Morgunblaðið - 24.02.1981, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1981
sér ákveðnar og sjálfstæðar skoð-
anir á mönnum og málefnum. Hún
naut lesturs góðra bóka og var
sérstaklga vel að sér í fagurbók-
menntum Norðurlanda, og þá ekki
sízt Svíþjóðar. Er mér í minni frá
góðri samverustund lifandi frá-
sagnargleði frú Hjaltlínu útfrá
nóbelsskáldinu Selmu Lagerlöf,
sem hún dáði. Leyndi sér ekki
þekking hennar og skarpur skiln-
ingur.
Að lokinni jarðvist frú Hjalt-
línu M. Guðjónsdóttur frá Núpi,
efast ég ekki um, að fjölmörgum
verði hugsað til ávaxta lífs hennar
og starfs, sem svo margir hafa
notið og njóta framvegis. Fyrir
utan iífsstarfið tengt Núpsskólan-
um og Skrúði má vel í þessu
sambandi muna mikilvæg ábyrgð-
arstörf þjóðkunnra sona hennar,
þeirra Hlyns veðurstofustjóra og
Þrastar skipherra. Fáir munu
hafa ræktað „sinn garð“ af meiri
ást og umhyggju en frú Hjaltlína.
Hún unni öllum gróðri og fegurð í
manni og mold. Blessuð veri minn-
ing hennar. Ég tek að lokum undir
með séra Matthíasi:
nHver dajfsins jjeisli deyr ohk hér að kveldi.
en dajfur Guðn á eilíft numarveldi.
Baldvin Þ. Kristjánsson.
Á níunda tug fyrri aldar fluttu
hjónin Guðjón Arnórsson og Rak-
el Sigurðardóttir norðan úr Jökul-
fjörðum vestur á Ingjaldssand og
fóru að búa á Brekku. Arnór faðir
Guðjóns var sonur séra Hannesar
Arnórssonar prófasts í Vatnsfirði.
Þeim Guðjóni og Rakel á
Brekku fæddist dóttir 4. júlí 1890.
Hún var skírð Hjaltlína Margrét
og það er hún sem síðustu 60 árin
hefur verið kennd við Núp í
Dýrafirði.
Á þeim árum var það títt að
menn færu til róðra við Djúp
seinni hluta vetrar víðsvegar að af
Vestfjörðum , allt vestan úr
Rauðasandshreppi og sunnan úr
Reykhólasveit. Guðjón á Brekku
var einn í tölu vermanna við Djúp.
Verbúðirnar í Bolungarvík, Selja-
dal og Kálfadal veittu lítinn mun-
að. Sjórinn krafðist jafnan mann-
fórna en dvölin í verstöðvunum
varð líka ýmsum um megn. Eink-
um þótti hætt við því að ölkærir
menn fengju lungnabólgu. Guðjón
á Brekku var einn þeirra manna
sem ekki varð afturkomu auðið úr
verinu. Hann dó 21. mars 1893.
Hjaltlína var því ekki fullra
þriggja ára þegar hún missti föður
sinn.
Rakel hélt áfram búskap á
Brekku. Var lengi hjá henni
vinnumaður eða ráðsmaður að
nafni Guðbjartur Jónsson. Enginn
þótti hann lærdómsmaður enda
hafði hann ekki verið settur til
mennta. Ýmsum urðu minnisstæð
þau orð sem mælt voru við útför
hans að honum hefði verið staf-
rófskver, lögbók og biblía að líkna
málleysingjum sem honum var
trúað fyrir og þóttu þetta sann-
mæli. Én því er þetta rifjað upp
hér að bæði snertir það göfugan
þátt gamallar alþýðumenningar
og þó einkum vegna hins að það er
ekki áhrifalaust að alast upp með
slíkum manni. Hafa ýmsum gefist
vel uppeldisáhrif hjartamennt-
aðra manna þó lítt væru lærðir og
það hygg ég að Hjaltlínu þætti
ekki miður að Guðbjarts sé getið
þegar eftir hana er mælt.
Hjaltlína stundaði nám í ung-
mennaskóla séra Sigtryggs á
Núpi veturna 1908—1910. Næsta
vetur var hún ráðin til barna-
kennslu á Ingjaldssandi, en vetur-
inn 1911—1912 var hún við sauma-
nám á Isafirði. Eftir það fór hún
til náms í Kennaraskólanum og
lauk kennaraprófi vorið 1915.
