Morgunblaðið - 12.05.1981, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MAI 1981
37
Jón Jósep Jóhann-
esson — Minning:
Vinur minn, Jón Jósep Jóhann-
esson kennari, andaðist aðfara-
nótt 5. maí. Lát hans kom öllum á
óvart enda þótt hans nánustu
hefðu grun um að heilsu hans færi
hrakandi. En með honum hvarf
mikill atorku- og áhugamaður um
skógrækt á vit feðra sinna. Mér er
bæði ljúft og skylt að minnast
hans með. fáum og fátæklegum
orðum, með trega og söknuði í
huga.
Jón Jósep Jóhannesson fæddist
að Hofsstöðum í Skagafirði 11.
mars 1921 og stóð því á sextugu er
hann lést. Hann var sonur Jó-
hannesar Björnssonar og Krist-
rúnar Jósepsdóttur, sem lengi
bjuggu stóru búi á því gamla
höfuðbóli, og komu upp sjö mann-
vænlegum börnum. Jón Jósep var
látinn ganga skólaveginn sem aðr-
ir bræður hans. Hann varð stúd-
ent 1942 og síðar cand. mag. í
íslensku frá Háskóla íslands árið
1949. Síðar jók hann við kunnáttu
sína á námskeiðum í Danmörku og
Englandi og menntaðist vel.
Kennsla varð hans aðalstarf að
námi loknu. Hann réðst að hér-
aðsskólanum í Skógum að loknu
prófi og starfaði þar í 12 ár.
Haustið 1960 flutti hann til
Reykjavíkur og gerðist kennari við
Vogaskóla en síðar við Vélskóla
Islands. Jón Jósep þótti góður
íslenskukennari, og hitt hef ég
ýmsa nemendur hans, sem minnt-
ust hans með þakklæti. Það var
vandi Jóns Jóseps í Skógaskóla, að
kæmu einhverjir nemendur illa
undirbúnir í skólann eða þyrftu á
aukaleiðsögn að halda, þá tók
hann þá óbeðinn og umyrðalaust í
einkatíma til þess að þeir stæðu
jafnfætis öðrum. Slíkt ber hverj-
um manni góðan vott, enda var
hann hjálpsamur mjög að eðlis-
fari.
Þótt kennsla væri aðalstarf
Jóns Jóseps var honum annað mál
kærara og þar var hugur hans
allur. Hann var nýkominn til
náms í Reykjavík þegar hann
gerði sér tíðförult í skrifstofu
Skógræktar ríkisins til að fræðast
um skógrækt og upp frá því vann
hann flest sumur við skógrækt á
ýmsum stöðum á landinu. Eftir
fyrsta veturinn í Skógaskóla fékk
hann efni til þess að reisa girðingu
í brekkunum ofan skólans. Kom
hann henni upp að mestu af eigin
rammleik, og síðan fékk hann
trjáplöntur á hverju ári, sem hann
gróðursetti með nemendum skól-
ans öll þau ár, sem hann var við
skólann. Verkin sýna nú merkin
og er hlíðin hin mesta staðarprýði.
Skólinn kafnar ekki lengur undir
nafni. Mér er það minnisstætt að
ég gekk um brekkurnar sumarið
1960 með Jóni Jósep og þýskum
prófessor í skógrækt. Þótti Þjóð-
verjanum mikið til um atorku
hans og áhuga og hafði oft orð á
því. Það siðasta, sem hann sagði
við mig, þegar ég kvaddi hann
hálfum mánuði síðar var á þessa
leið: „Það eru ekki margir menn af
hverri milljón rnanna, sem líkjast
kennaranum í Skógum."
Jón Jósep varði nær öllum
sumarleyfum sinum við skógrækt-
arstörf, eins og áður segir. Helst
kaus hann að vinna að gróðursetn-
ingu og hirðingu ungviðis, ýmist
einn eða með hópi ungs fólks.
Hann var mörg sumur á Hall-
ormsstað og fjöldi þeirra plantna,
sem hann sá um gróðursetningu á,
skiptir hundruðum þúsunda. Arið
1951 plantaði hann lerki í stóran
teig, sem brátt fékk nafnið
Jónsskógur, en þar eru trén nú
7—10 metrar á hæð. Síðar vann
hann við gróðursetningu á ýmsum
stöðum, m.a. við Reykjalund og á
Keldum í Mosfellssveit, í Rang-
árvallasýslu og víðar.
