Morgunblaðið - 20.05.1982, Síða 12

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MAI 1982
Torfí Hjartarson
áttræður 21. maí
Torfi Hjartarson er áttræður í
dag. Fátt er þó til marks um það
annað en kirkjubækurnar og þjóð-
skráin. Frá honum stafar lífs-
kraftur og viljastyrkur miklu
yngri manns, sem nærist af lífs-
gleðinni, sem hann skapar sjálfur
með hóflegum lífsvenjum, enda
má um Torfa segja, að þar sé heil-
brigð sál í hraustum líkama. Mað-
urinn hefur ávallt verið í senn
garpur og góðmenni og umhugað
um að láta gott af sér leiða fyrir
þjóðfélagið, en minna hirt um að
flíka persónu sinni í því sambandi,
enda hafa fáir blaðamenn fengið
viðtal við hann.
Ég kynntist Torfa Hjartarsyni
lítillega á árunum 1950—’70, með-
an hann var tollstjóri, en nokkurn
hluta þess tíma unnum við undir
sama þaki í Arnarhvoli, meðan ég
gegndi störfum í Hagstofu Islands
og fjármálaráðuneytinu. Á þeim
árum var m.a. unnið að undirbún-
ingi byggingar Tollstöðvarhússins
við Tryggvagötu, reglum um
væntanlega tollvörugeymslu,
tollmeðferð vegna erlendra verk-
taka við virkjunarframkvæmdir
og að nýrri tollskrá, svo að ég
nefni örfá dæmi um verkefni frá
þeim tíma, sem urðu upphaf að
kynnum okkar Torfa. Aldrei urðu
kynni okkar þó náin á þessum
tíma, en samt ánægjuleg svo langt
sem þau náðu. Ég bar strax virð-
ingu fyrir þessum höfðinglega
manni og hætti mér ekki nær hon-
um en ég taldi góðu hófi gegna
fyrir tiltölulega ungan og óreynd-
an mann. Fljótt komst ég þó að
því, að maðurinn var ekki aðeins
svipmikið stórmenni heldur ekki
síður hjartahlýr og skilningsríkur
mannkostamaður með ríka kímni-
gáfu. Það hlaut líka svo að vera
svo mikillar hylli sem hann naut
meðal starfsfólksins á Tollstjóra-
skrifstofunni. Einn sona minna
var nokkur ár sendill hjá Torfa og
átti þar góða vist, enda ekki hátt-
ur Torfa að víkja illu að þeim
ungu og óreyndu.
Kynni okkar Torfa hófust fyrst í
alvöru er ég var kvaddur til að
taka sæti í sáttanefnd með honum
og Jóhannesi heitnum Elíassyni
bankastjóra í vinnudeilunum
haustið 1971. Næsta áratuginn
starfaði ég með Torfa í flestum
eða öllum sáttanefndum, sem
skipaðar voru. Sú reynsla er mér í
senn ógleymanleg og ómetanleg og
ég tel það hina mestu guðsgjöf að
hafa notið handleiðslu svo góðs
húsbónda og læriföður við þau
störf, sem ég tók við af honum
árið 1979, er ég var skipaður ríkis-
sáttasemjari. Á þessum tíma átti
ég margar ógleymanlegar sam-
verustundir í blíðu og stríðu með
Torfa Hjartarsyni, en þær voru
flestar þess eðlis, að minningin
um þær verður ekki borin á torg
og á aðeins erindi í þrengri hóp en
stóran lesendahring Morgunblaðs-
ins.
Torfi Hjartarson er fæddur 21.
maí 1902 á Hvanneyri í Borgar-
firði. Foreldrar hans voru Hjört-
ur, síðar alþingismaður og bóndi í
Arnarholti Snorrason, og kona
hans Ragnheiður Torfadóttir,
skólastjóra í Ólafsdal. Torfi lauk
lögfræðiprófi frá Háskóla íslands
árið 1930 og kynnti sér síðan enskt
réttarfar, er hann dvaldist í Lon-
don árin 1930—1931. Hann var
settur sýslumaður í Isafjarðar-
sýslum og bæjarfógeti á Isafirði
árið 1934 og var skipaður í það
embætti sama ár. Jafnframt var
hann bæjarfulltrúi á ísafirði árin
1940—1943. Þá var hann skipaður
tollstjóri í Reykjavík árið 1943 og
gegndi því embætti til ársloka
1972, er hann lét af störfum fyrir
aldurs sakir.