Næstu veturna var hún barna-
kennari í Mýrahreppi, farkennari
á Ingjaldssandi og Lambahlaði.
Lambahlað er skammt fyrir innan
Gemlufell og þar hafði þá verið
byggt skólahús þó að nú sé það
jafnað við jörðu svo að engar
menjar sjást eftir.
Árið 1918 urðu þáttaskil í lífi
Hjaltlínu, því að 12. júlí það ár
giftist hún séra Sigtryggi Guð-
laugssyni á Núpi. Þá var hún 28
ára en brúðgumann skorti nokkr-
ar vikur til að fylla 56. árið svo að
hann mátti kailast tvöfalt eldri.
Séra Sigtryggur hafði sagt vin-
um sínum að það væri eigingjarnt
af sér að leita sér kvonfangs.
Hann vissi að þeim ráðahag
fylgdu ýmsir erfiðleikar fyrir kon-
una þar sem hann hugsaði ekki
fyrst og fremst um eigin hag, en
myndi þó eiga betri daga.í sam-
búðinni. „En sú sem kæmi til móts
við mig yrði að gera það til að taka
á sig aukið erfiði og áhyggjur með
sjálfsafneitun og máske skorti."
Haltlína var fullþroska kona
þegar hún giftist, hafði búið sig
undir að geta verið og vera
sjálfstæð, staðföst manneskja sem
fór eigin götur. Séra Sigtryggur
var flestum mönnum sjálfstæðari
og fór ekki alltaf almannavegi.
Mun því stundum hafa þótt tví-
sýnt hversu svo stæltir stofnar
gætu samiaðast svo að vel færi til
lengdar.
Hér kom margt jákvætt til sem
gerði sambúðina farsæla. Lífs-
skoðun og lífstrú féll í öllum
megindráttum saman. Hjaltlína
þorði vel að taka áhættu vegna
góðra mála. Og hvort um sig báru
þau djúpa virðingu fyrir sjálf-
stæði hins.
Veturinn áður en Hjaltlína gift-
ist bjó hún sig undir kennslu við
skólann á Núpi með hannyrða-
námi í Landakoti í Reykjavík.
Síðan kenndi hún stúlkum handa-
vinnu 1919—1933.
Hér verður ekki fjölyrt um
skólastörf þeirra hjóna né heldur
ræktunarstörf. Það hefur verið
gert annars staðar og rækilegar
en hér er unnt. Það samstarf var
náið og farsælt.
Ekki er því að neita að stundum
heyrðist að Hjaltlína væri siða-
vönd og ströng og kannski hefur
þá einhvern tíma verið talað um
kreddur og sérvisku. Víst var hún
siðavönd en það var þáttur af
vandvirkni hennar, að gera hvern
hlut svo vel sem mögulegt væri og
horfa þá ekki í tíma og fyrirhöfn.
Aldrei mun henni hafa verið borið
að hún væri strangari við aðra en
sjálfa sig. Víst gerði hún kröfur og
ætlaðist til nokkurs, enda hug-
myndir hennar ákveðnar um það
hvað réttast væri. En hún vissi vel
að eitt er að vilja og langa til og
annað að gera. Ungum fannst mér
það nokkur mótsögn við daglegan
lífsstíl og stefnu hennar hve
vægilega hún dæmdi sum hlið-
arspor og frávik sem mér virtist
ganga þvert á stefnuna. Hún var
víðsýnni en ég hafði áttað mig á
við fyrstu kynni, hófsamari í
hjarta og vægari í dómum en mér
fannst þá, í samræmi við þá
mælistiku daglegrar breytni sem
hún taldi réttasta.
