Morgunblaðið - 03.02.1984, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1984
„Mæling einstakra gigtarþátta
gefur betri upplýsingar um sjúk-
dómshorfur en hefðbundin próf ‘
Rætt við dr. Ingvar Teitsson lækni
um rannsóknir hans á iktsýki
IKTSÝKI (Rheumatoid Arthritis), sá sjúkdómur sem
manna á meðal er oft nefndur liðagigt, er mörgum íslend-
ingum kunnur, flestum af miður góðu. Talið er að allt að
átta af hundraði fullorðinna hafi merki um iktsýki. Iktsýki
er mjög breytilegur sjúkdómur. Hann getur staðið yfir í
skamman tíma og horfið að fullu, en getur einnig varað til
frambúöar og dregið fólk til dauða á örfáum árum.
Dr. Ingvar Teitsson, læknir, er
á meðal þeirra sem hafa sérhæft
sig á sviði iktsýki og rannsókna
á sjúkdómnum. Þann 18. nóv-
ember sl. varði hann doktorsrit-
gerð sína (Ph.D. Thesis) við
Lundúnaháskóla. Ritgerðina
byggði Ingvar á iktsýkirann-
sóknum, sem hann hefur unnið
að á undanförnum árum, bæði á
Englandi og hér heima. Blaða-
maður hitti Ingvar að máli þegar
hann var nýlega staddur í leyfi
hérlendis og spurðist fyrir um
ritgerðina, rannsóknirnar og
niðurstöður þeirra.
— A hvers kyns rannsóknum
byggðist ritgerðin ?
„Ritgerðin byggðist á rann-
sóknum sem ég hef unnið að á
undanförnum árum,“ sagði dr.
Ingvar. „Einnig var lýsing á
þeirri aðferðafræði sem ég beitti
við rannsóknirnar veigamikill
þáttur í ritgerðinni.
Eitt af sérkennum iktsýki eru
svonefndir gigtarþættir (Rheu-
matoid Factors) sem eru eggja-
hvítuefni af þeirri gerð sem kall-
ast mótefni. Þótt gigtarþættir
séu oft tengdir iktsýki, er þar
alls ekki um óhjákvæmilega
fylgni að ræða. Það er að segja
að talsverður hluti iktsýkisjúkl-
inga hefur ekki mælanlega gigt-
arþætti í blóðvatni. Einnig finn-
ast gigtarþættir stundum í blóð-
vatni heilbrigðra, ekki síst hjá
öldruðum. Meirihluti sjúklinga
með iktsýki á háu stigi hefur
gigtarþætti í blóðvatni og rann-
sóknirnar fólust í að kanna þrjá
meginflokka þeirra, svokallaða
IgM, IgA og IgG gigtarþætti.
Það hefur verið vitað í all-
marga áratugi að gigtarþættir
finnast í blóði iktsýkisjúklinga,
en mælingaraðferðir verið frem-
ur ónákvæmar. Hefðbundin próf
sem notuð hafa verið, mæla
fyrst og fremst IgM gigtarþátt,
en ástæða er að ætla að IgA og
IgG gigtarþættir skipti einnig
máli í iktsýki. Niðurstöður rann-
sókna minna styðja það ákveð-
ið.“
— Hver er munurinn á rann-
sóknum þínum annars vegar og
hefðbundnum gigtarþáttamæling-
um hins vegar?
„Við rannsóknirnar beitti ég
svokölluðum enzým-merktum
mótefnaþrófum (Enzyme-linked
immunosorbent assay, ELISA),
sem hafa þann kost umfram
hefðbundnu prófin fyrir gigtar-
þætti að með þeim er hægt að
mæla einstaka flokka gigtar-
þátta. Hefðbundnu prófin hins
vegar mæla fyrst og fremst gigt-
arþætti af IgM flokki."
— Hverjar voru niðurstöðurn-
ar?
„Verulegur hluti rannsókn-
Dr. Ingvar Teitsson, læknir.
anna fór fram í Englandi og var
þar fylgt eftir hópi sjúklinga
með nýbyrjaða iktsýki. Mark-
verðustu niðurstöðurnar eru að
allir þeir sjúklingar sem höfðu
mikið magn IgA gigtarþáttar í
byrjun veikinda fengu illvígan
sjúkdóm á rannsóknartímabil-
inu, sem var frá tveimur til fjög-
urra ára. Hins vegar er engin
fylgni á milli sjúkdómsferils og
magns IgM og IgG gigtarþátta í
upphafi veikinda. Niðurstöður
bresku athugananna eru því í
stuttu máli þær, að aukið magn
IgA gigtarþáttar í nýbyrjaðri
iktsýki táknar slæmar sjúk-
dómshorfur."
—7Hvað um hinn íslenska þátt
rannsóknanna?