Árið 1944 var Torfi skipaður
vararikissáttasemjari og næsta ár
var hann skipaður sáttasemjari
ríkisins í vinnudeilum og síðan
ávallt endurskipaður fram til ái -
ins 1978, er ný lög gengu í gildi um
embætti ríkissáttasemjara og
sáttastörf í vinnudeilum. Sá, sem
þessa grein ritar, var skipaður rík-
issáttasemjari árið 1978 og frá og
með 15. apríl 1979, en tók þó ekki
við starfinu fyrr en 15. september
1979 og gegndi Torfi Hjartarson
starfinu þangað til.
Tollstjórastarfið var aðalstarf
Torfa Hjartarsonar um hartnær
30 ára skeið. Mestan hluta þess
tíma gegndi Torfi þó sáttasemj-
arastarfinu sem aukastarfi. Ég
ætla í þessari grein hvorki að
rekja æviferil eða störf Torfa
Hjartarsonar frekar en orðið er, *
en freistast þó til þess að víkja
aðeins nánar að sáttasemjaranum
Torfa Hjartarsyni og upphafi
sáttastarfa í vinnudeilum hér á
landi.
í kjölfar tæknibyltingarinnar í
lok átjándu aldar og á nitjándu
öldinni varð mikil atvinnubylting
meðal allra nágrannaþjóða okkar,
sem breytti öllum lífsháttum
þjóðanna. Búseta í löndunum gjör-
breyttist, tilhögun atvinnurekstr-
ar og félagsieg samskipti fólks
tóku stakkaskiptum. Þéttbýlið og
stórreksturinn urðu til þess að
hinir svokölluðu aðilar vinnu-
markaðarins, sem síðan hafa svo
verið nefndir, skipuðu sér í tvær
andstæðar fylkingar, gagnstæð
hagsmunasamtök, sem ientu í
hörðum deilum, sem leiddu til
vinnustöðvana.
Brátt varð mönnum þó ljóst, að
þessir aðilar áttu líka marga sam-
eiginlega hagsmuni og báðum í
raun og veru nauðsynlegt að vinn-
an gæti haldið áfram, ef bæta átti
lífsafkomu fólks og sækja áf-am
til aukinna menningarlegra og fé-
lagslegra verðmæta.
I lok 19. aldar og byrjun þeirrar
tuttugustu voru í flestum löndum
sett margvísleg ákvæði um rétt-
indi og skyldur verkafólks og at-
vinnurekenda, samskipti þeirra og
leiðir til að tryggja vinnufriðinn.
Mikil breyting varð á hinu ís-
tenska bændaþjóðfélagi um og
fyrir aldamótin 1900 með tilkomu
þilskipa og síðar togara og vél-
báta. Fólkið flykktist til sjávarsíð-
unnar og hinir nýju atvinnuhættir
kölluðu á stofnun samtaka laun-
þega og atvinnurekenda og svip-
aða löggjöf um samskipti þessara
aðila vinnumarkaðarins og sett
hafði verið í nágrannalöndunum.
Fyrsta meiriháttar verkfallið
hér á landi'var hásetaverkfallið á
togurum árið 1916. Það sama ár
stofnuðu verkalýðsfélögin með sér
Alþýðusamband íslands og at-
vinnurekendur Félag íslenskra
botnvörpuskipaeigenda, sem varð
fyrirrennari Vinnuveitendasam-
bands íslands. Árin 1923, 1925 og
1929 voru lögð fram á Alþingi
frumvörp um lögþvingaðan gerð-
ardóm í vinnudeilum, en þau náðu
ekki fram að ganga. Hins vegar
voru sett lög um sáttatilraunir í
vinnudeilum árið 1925 og síðar ný
Davíö
Oddsson
svarar
spurningum
lesenda
Spurt og svarað
um borgarmál
LESENDAÞJONUSTA MORGUNBLAÐSINS
Davíð Oddsson, efsti maöur á framboöslista Sjálfstæöisflokksins og borgar-
stjóraefni sjálfstæöismanna, svarar spurningum i Morgunblaöinu um borgar-
mál fram aö kjördegi 22. maí. Lesendur Morgunblaösins geta hringt til ritstjórn-
ar Morgunblaösins í sima 10100 á milli klukkan 10 og 12 árdegis, frá mánudegi
til föstudags, og mun blaöiö koma spurningunum til Daviös. Svör Daviös
Oddssonar munu birtast skömmu eftir aö spurningar berast. Einnig má senda
spurningar í bréfi til blaösins. Utan á bréf skal rita: Spurt og svaraö um
borgarmál, ritstjórn Morgunblaösins, pósthólf 200, 101 Reykjavík. Nauösynlegt
er að nafn og heimilisfang spyrjanda komi fram.
