Þjóðlíf - 01.07.1986, Blaðsíða 42

um bókmenntir. Frá Kína, Sovétríkj-
unum og Austur-Evrópu var komið
með íburðarmiklar og vandaðar dag-
skrár atvinnumanna. En áhugamenn
gerðu góða hluti líka, ballöðusöngur
frá Chile og Skotlandi, dansarar frá
Ég hafði verið á mikilli hátíð en
samt hafdi ég komist ögn nær
hvunndagsleikanum eftir bylt-
inguna. Eg var líka viss um að
ég þyrfti að vita fleira.
ísrael. Eftir á að hyggja — það er
mesta furða hvað hægt var að komast
yfir að sjá og heyra margt á tveim
vikum. Og allt var í töfrabirtu nýja-
brumsins: í Búkarest sá ég í fyrsta
skipti rússneskan ballett, tékkneskt
brúðuleikhús, kínverska óperu og
grúsíska þjóðdansa. íslendingar tóku
þátt í blandaðri dagskrá með öðrum,
sungu Karl einn réð með kerling búa,
dönsuðu vikivaka á peysufötum og í
fornmannabúningum og Hallfreður
Örn kvað rímur. Hann kvað meðal
annars í rúmenska útvarpið og við
eina stemmuna notaði hann þessa
vísu:
Ríkir slen í Rússa her
rauði Lenín fallinn.
Prípetfenin bröltir ber
Búdjénní karlinn.
„Fremstir fóru kappar í
fommannabúningum frá
1930 og báru fána, á eftir
þeim gengu stúlkumar,
flestar í peysufötum í 40
stiga hita.“
Sagan segir, að íslenska sendiráðið
í Kaupmannahöfn hafi síðar fengið
margar fyrirspurnir frá Rúmenum
um þennan texta, sem þeim fannst
miklu varða að fá botn í. Hvað var sá
armi félagsbróðir af íslandi að kyrja
um Búdjonní riddaraliðsforingja og
sjálfan Lenín?
Ég mátti ekki vera að því að sofa
um miðjan daginn eins og skynsemin
mælti með í fjörutíu stiga hita en var
sífellt á rölti um göturnar, því ég var
loksins staddur í stórborg. í Balkan-
borg sem hafði reynt að líkja eftir
París í flestu nema kirkjusmíð — ég
gekk oft inn í rétttrúnaðarkirkjurnar
rúmensku, þar var svalt og friðsælt og
forneskjulegt. Þarna var ríkislistasafn
sem átti myndir eftir Rembrandt, E1
Greco og fleira merkilegt. En skelf-
ing er það ómerkilegt sem Rúmenar
eru að mála núna, sagði Kjartan
Guðjónsson, og það var satt og rétt.
Svo þurfti líka að kanna þjóðfélagið,
heimsækja fyrirtæki og spyrja um
kaup og kjör. Ekki sýndist mér sú
útkoma glæsileg og mikið var þröngt í
svefnskálum verkakvenna í vefnaðar-
verksmiðjunni sem ég kom í með
hópi íslendinga. Er nokkur leið að
lifa af þessu kaupi, 300-900 lei á mán-
uði? Jú, var svarað, menn fá skammt-
aðar helstu nauðsynjar á sérstöku
verði. Og svo var farið út í talna-
romsu sem sýndi hvílíkt fátæktarbæli
Rúmenía áður var, þjóðin mergsogin
af landeigendavaldi og olíukóngum,
milljón manns týndu lífi í stríðinu.
Og bráðum kemur betri tíð, sjáðu
bara barnaheimilin og heilbrigðis-
þjónustuna og svo er ekkert atvinnu-
leysi . . .
Við vorum stödd í þeirri röksemda-
færslu miðri sem áður var notuð í
deilum um tilraunina sovésku: arfur
fátæktar og fáfræði er þungbær en
það eru að verða mikil umskipti á
veigamiklum sviðum. Þetta var ein-
mitt kjarni málsins í þeirri bók sem
við helst sóttum visku okkar til —
Gerska ævintýrinu. En vitanlega vissi
enginn okkar neitt með vissu um það,
í hverju munurinn á kommúnískri
samtíð og konunglegri og hálffasískri
fortíð Rúmeníu var í rauninni fólg-
inn. Enn síður gátum við áttað okkur
á því hvílík töfrabrögð er hægt að
fremja með hagtölum.
Hvenær sem færi gafst vorum við
Genoveva að spásséra saman í görð-
unum. Stundum fórum við saman á
skemmtanir eða dönsuðum á Há-
skólatorginu. Einu sinni dró hún mig
með sér á landsleik í fótbolta -
heimamenn voru að keppa við erkió-
42 ÞJÓÐLÍF