Ýmsir munu kalla að lífsstarfi
Hjaltlínu hafi verið lokið þegar
manni ævinlega tekið tveim hönd-
um og alltaf nóg pláss fyrir
ferðalanga sem gista þurfa í
bænum. Á því sviði voru þau
39
maður hennar lést 1959. Þá var
hún sjálf að verða sjötug og ekki
heilsustyrk. Síðustu árin beið hún
umskiptanna á sjúkradeild Hrafn-
istu. Gömul kona var komin út úr
umsvifum hins daglega lífs. Þá vill
oft fenna yfir sporin. Persónan er
ekki lengur á dagskrá. Sá er
gangur lífsins. Og misjafnt virðist
það vera hvað hver og einn gerir
sér úr slikum biðtíma. Hjaltlína
hélt lengi hugsun og skoðun og
minntist vina sinna í bænum
sínum.
Hjaltlína Guðjónsdóttir var
gæfukona. Hún fékk að lifa fyrir
hugðarmál sín í samstarfi við
mann sem hún unni og virti
umfram aðra menn. Hún fékk að
annast hann í langri og góðri elli
til hinstu stundar. í elli sinni vissi
hún syni sína báða, Hlyn veður-
stofustjóra og Þröst skipherra,
virta og farsæla starfsmenn í
þýðingarmikilli þjónustu.
Hún var mikill vinur vina sinna.
Vináttan er dýrmæt gjöf en dýr-
mætust vegna þess sem maðurinn
gefur sjálfur. Gott er að njóta
vináttu og fulltingis en gildi vin-
áttunnar er þó mest er hún kennir
að gefa og fórna. Slíkur vinur var
Hjaltlína á Núpi. Hún kunni að
gefa.
Því er hún ógleymanleg per-
sóna. Því er gott að muna hana.
Því er blessun að hafa notið
vináttu hennar.
Halldór Kristjánsson
frá Kirkjuboli.
hjónin bæði samhent um að vilja
greiða úr öllum vanda.
Um sl. vor þegar ég þurfti að
leggjast inn á sjúkrahús og dvelja
þar um tíma var ekki talið eftir
sér að koma í heimsókn og rabba
við mig til að stytta tímann,
þannig var frændi ævinlega.
Ragna mín og aðrir ástvinir ég
er þess fullviss að þar sem Guðni
frændi dvelur nú er hann laus við
allar þjáningar og þar líður hon-
um vel og vona það megi verða
ykkur styrkur á þessum erfiðu
dögum.
Eg vil að síðustu á erindi úr
Heilræðavísum Hallgríms Pét-
urssonar sem mér finnst frændi
minn hafa gert að leiðarljósi í sínu
lífi.
Litillátur, Ijúfur on kátur.
leik þér ei úr máta.
Varast spjátur, hæúni. hlátur.
heimskir menn sig státa.
BlessuA sé minninx hans.
Birgitta Guðjónsdóttir
Guðni Erlendur Sig-
urjónsson
Fæddur 12. nóvember 1909.
Dáinn 31. janúar 1981.
Mig langar í örfáum orðum að
minnast Guðna móðurbróður
míns eða „Guðna frænda" (eins og
við kölluðum hann oftast.) sem
var til moldar borinn 9. febrúar sl.
Ég kynntist ekki frænda mínum
fyrr en ég var komin undir tvítugt
enda langt á milli ég austur á
Vopnafirði hann í Reykjavík þar
sem hann bjó ásamt konu sinni
Ragnhildi Davíðsdóttur sem lifir
mann sinn. Bæði voru þau Vopn-
firðingar þar fædd og uppalin,
bjuggu þau þar fyrstu búskparár
sín, en vegna vanheilsu hans
fluttu þau síðar til Reykjavíkur og
bjuggu þar æ síðan.
- Minning
Guðni frændi var alltaf heilsu-
lítill og þurfi oft að liggja lengi
rúmfastur sérstaklega fyrri æviár
sín. Kom þá vel í ljós hve hagur og
listrænn hann var í höndunum,
þótt engrar tilsagnar hefði hann
notið. Bera útskornu hlutirnir
eftir hann þess augljóst merki hve
langt hann hefði getað náð ef
kostur hefði verið á námi. En þar
var ekki stuðst við annað en eigin
smekk, fágað handbragð svo og
vasahnífinn.
Lengst af vann frændi minn við
leigubílaakstur en allra síðustu ár
var hann baðvörður við Réttar-
holtsskóla og var vel látinn af
öllum sem þekktu.
Mér er minnisstætt hve gott var
að koma á Hrísateiginn þar var
Minning: Sveinn
Anton Stefánsson
Fæddur 16. júlí 1932.