Hann lét þó ekki sitja við það
eitt að planta. Hann skrifaði
ýmsar greinir um skógrækt í
tímarit, og 1964 skrifuðu þeir
Snorri Sigurðsson og hann bókina
Æskan og skógurinn, sem víða
hefur verið notuð sem kennslubók.
Sú bók kom út í nýju upplagi á Ári
trésins og var gefin í alla ungl-
ingaskóla landsins, en um þá bók
sagði Steindór Steindórsson skóla-
meistari á sínum tíma, að hún
væri einhver hin besta bók handa
ungingum til að læra og skilja líf
og vöxt plantna, sem út hefði
komið hér á landi, auk þess sem
hún væri hvatning til trjá- og
skógræktar.
Jón Jósep var heill og falslaus
drengur, gekk óskiptur að hverju
verki sem hann tók að sér og mun
sjaldan hafa hugsað um hvað
hann fengi sjálfur í hlut. Óeigin-
gjarnari maður fannst vart. Við
lát hans minntist ég allt í einu
vísu úr kvæðinu Bræðrabýti eftir
Stephan G. Stephansson um þann
bræðranna, sem bæta vildi fornar
syndir feðranna og er á þessa leið:
.En hinn vildi iandspellin laica
um lanKeydda fjárbeit iik tún
<IK Króandann hana inn á haKa
iik harAvöll. en lynKÍlétta hrún
uK handleiAa bjórk upp i bórAin.
en harrviA I huldýja skórAin
á jarAhónn. svo hyldKaAist hún.“
Slíkt var aðal Jóns Jóseps Jó-
hannessonar og tré þau, sem hann
hefur gróðursett með eigin hönd-
um, munu mörg hver lifa margar
kynslóðir manna. Hann galt miklu
meira en skuld sína við land og
þjóð.
Ilákon Bjarnason
Mig setti hijóðan þegar ég á
miðvikudaginn var, las tilkynn-
ingu urp iát vinar míns, Jóns
Jóseps Jóhannessonar. Ekki löngu
áður höfðum við hjónin skroppið
til hans þar sem hann bjó í Hátúni
lOa í Reykjavík. Ekki bar á öðru
en húsráðandi væri þá með hýrri
há, hellt var upp á kaffi og skrafað
um daginn og veginn. Hann hafði
þá nýverið eignast forkunnargott
litsjónvarpstæki, sem hann bjóst
við að stytti sér einverustundirnar
og að öllu leyti búið vel um sig á
nýjum stað. En hér sannast að:
„Aldrci or hvo bjart
yíir öAlinKsmanni.
að oi»fi jfoti syrt
oins sviplotca ug nú.“
(M.J.)
Laugardaginn 2. maí síðastlið-
inn var Jón heitinn fluttur fár-
veikur á Landspítalann og lést
hann þar þremur dögum síðar.
Ekki er það ætlun mín að rekja
hér að nokkru ráði ævisögu Jóns
Jóseps, heldur þakka honum fyrir
löng kynni, órjúfandi vináttu og
ógleymanlegar samverustundir.
Þó skal þetta dregið fram: Hann
fæddist á Hofsstöðum í Viðvíkur-
hreppi í Skagafirði, sonur hjón-
anna Kristrúnar Jósefsdóttur og
Jóhannesar Björnssonar sem þar
bjuggu á föðurleifð Jóhannesar, en
fjölskyldan fluttist til Reykjavík-
ur á 4. áratugnum. Jón nam í
Gagnfræðaskóla Reykjavíkur, fór
síðan norður á Akureyri og tók
stúdentspróf frá MA árið 1942.
Cand. mag. prófi lauk hann frá
Háskóla íslands vorið 1949. Hlut-
skipti langflestra sem lærðu ís-
lensk fræði á þeim árum varð
kennsla ungmenna. Jón kenndi í
mörg ár við Héraðsskólann á
Skógum undir Eyjafjöllum, en brá
síðan á það ráð, eftir 15 ára dvöl
þar, að flytjast til Reykjavíkur og
fara að kenna við Vogaskóla. Það
gerði hann í fá ár. Eftir það sinnti
hann ekki föstu starfi, en kenndi
um skeið við Vélskóla íslands svo
og nemendum í einkatímum.
