Þjóðlíf - 01.07.1986, Blaðsíða 33

arnir fengu að vísu aðeins um þriðj-
ung atkvæða en aðeins munaði tveim-
ur þingsætum að starfhæfur þing-
meirihluti næðist. Samvinna Alþýðu-
flokks og Framsóknarflokks endaði
síðan er Alþýðuflokkurinn gekk til
samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn við
myndun Viðreisnarstjórnarinnar.
Samtökin höfðu það yfirlýsta
markmið að sameina vinstri menn og
stóðu í þeim tilgangi í viðræðum við
aðra vinstri flokka. Samtökin og Al-
þýðuflokkur buðu meira að segja
fram sameiginlega á nokkrum stöð-
um í byggðakosningunum 1974 en
uppskeran var lítil, einkum í Reykja-
vík. Þar fékk sameiginlegur listi að-
eins 6.5 prósent atkvæða sem var um
helmingi minna en fiokkarnir fengu
sitt í hvoru lagi í þingkosningunum
mánuði síðar. Ekkert varð úr frekari
samvinnu þessara flokka og Sam-
tökin leystust síðan upp í innbyrðis
átökum og margir félaganna hættu
afskiptum af stjórnmálum. Aðrir
gengu til Iiðs við Alþýðuflokkinn
(m.a. Jón Baldvin Hannibalsson og
Karvel Pálmason), aðrir fóru til Al-
þýðubandalagsins (Ólafur Ragnar
Grímsson og Baldur Óskarsson), enn
aðrir í Framsóknarflokkinn.
Saga viðræðna um vinstri sam-
vinnu eða sameiningu hefur í raun-
inni verið verri en ekki neitt. Fortíðin
varð að þrætuepli; fornar erjur urðu
efniviður nýrra deilna — sagan hvfldi
sem farg á heila vinstri manna; saga
þeirra varð saga vonbrigða og brost-
inna vona. Ný ágreiningsefni bættust
við gömul: af hverju voru vinstri
menn sundraðir? Af hverju höfðu
sameiningartilraunir mistekist?
Hverjir höfðu brugðist hinum sam-
eiginlegu málum?
Margir vinstri menn urðu einnig
pólitísk fórnarlömb sameiningartil-
rauna. Þeir rúmuðust ekki innan
fjórflokkakerfisins, reyndu að breyta
því en þegar það mistókst fóru þeir í
sjálfskipaða pólitíska útlegð. Þannig
glataði vinstri hreyfingin mörgum af
sínum hæfustu mönnum, sóaði starfs-
kröftum og sálarþreki fólks í innbyrð-
is deilur.
Af hverju hafa sameiningar-
draumarnir ekki ræst? Geta þeir
nokkurn tíma orðið að veruleika? Til
að svara þessum spurningum skulum
við fyrst huga að hvernig sameining-
artilraunir vinstri manna hafa hingað
til farið fram. Væntanlega eru þá
meiri líkur á að unnt sé að forðast
mistök, ef vilji til samvinnu er til
staðar.
Viðræður um samvinnu eða sam-
einingu til vinstri hafa verið nánast
eftirlíking af stjórnarmyndunarvið-
ræðum. Forystumenn flokka setjast
niður og ræða málin - jafnvel skipt-
ast á formlegum tilboðum og gagntil-
boðum. Þannig segir sagan að þeir
ið, heldur fyrst og fremst sá að
treysta eigin stöðu og síns flokks.
Þannig hefur ætíð verið byrjað á því
að útiloka einhvern frá viðræðunum,
skilgreina hverjir væru sannir vinstri
menn og hverjir ekki. Einkum og
Eysteinn Jónsson og Gylfi Þ. Gísla-
son hafi ráðið hvernig framboðum
„Hræðslubandalagsins" skyldi hátt-
að, en í hverju kjördæmi var annað
hvort framsóknar- eða alþýðuflokks-
maður í kjöri.
Forystumenn hafa augljósan ávinn-
ing af velheppnuðum stjórnarmynd-
unarviðræðum. Þannig komast þeir
sjálfir og flokkar þeirra til meiri
valda. Allt annað er uppi á teningn-
um í sameiningarviðræðum milli
flokka. Þar eru hagsmunir forystu-
manna mjög óvissir. Stundum er
nauðsynlegt fyrir þá að látast eiga í
alvarlegum viðræðum en gæta þess
jafnframt að ekkert gerist sem ógni
þeirra eigin völdum. Hér kemur ekki
eingöngu til eigingirni forystumanna,
— ekki er síður mikilvægt að hafa í
huga að menn eru ekki kjörnir til
forystu í stjórnmálaflokki til að
leggja hann niður. Þvert á móti velj-
ast gjarnan þeir til forystu sem
flokksfólk treystir best til að varð-
veita sérstöðu flokksins.
Að mínu mati hefur hinn raunveru-
legi tilgangur vinstri flokkanna með
sameiningarviðræðum því ekki verið
að ná árangri, stokka upp flokkakerf-
sérílagi hefur ríkt gagnkvæm tor-
tryggni á milli verkalýðsflokkanna.
Forystu Alþýðubandalagsins, eins og
forystu Sósíalistaflokksins, hefur
dreymt um að ná til sín fylgi frá Al-
þýðuflokknum og einangra „hægri
kratana" í íslenskri pólitík. Forysta
Alþýðuflokksins hefur viljað ná sam-
starfi við „verkalýðssinnana“ í hinum
flokknum en einangra „kommana". í
þessu stríði töpuðu báðir flokkarnir
og innbyrðis deilur innsigluðu örlög
þeirra sem smáflokka í samanburði
við Sjálfstæðisflokkinn og jafnvel
einnig Framsóknarflokkinn.
Nýafstaðnar bæjar- og sveitar-
SAMEININGAR-
Draumar
VONLAUSIR?
stjórnarkosningar sýna ljóslega að
tvenns konar tilhneigingar eru uppi:
annars vegar er sótt að fjórflokka-
kerfinu úr mörgum áttum; hins vegar
hafa fjórflokkarnir á ýmsan hátt
lagað sig að nýjum kringumstæðum.
ÞJÓÐLÍF 33