Dáinn 12. febrúar 1981.
í dag er til moldar borinn
Sveinn Anton Stefánsson, skip-
stjóri, til heimilis að Holtagerði
67, Kópavogi, Sveinn, eins og hann
var nefndur, var ættaður úr
Skagafirði, faðir hans var Stefán
Sveinsson uppalinn hjá foreldrum
sínum í Fellshreppi og Siglufirði,
og Ólöf Sigfúsdóttir frá Geir-
mundarhóli í Fellshreppi, hún var
ættuð úr fram Skagafirði af
ágætu fólki komin. Sveinn ólst
upp hjá foreldrum sínum, fyrst í
Fellshreppi og fluttist síðan með
þeim til Hofsóss. Strax barn að
aldri var allur hugur hans við sjó.
Þar var allur hans hugarheimur.
Ekki dró það úr áhuga hans að
gamall föðurafi hans Sveinn Stef-
ánsson úr Lónkoti hafði á sínum
síðustu árum sjósókn á smáfleytu
sér til framfæris, og reri frá
Lónskotsmöl og síðan Hofsósi.
Innan tíu ára aldurs elti hinn ungi
Sveinn afa sinn í öllum hans
störfum viðkomandi sjónum og
fékk svo að fara á sjóinn strax og
mögulegt var. Foreldrar Sveins
áttu tvo drengi og var Sigfús
bróðir hans nokkrum árum eldri.
Fór það svo að þeir drengirnir
voru með afa sínum á smáfleytu,
og síðan á lítilli trillu, sem þeir
kölluðu „Erling" og gerðu hana út
úr Hofsósi. Faðir Sveins var
vélstjóri á skipi frá Siglufirði og
var því oft langdvölum að heiman.
Bræðurnir Sigfús og Sveinn urðu
ungir að árum harðskeyttir dugn-
aðarmenn og sjósóknin var það
sem hugur þeirra beindist að. Þeir
sem þekktu föðurætt þeirra lengra
fram þótti það eðlilegt, því amma
þeirra, móðir Stefáns Sveinssonar
var alsystur hins alkunna skip-
stjóra og aflamanns Jóhanns
Magnússonar frá Selárbakka og
það fannst sumum sem til þekktu,
að segja mætti um Svein Stefáns-
son, þegar hann var orðinn skip-
stjóri, sömu orðin og standa í hinu
mikla ritverki „Skútuöldin" um
Jóhann Magnússon. „Hann var
snar í snúningum, eitilharður og
frábærlega fylginn sér. Fjör hans,
ömmukvæðin hans og ákafi voru
með fádæmum, enda var eins og
allir lifnuðu við og yrðu kvikari í
hreyfingum sem með honum
unnu.“ Og svo áfram sé vitnað í
„Skútuöldina": Var nú siglt að
Grímsey, og lágu þar mörg há-
karlaskip. Þegar uppi birti var
hafís kominn upp fyrir Grímsey,
og sigldu flest skipin til Eyja-
fjarðar. Jóhann sigldi sínu skipi
austur að Langanesi, fékk þar 130
tunnur lifrar og sigldi með þær til
Eyjafjarðar. Voru þá hin skipin að
koma frá landi aflalaus, þetta
endurtók sig oft, að Jóhann fékk
góðan afla fyrir djarfleik sinn, en
þó jafnframt hyggindi og heppni.
Þrátt fyrir það, þótt Jóhann þætti
djarfur sjósóknari, vildu allir hjá
honum vera, enda hafði hann
valinn mann í hverju rúmi.“ Einn-
ig þessi lýsing kemur heim við
Svein, hann skapaði sínum
mönnum ævinlega góðan hlut,
fékk oft fisk þegar aðrir fengu
ekki, enda kunni hann öðrum
mönnum fremur að búa sig út með
veiðarfæri. Það var sama hvort
hann væri að dragnótaveiðum á
Skagafirði, skelfiskveiðum á
Breiðafirði, rækjuveiðum á Eld-
eyjarbanka eða á togveiðum við
Suður- og Vesturland, yfirleitt
fékk hann meiri afla en aðrir.