Nemendur Jóns í Skógaskóla
ljúka upp einum munni um það að
hann hafi verið afbragðskennari,
einkum hafi honum verið lagið að
lýsa upp íslenska bókmenntaver-
öld svo að fróðleiksþyrstar sálir
höfðu unun af en deyfð og áhuga-
leysi þoldi hann illa. Mér er
kunnugt um það að mest dálæti
hafði Jón á fornsögum okkar og
rómantískum skáldum 19. aldar.
Af þeim skipaði Jónas Hallgríms-
son sérstakt heiðurssæti í vitund
Jóns og þarf engan að undra sem
kynntist Jóni, fegurðarsmekk
hans, heitum og djúpum tilfinn-
ingum og ást á Islandi og öllu sem
íslenskt er. Það fer ekki milli mála
að búseta Jóns í nábýli við slóðir
Njálu og sögusvið Gunnarshólma
hefur kynnt undir dálæti hans á
þessum öndvegisverkum bók-
menntanna. Ekki mun Jón hafa
fallið eins vel að fræða reykvískan
æskulýð sem sveitafólkið á Skóg-
um, enda fyrrnefndi hópurinn í
lausari tengslum við landið, þann
frjógjafa sem Jón helgaði öðrum
þræði líf sitt og starfskrafta.
Uppgræðsla landsins, garðyrkja
og einkum þó skógrækt var eftir-
lætisiðja Jóns Jóseps og helgasta
hugsjón. Var það í samræmi við
hjartalag hans, það eðli að hlúa að
því sem veikburða er og að kunna
best við sig í lifandi umhverfi.
Hann naut þess að sjá magnlitla
og viðkvæma frjóanga teygja sig
hærra og hærra og verða að trjám.
Fátt mun hafa verið honum meiri
yndisauki á síðari árum en að
sýsla í garði móður sinnar að
Bollagötu 3.
.Smávinir (nKrir. (uldarskart.
fifill í haKa. rauA ok blá
brokkuHÓloy. vid mættum marKt
muna hvort rtðru aA HOKja írá.“
Þessar ljóðlínur Jónasar veit ég
að snertu Jón dýpra en flest sem
ort hefur verið. En það sem nú
hefur verið sagt er ekki leikur að
orðum þegar góðs manns er getið.
Garðyrkjustörf og skógrækt var
Jóni annað og meira en dundur og
athvarf í tómstundum. Hann reit
greinar um skógrækt í blöð og
tímarit og fyrir allmörgum árum
kom út út eftir hann ritlingurinn,
Æskan og skógurinn, þar sem
hann leiðir æskufólk, sem fæst við
gróðursetningu, fyrstu sporin.
Efnið er fram sett á listrænan
hátt, málfágun og snyrtimennska
talar þar út úr hverjum staf. Jón
lét mikið til sín taka i samtökum
skógræktarmanna en sýnilegustu
minnisvarðar hans eru skógi
prýdd hlíðin fyrir ofan Skóga-
skóla, trjálundir víða um land og
Jónsskógur, lerkiteigur í Hall-
ormsstaðaskógi, sem við hann er
kenndur.
Hér fyrr á árum naut ég, sem
þessi orð ritar, samvista við Jón í
skóginum á Hallormsstað. Slíkri
alúð og natni við gróðursetningu
hef ég aldrei kynnst sem hjá
honum og í breiskju austfirskra
sumardaga létum við stundum
eftir okkur að flatmaga á Krók-
lækjarbökkum, segja skringilegar
setningar, hafa uppi gamanmál og
berja saman dróttkvæðar vísur.
Þá var gaman að lifa. Oft minnist
Jón þessara gleðidaga, smáferða-
laga, sem skroppið var í, jafnvel í
jeppa suður í Breiðdal með Einari
í Mýnesi, sundferðar út í Eiða til
þess að þreyta 200 metrana í
norrænni sundkeppni, og margs
fleira mætti minnast frá samveru-
stundum okkar.
