Þjóðlíf - 01.07.1986, Blaðsíða 49

einstaklingar sem voru mjög til póii-
tískrar forystu fallnir og héldu merkj-
um vinstri stefnu hátt á lofti. En hver
er lærdómurinn sem draga má af sam-
einingartilraunum ungra SUF-ara og
Möðruvellinga? Voru hugmyndir
þeirra óraunsæjar — miðað við þann
flokk sem þeir störfuðu í og miðað
við þann tíma sem þessar hugmyndir
voru settar fram? Þýðir kannski ekki
að sameina vinstri menn? Verða þeir
alltaf sundraðir?
„Möðruvallahreyfingin var ótíma-
bær tilraun til sameiningar vinstri
manna og hafði þau áhrif að hún
verður ekki reynd næstu tíu til 15
árin,“ segir Gunnlaugur Sigmunds-
son. „Ef einhver sameining verður þá
er líklegast að það verði frjálslyndir
miðjumenn úr Framsókn, Alþýðu-
flokki og Sjálfstæðisflokki gegn
markaðshyggjuöflunum. “
„Flokkamir eru miklu ólíkari en
við héldum eða vildum að þeir
væru,“ segir Sólveig Ólafsdóttir.
„Það hefur sýnt sig síðar að þessar
hugmyndir voru óraunsæjar. Það hef-
ur aldrei verið neinn vilji hjá forystu-
mönnum flokkanna um að sameinast
- til þess eru hagsmunir þeirra allt of
sterkir.“
„Barátta Möðruvellinga sýndi að
mínu viti afdráttarlaust að sú leið sem
við vildum fara gengur ekki upp,“
Elías Snæland Jónsson:
Trúðum á samruna
gamalgróinna flokka
„Baráttan innnan Framsóknar-
flokksins átti rætur að rekja aftur
til síðustu ára sjöunda áratugarins
og var reyndar beint framhald
þeirrar vinstri stefnu sem Fram-
sóknarflokkurinn boðaði í for-
mannstíð Eysteins Jónssonar,“
sagði Elías Snæland Jónsson, nú-
verandi ritstjórnarfulltrúi DV, en
hann var formaður FUF 1969-71.
„Sameiningarmálið sem mjög var á
oddinum hjá okkur á árunum 1970-
74 var einungis eitt af mörgum mál-
um þar sem kom til átaka milli vinstri
framsóknarmanna og þáverandi
flokksforystu. Þar var til dæmis tekist
á um stefnu í hermálinu, byggðamál-
um og stjórnkerfismálum, og svo að
sjálfsögðu um vinnubrögð innan
flokksins, en þar voru ágreiningsefn-
in mörg. Fyrstu árin voru það ungir
framsóknarmenn sem stóðu nánast
einir í þessari baráttu. Stofnun
Möðruvallahreyfingarinnar var í
reynd tilraun okkar til að tengja eldri
flokksmenn á vinstri vængnum inn í
baráttuna." Og Elías Snæland bætir
því við að sú tilraun hafi tekist bæri-
lega.
„Allt fram til fundar í fram-
kvæmdastjórn flokksins í mars 1974
var það trú okkar, flestra a.m.k., að
samkomulag myndi takast innan
flokksins. En á þeim fundi kom fram
að vilji til slíks var ekki til staðar þar
sem máli skipti, og þar með ljóst
hvert stefndi.
Þegar litið er yfir þetta tímabil í
sögu Framsóknarflokksins nú rúmum
áratug síðar er ljóst, að trú okkar á
árangur af baráttu Möðruvalla-
hreyfingarinnar fyrir lykilmálum sín-
um innan flokksins var óraunsæ. Það
meginbaráttumál að flokkurinn
gegndi ávallt því hlutverki að vera
forystuafl vinstri manna var í algjörri
andstöðu við ríkjandi viðhorf foryst-
unnar, sem var það að flokkurinn
ætti ávallt að vera til taks á uppboðs-
torgi stjórnmálanna. Og formanns-
hollustan í flokknum var auðvitað
slík að óraunhæft var að ætla sér að
knýja fram einhverja þá stefnu eða
vinnubrögð sem formanninum voru
ekki að skapi. Slíkt tókst að vísu á
flokksþinginu vorið 1971, en 1974
voru aðstæður allt aðrar, kannski
ekki síst að því leyti að formaður
flokksins var jafnframt forsætisráð-
herra. Það hafði einnig sitt að segja
að lokauppgjörið í flokknum fór ekki
fram á flokksþingi heldur miðstjórn-
arfundi, þar sem forystan hefur alltaf
haft mun meiri tök.
segir Elías Snæland Jónsson. „Sam-
eining félagshyggjufólks með sam-
runa gamalgróinna flokka er jafn ó-
raunhæf í dag og hún var á fyrstu
árum áttunda áratugarins. Eini mun-
urinn er sá, að á þeim árum trúðum
við því að sú leið væri fær. Nú vitum
við betur.“
En vitum við betur?
Hefur allt verið reynt sem hægt er?
Sagt er að frumherjarnir nái sjald-
an markmiðum sínum — en þeir
plægi drjúgum. Munu Möðruvell-
ingar og fleiri sem reynt hafa samein-
ingu vinstri aflanna kannski reynast
sá plógur sem ryður brautina?
Að mínu mati hafði brotthvarf
Möðruvellinga úr Framsóknarflokkn-
um mikil áhrif á flokkinn. Vinstrí
stefna hefur ekki þekkst á þeim bæ
síðan og öll umræða um pólitík hefur
snúist um stjórnarathafnir og fyrir-
greiðslu. Flokkurinn hefur ýmist unn-
ið til hægri eða vinsti eftir því sem
valdahagsmunir hafa sagt til um. Af-
leiðingin er m.a. sú að fast fylgi
flokksins hefur snarminnkað, svo
sem dæmin sanna úr undanförnum
kosningum. í Möðruvallahreyfing-
unni var mikið af dugmiklu fólki sem
trúði á það sem það barðist fyrir og
lagði mikið í sölurnar. Hreyfingin
sýndi svo ekki var um villst að ungt
fólk getur haft veruleg áhrif á gang
stjórnmála ef það nær saman um hug-
sjónir, þótt endanlegur árangur hafi
ekki orðið sá sem að var stefnt í þetta
sinn.“
Aðspurður um hvort baráttan fyrir
sameiningu félagshyggjuafla landsins
hafi verið vonlaus á þessum tíma
svaraði Elías Snæland: „Barátta
Möðruvellinga sýndi að mínu viti af-
dráttarlaust að sú leið sem við vildum
fara gengur ekki upp. Það er ekki
hægt að sameina gamalgróna stjórn-
málaflokka. Hagsmunir ríkjandi
valdaklíka í flokkunum eru þar helsti
þröskuldur. Það hefur ekki breyst.
Þess vegna er ekki hægt að halda því
fram með rökum að sameiningarmál-
ið hafi verið tekið upp af Möðruvell-
ingum á röngum tíma. Sameining fél-
agshyggjufólks með samruna gamal-
gróinna flokka er jafn óraunhæf í dag
og hún var á fyrstu árum áttunda
áratugarins. Eini munurinn er sá, að
á þeim árum trúðum við því að sú
leið væri fær. Nú vitum við betur.“
ÞJÓÐLÍF 49