Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Blaðsíða 181

ca. 60% af ársnyt fullmjólka kýr að meðaltali. Það mun því ekki fjarri, að lækka þurfi
áætlunina um önnur 10% af þessum sökum.
Auk þessa má gera ráð fyrir nokkurri rýmun mjólkurinnar, einkum sölumjólkur,
áður en hún kemur til verðs eða neyslu, dálítið hellist niður eða verður eftir í ílátum.
Þessi rýmun er venjulega áætluð um 5%“.
Augljóst er að endurskoða verður magnáætlun Skipulagsnefndar með tilliti til þessa,
þótt ekki verði lækkað um 20-25% eins og hér er tæpt á, og einnig áætlun Búnaðar-
skýrslna 1951 með samræmdri aðferð fyrir allt tímabilið 1901-1945. Hér verður að
hafa í huga að þáttaskil verða í verðlagsmálum landbúnaðarins 1943. Fyrir þann tíma
höfðu áætlanir um mjólkurmagn engin áhrif á verð það er bændum var greitt fyrir
mjólkina, en eftir þann tíma vom slíkar áætlanir gerðar til þess að ákvarða mjólkur-
verð er tryggt gæti „að heildartekjur þeirra er vinna að landbúnaði, verði í sem nánustu
samræmi við tekjur annarra vinnandi stétta“ (4. gr. laga nr. 42, 14. apríl 1943). Þetta
þýddi m.a. að há áætlun um nythæð, gaf lágt verð til bænda og lág áætlun hátt verð.
Áhrif þessa, á þær áætlanir sem samtök og stofnanir bænda gerðu eftir 1943, eru
augljósar.
Til þess að koma áætlunum um mjólkurmagn á hlutlausan grunn, er hér farin sú leið
að styðjast við niðurstöður þeirrar nefndar er ákvað grundvöll landbúnaðarvísitölu
1943, en í þeim grundvelli er mjólkurmagnið þannig ákveðið:
Mjólk 12.650 kg. fyrir 5,2 árskýr, þ.e. meðalnythæð 2.433 kg. Fyrir það ár var
meðalnythæð nautgriparæktarfélaganna 2.793 kg. eða 14,8% hærri.
Þessi úrskurður mun nýttur hér sem mælikvarði á „ofmat“ nautgriparæktarfélaganna,
og að teknu tilliti til þess að verðskráning er í lítrum en ekki kg. er nýttur
margfaldarinn 0,84, sbr. línu 3 í töflu 10.
Heildsöluverð er þannig áætlað, sem hluti af smásöluverði.
1901-1910: 0,95, sbr. skýringar við reikninga Laugamesspítala þau ár.
1915-1940: 0,87 sem næst samsvarandi 15% álagningu.
1945: 0,88 sem 1915-1940 en að teknu tilliti til niðurgreiðslu.
(Niðurgreitt smásöluverð var kr. 1,45).
3. Virðing sláturafurða nautgripa 1901-1945
Virðingaraðferðir Skipulagsnefndar og Búnaðarskýrslna 1951
Um virðingaraðferðir Skipulagsnefndar segir svo á bls. 176 í áliti nefndarinnar:
„Sláturafurðir nautgripa em áætlaðar þannig: Meðalaldur kúnna er talinn 12 ár.
Sláturkýr finnast því með því að deila 12 í framtaldar kýr. Afurðir og verðmæti áætlast
þannig: Kjöt 150 kg. Verð 2/3 á móti kindakjöti. Húð metin á 20 kg. kindagærur.
Slátur og mör til jafns við 8 kg. kindamör.
Tala slátraðra geldneyta áætlast að vera tala framtalinna kálfa - sláturkýr. Afurðir
taldar: Kjöt 130 kg., með kindakjötsverði. Húð metin á 20 kg. kindagærur og slátur
og mör á 8 kg. kindamör.
Tala ungkálfa, sem slátrað er, áætlast að vera tala framtalinna kúa - framtaldir
kálfar. Hver þeirra er metinn til jafns við 8 kg. kindakjöt og 2 kg. kindagærur.“
179