Það hefði ekki samræmst trygg-
lyndi og vinfestu Jóns Jóseps að
láta vináttu fjara út. Því lét hann
iðulega í sér heyra fram til síðustu
stundar og vænti góðs af dvöl
sinni í nýfenginni íbúð þar sem
hann gæti tekið á móti gestum
sínum svo sem hlýhug og höfð-
ingslund sæmdi. Áður bjó hann á
Bollagötu 3, svo sem fyrr var
drepið á. Með móður sinni bjó
hann þar til hún lést fyrir fáum
árum, háöldruð. Samband þeirra
Fæddur 27. ágúst 1958.
Dáinn 27. apríl 1981.
Þann 6. maí var til grafar
borinn Ragnar S. Ragnarsson, er
lést að heimili sínu Otrateig 20,
þann 27. apríl.
Það er sagt að þeir sem guðirnir
elski deyi ungir og að þeim sé
ætlað visst verkefni fyrir handan.
En samt eigum við erfitt með að
skilja það þegar ungt fólk í blóma
lífsins er kallað burt, við spyrjum
hver er tilgangurinn? Því getur
enginn svarað með vissu.
Þegar mér var tilkynnt um
andlát Ragga trúði ég því varla og
tók það mig nokkurn tíma að átta
mig á því að hann væri farinn.
„Raggi dáinn“. Þessi setning kem-
ur oft upp í huga mér en það var
ekki fyrr en ég horfði yfir leiði
hans sem mér fór að skiljast að
hann væri farinn, en af hverju
hann? Hann sem var svo lífsglað-
ur, góður drengur sem vildi öllum
vel og mátti ekkert aumt sjá. Átti
alla framtíð fyrir sér og litla
dóttur sem hefur nú ekkert tæki-
færi til að kynnast föður sinum og
eiga eflaust margar spurningar
eftir að vakna hjá henni.
Ég kynntist Ragga síðastliðið
haust og urðum við strax góðir
vinir enda vann hann hvert hjarta
með góðvild sinni og ljúfmennsku,
en hver hefði trúað því þá, að hans
tími færi að ko.ma, hann sem
alltaf var svo kátur og nú þegar
mynd hans kemur upp í huga
einkenndist af gagnkvæmri hlýju
og umhyggju og tók Jón nærri sér
fráfatl hennar.
Mér varð tíðrætt um þau hugð-
arefni Jóns að vernda gróður og
prýða landið skógi. En fjölbreyti-
leg voru áhugamálin og hnigu öll í
menningarátt. Hann átti bækur
og málverk og í vali þeirra var
ekki hrapað að neinu. Hann var
alltof mikið snyrtimenni og fag-
urkeri til þess að þar réði handa-
hóf. Þar var aðeins hið besta nógu
gott. En því miður bjó hann aldrei
svo rúmt að hann kæmi listaverk-
unum fyrir á einum stað.
Jón Jósep var einarður í skoðun-
um á mönnum og málefnum og fór
ekki dult með andúð sín^ á því
fólki sem honum fannst ekki hafa
að leiðarljósi: „Islandi allt“. Einn-
ig hataðist hann við allar þær
athafnir manna sem honum þótti
spilla íslenskri náttúru og um-
hverfi. Bág heilsa og ofurnæmi á
ljótleika og vonsku þessa heims
varp skugga á líf hans og gerði
hann svartsýnan á köflum. En
þegar vel lá á honum var hann
allra manna skemmtilegastur,
ræðinn og spaugsamur og áhuga-
málin gerðu honum tilveruna
bærilega.
Að svo mæltu flyt ég Jóni Jósep
kærar þakkir fyrir samveruna og
óska honum góðrar ferðar yfir
landamærin.
Þórhallur Guttormsson
minn sé ég hann alltaf brosandi og
mun ég ætíð minnast hans þannig.
Er ég hitti hann í hinsta sinn og
við ræddum saman, að það skyldi
hafa verið í hinsta sinn sem ég sá
hann óraði mig ekki fyrir, en
enginn veit hvenær kallið kemur
og hver verður næstur. Ég þakka
Ragga þau hlýju orð sem hann lét
falla í minn garð þá, og mun ég
ætíð minnast þeirra.
Ég bið Guð að varðveita föður
hans, móður og systkini og veita
þeim styrk í sorg sinni, við þennan
mikla missi. Og Ragga mínum
sendi ég hinstu kveðju og megi
hann hvíla í friði.
Kveðja Guðrún Petersen
Ragnar S. Ragnars-
son - Minningarorð