Kom þar til athygli hans og gott
minni. Aldrei skrifaði hann hjá
sér fjarlægðir, dýpi eða mið, hann
mundi þetta allt. Sveinn yfirgaf
átthaga, og fór suður til sjó-
mennsku. Strax upp úr fermingu
var hann á ýmsum bátum og
togurum. Meðal annars var hann
hjá Friggbræðrum í Vestmanna-
eyjum, Ármanni Friðrikssyni,
Jónmundi Gíslasyni, Kolbeini Sig-
urðssyni, Guðjóni Halldórssyni og
Guðmundi Sigurðssyni.
Árið 1967 kaupa þeir bræður
bát úr Þorlákshöfn og nefndu
hann „Erling", bar sá bátur ein-
kennisstafina RE 65, þeir bræður
hættu síðan að gera út saman eftir
að Sigfús festi ráð sitt og flutti í
Hofsós. Sveinn keypti síðan annan
bát úr Þorlákshöfn. Var hann
einnig nefndur „Erlingur", átti
þann bát í nokkur ár en seldi
síðan, og keypti þriðja bátinn, nú
stálbát tæpra 100 tonna, var hann
einnig skírður „Erlingur" RE 65.
Lét Sveinn vel að þeim bát enda
fiskaði hann mikið á hann. Vertíð-
ina 1979 fékk Sveinn einu sinni
sextíu tonn út á Grindavíkurdýpi
og tók túrinn tvo sólarhringa frá
því farið var úr höfn og komið var
þangað aftur. Sú saga er sögð af
þessum túr, að það hafi verið
þarna á bleiðunni nokkrir bátar og
togarar, blöskraði togaraskip-
stjórum uppgjöfin hjá Sveini enda
var hann að fá mun meiri afla en
þeir, hafði einn þeirra á orði að
þetta væru náttúrlega bara báta-
tonn en þau tonn eru víst mun
minni en önnur tonn, kom þá inn
kunningi Sveins og sagði, að
ævinlega kæmi meira upp úr
„Erlingi" en Sveinn gæfi upp.
Þetta stóðst, Sveinn gaf upp 55
tonn þegar hann fór til lands en
upp komu tæp 60 tonn. Er þetta
mikið afrek því meirihluti aflans
var slægður fiskur, og svo það að
áhöfnin var ekki nema 6 menn.
Þarna var Sveinn með troll sem
hentaði þessu svæði sérstaklega.
Sveinn kynntist eftirlifandi
konu sinni Þórdísi Gísladóttur
árið 1953. Þórdís er dóttir hjón-
anna Jóhönnu Björnsdóttur, ætt-
aðri úr Bolungarvík, og Gísla
Gíslasonar, ættuðum af Snæfells-
nesi, bjuggu þau í Viðey og þar
fæddist Þórdís. Þeim Þórdísi og
Sveini varð sjö barna auðið, þau
eru: Gísli Stefán, kvæntur Ágústu
Meldal, Ólöf trúlofuð Jóni Jör-
undssyni, Jóhanna, kvænt Ólafi
Viggóssyni, Syeinbjörg Þórdís í
heimahúsum, Hafdís í heimahús-
um, Sveinn Anton í heimahúsum,
og Guðrún Svava sem er yngst
aðeins 7 ára. Barnabörn voru
orðin þrjú.
Árið 1973 fékk Sveinn hjarta-
áfall. En hann breytti í engu
sínum háttum því kjarkurinn, var
óbilaður. Veikindum sínum tók
hann með karlmennsku og æðru-
leysi. Aldrei heyrði nokkur maður
hann kvarta, slíkt var svo víðs-
fjarri hans skapgerð. Skap hans
var veiðimannsins,: Hart og hrein-
skiptið, en undir sló gott hjarta
sem ekkert aumt mátti sjá hvorki
hjá mönnum né skepnum. Hann
hafði virðingu samferðamanna
sinna. Hann var drengur góður.
Deyr té.
deyja frændr.
deyr sjalfr et sama.
en orðstírr
deyr aldrijfi.
hveim es sér tcóðan jcetr.
Og nú þegar Sveinn er sigldur á
fund feðra sinna og frænda, sendi
ég Þórdísi, börnum, tengdabörn-
um, barnabörnum, ættingjum og
vinum mínar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Einar Ásgeirsson