Munum hverfa frá
lóðaúthlutun í
Sogamýri
Fundur í samtökum íbúöareigenda
við Gnoðarvog haldinn í Vogaskóla
17. maí 1982, beinir eftirfarandi
fyrirspurn til Davíðs Oddssonar:
— Auglýst hefur verið eftir um-
sóknum um byggingarlóðir á Soga-
mýrarsvæði og er frestur til að
skila umsóknum útrunninn 28. maí
nk. Af því tilefni er spurt: Munt þú
sem borgarstjóri og þínir sam-
starfsmenn í borgarstjórn hverfa
frá lóðaúthlutun í Sogamýri og
hætta við fyrirhugaðar íbúðar-
byggingaframkvæmdir á þessu
svæði ef Sjálfstæðisflokkurinn nær
aftur meirihluta í borgarstjórn eft-
ir kosningar.
Svar: Já.
Fyrst komi
vélfryst skautasvell
Gylfi Kri.stjins.son,
Skarðshlíð 15, spyr:
— Fyrir nokkrar síðustu borgar-
stjórnarkosningar hafa stjórn-
málaflokkar lofað vélfrystu
skautasvelli í Laugardal. Finnst
það loforð enn í fórum sjálfstæð-
ismanna og er von til þess að ef
flokkurinn kemst á ný til valda í
borginni að þessari langþráðu að-
stöðu verði komið upp?
Svar:
Það mun vera á stefnuskrá flestra,
ef ekki allra stjómmálaflokkanna í
Reykjavík að stuðla að því að vélfryst
skautasvell komi upp í- Laugardal.
Þegar hafa verið gerðar teikningar af
slíku mannvirki og nokkrum fjár-
munum varið til hönnunar og byrjun-
arframkvæmda en ljóst er að miklir
fjármunir þurfi til að koma ef á að
reisa slíka höll í Laugardalnum. Þess
vegna er líklegt að til að byrja með
láti menn nægja að koma þar upp
vélfrystu skautasvelli, sem síðar
verði endanlega byggt yfir.
Opinberir aöilar
kveði ekki upp dóm
(Jlfur Markússon,
Lambastekk 7, spyr:
— Spumingin varðar þáttinn Bein
lína síðastliðinn fimmtudag. Þar
kom fram hjá Davíð að gerðir sam-
gönguráðherra vegna „Steindórs-
málsins" væru valdníðsla að mati
Davíðs. Ég spyr hvort Davíð telji
það valdníðslu hjá samgönguráð-
herra að koma í veg fyrir að
Steindórsmenn fái tolleftirgjðf af
leigubílum þar sem alþjóð veit að
búið er að afturkalla öll atvinnu-
leyfi stöðvarinnar en skv. tollskrá
er það forsenda til tolleftirgjafar
af leigubíl að viðkomandi maður
hafi atvinnuleyfi. Er þetta stuðn-
ingsyfirlýsing Davíðs við Stein-
dórsmenn?
Svar:
Það er mikilvægt að svar mitt í
„Beinni línu“ varðandi þetta atriði
verði ekki misskilið. Það laut ein-
vörðungu að því, að tjá þá skoðun
mína að meðan mál bíður endanlegr-
ar afgreiðslu dómstóla þá er ekki við-
eigandi að neinn aðili, hvorki opinber
aðili né einkaaðili, kveði sjálfur upp
dóm í þeim efnum. Dómsniðurstöðu
verður að bíða. Það var það sem svar-
ið þýddi og annað ekki.
Þroskaheftir bland-
ist í sem flesta
þætti þjóðfélagsins
Sigríður Jóhannesdóttir spyr:
— Hefur Sjálfstæðisflokkurinn
mótað stefnu í málefnum þroska-
heftra (vangefinna) hér í Reykja-
vík? Hefur flokkurinn gefið gaum
þeirri miklu þörf fyrir fjölskyldu-
heimili og manneskjulegar sólar-
hringsstofnanir fyrir þroskahefta
hér innan borgarmarkanna? Er
það viðunandi að aðstandendur
þessara einstaklinga verði að flytja
þá út fyrir borgarmörkin til eftir-
lits og umönnunar? (Skálatún o.fl.)
Hefur þessi hópur borgara gleymst
í borgarmálastefnu- flokksins? Er
ekki full ástæða til þess að borgin
eigi og starfræki slík heimili og
stofnanir þótt ekki sé um beina
lagaskyldu að ræða?
Svar:
Sjálfstæðisflokkurinn hefur mjög
leitt hugann að málefnum þessara
einstaklinga og til vitnis um það vil
ég nefna hér i heild tillögu sem
Sjálfstæðisflokkurinn flutti undir
forystu Markúsar Arnar Antonsson-
ar á þessu kjörtímabili og hefur
markað tímamót í aðstoð við þessa
aðila: „Borgarstjórn samþykkir, að á
hinu alþjóðlega ári barnsins 1979,
skuli af hálfu Reykjavíkurborgar
vera lögð sérstök áhersla á aðgerðir í
málefnum þroskaheftra barna og að-
stoð við foreldra þeirra. Borgarstjórn
vísar í þessu sambandi til samþykkt-
ar félagsmálaráðs frá því í september
1976 varðandi aðstoð við þroskaheft
bðrn. Sú samþykkt er byggð á tillögu
starfsfólk félagsmálastofnunar
Reykjavíkurborgar með megin-
áherslu á dagvistun þroskaheftra
barna á almennum dagvistarstofnun-
um ásamt nauðsynlegum hliðarráð-
stöfunum henni tengdum, svö og
ráðstafanir til hjálpar foreldrum
þroskaheftra barna til að annast þau
á heimilum sinum. Borgarstjórn lýsir
sig fylgjandi þeirri meginstefnu sem
í þessari samþykkt félagsmálaráðs
felst og samþykkir að þeir þættir
hennar sem alfarið eru á valdi
Reykjavíkurborgar komi til fram-
kvæmda þegar á næsta ári. Sérstök
áhersla verði lögð á eftirfarandi:
a) Fjögur dagheimili og tveir leik-
skólar taki á mót allt að 24
þroskaheftum börnum í dagvist
og séu minnst þrjú börn á hverri
stofnun. Síðan verði stefnt að því
að þroskaheft börn geti dvalið á
öllum dagvistarstofnunum eftir
því sem sérþjálfaður starfskraft-
ur kemur til starfa hjá þeim.
b) Hópur starfandi fóstra verði sér-
staklega þjálfaður til meðferðar
þroskaheftra barna eftir ákveð-
inni námsskrá samhliða starfi, ef
með þarf og verði námskeiði
þessu lokið á næsta ári. Unnið
verði að samræmingu á námi
þroskaþjálfa og fóstra á þann
veg, að starfsþjálfun á sérstofn-
unum fyrir þroskaheft börn verði
fastur liður í námi fóstra og
starfsþjálfun á almennum dag-
vistarstofnunum fastur liður í
námi þroskaþjálfa.
c) Á vegum Reykjavíkurborgar
verði rekin heimilishjálp sem
leyst geti foreldra þroskaheftra
barna af um skemmri tíma. Jafn-
framt verði sköpuð aðstaða til
vistunar þroskaheftra barna á
upptökuheimilinu á Dalbraut
þannig að foreldrar þeirra geti
notið orlofs til jafns við aðra.
Borgarstjórn felur félagsmála-
ráði að hafa forgöngu um fram-
kvæmd þessara tillagna og áætla
fyrir hanna á fjárhagsáætlun
1979. Jafnframt felur hún ráðinu
að beita sér fyrir samstarfi Fé-
lagsmálastofnunar, barnadeildar
Heilsuverndarstöðvarinnar,
Fræðsluskrifstofu, Æskulýðsráðs
um aðgerðir á starfssviði þessara
stofnana, til að bæta þjónustu við
þroskaheft börn. Samþykkt að
vísa tillögunni til félagsmála-
ráðs.“
Til viðbótar þessu, þá vil ég geta
þess að flokkurinn telur ákaflega
mikilvægt að standa vel við bakið á
þeim félögum sem unnið hafa mikið
starf í málefnum þessara einstakl-
inga og styrkja og efla möguleika
þeirra til bættrar og öflugri þjónustu.
Jafnframt teljum við ákaflega mik-
ilvægt að stuðlað sé að því eins og
hægt er, að þroskaheft börn geti
blandast sem mest inn í flesta þætti
þjóðlífsins með eðlilegum hætti. í
þriðja lagi teljum við nauðsynlegt að
létta undir, eins og reyndar kemur
fram í tillögunni, með heimilum þess-
ara barna til þess að draga nokkuð úr
því mikla álagi sem umönnun þeirra
hlýtur að vera fyrir hverja fjöl-
skyldu.