„Annar meginþáttur rann-
sóknanna var byggður á íslensk-
um efnivið. Þar voru rannsakað-
ir 180 meðlimir tiltekinnar ís-
lenskrar ættar þar sem mikið er
um gigtarsjúkdóma af ýmsu
tagi. Meirihluti þessa hóps var
þó heilbrigður og niðurstöðurnar
benda til þess að sá gigtarþáttur
sem oft finnst í blóðvatni heil-
brigðs aldraðs fólks sé nær ein-
göngu af IgM flokki. IgA gigtar-
þátturinn fannst yfirleitt ekki í
blóðvatni heilbrigðra gamal-
menna.
Þessar niðurstöður styðja því
niðurstöðurnar af breska sjúkl-
ingahópnum, að það að mæla
einstaka flokka gigtarþátta gefi
mun haldbetri upplýsingar en
fást með hefðbundnum gigtar-
þáttaprófunum. Þá bentu niður-
stöður ættarannsóknanna ekki
til að framleiðsla gigtarþátta
væri bundin ákveðnu erfða-
mynstri."
— Hvaða þýðingu hafa rann-
sóknirnar varðandi meðferð við
ikt-sýki?
„Hagnýtasta þýðing þessara
rannsókna er sú að með mæling-
um á IgA gigtarþætti virðist
mega segja með betri vissu fyrir
um sjúkdómshorfur í nýbyrjaðri
iktsýki. Þannig að frekar verði
hægt að segja fyrir um hvort
„gigtarkastið hennar Guðrúnar
verði stutt, eða hvort hún verði
komin með krepptar hendur og
skemmda liði eftir örfá ár“.
Bætt forspá um þetta er afar
mikilvæg, ekki síst vegna þess að
hægt er að hafa áhrif á gang
iktsýkinnar með sérstökum lyfj-
um. Þau lyf geta hins vegar haft
slæmar aukaverkanir og er því
ógjarna beitt nema um illvígan
sjúkdóm sé að ræða. Ef hægt er
að sjá slæman sjúkdóm fyrir, má
grípa til slíkra gigtarlyfja fyrr
og þannig ef til vill draga úr
eyðileggingu liðanna."
— Hverjar eru batalíkur ikt-
sýkisjúklinga?
„Batalíkur eru ákaflega mis-
munandi og þess ber að gæta að
iktsýki er algengur sjúkdómur.
Talið er að allt að sjö til átta af
hundraði fullorðinna hafi ikt-
sýki, en hún er ákaflega mis-
slæm. Sumir fá iktsýkikast sem
varir í einn, tvo mánuði og er þar
með úr sögunni. Sjúkdómurinn
getur hins vegar eyðilagt liði
fólks og lagt það í gröfina á ör-
fáum árum. Þannig er mjög mik-
ilvægt að geta sem fyrst sagt
fyrir um það hvort sjúkdómur-
inn er líklegur til að verða slæm-
ur til frambúðar eða vægur, þar
eð lyfjameðferðin tekur mið af
því.“
— Er gigt algengari hjá þeim
sem búa í köldu eða röku lofts-
lagi?
„Nei, svo er ekki. Þó hefur því
oft verið slegið fram að gigt
finnist frekar hjá fólki sem býr á
kaldari slóðum. Á þessu voru
gerðar umfangsmiklar rann-
sóknir fyrir tuttugu til þrjátíu
árum. Könnuð var tíðni iktsýki í
hópum fólks á mismunandi slóð-
um, allt frá Jamaica í hitabelt-
inu til Norður-Englands. Kom
þá í ljós að munurinn var enginn
og hlutfallslega þjáðust ekki
fleiri Englendingar af iktsýki en
fólk á suðrænum slóðum. Hins
vegar er það svo að kuldi og raki
valda því að iktsýkisjúklingar
finna meira fyrir gigtinni og sú
staðreynd hefur orsakað þennan
misskilning."
— Er iktsýki þá ekki algengari
á íslandi en annars staðar?
„Tíðni iktsýki á íslandi hefur
ekki verið könnuð nákvæmlega,
en allt bendir til að iktsýkin sé
ámóta algeng hjá okkur og hjá
nágrannaþjóðunum. Tíðni sjúk-
dómsins fer líka mjög eftir því
hvernig hann er skilgreindur.
Álitamál getur verið hvort telja
skuli með það fólk sem fengið
hefur einungis eitt vægt kast og
ekki meir. Hins vegar er það
staðreynd að talsverður hluti
iktsýkisjúklinga á við mjög
slæman sjúkdóm að stríða. Ef til
vill má segja að fjórðungur
sjúklinganna nái sér aldrei og sé
með illvígan sjúkdóm ævilangt,"
sagði dr. Ingvar Teitsson að lok-
um.
Ingvar er nú búsettur í Glas-
gow í Skotlandi, þar sem hann
starfar á Royal Infirmary
sjúkrahúsinu. VE
Sölvi Bjarnason BA undir hamarinn:
Skuldirnar viö Fiskveiðasjóð
hærri en tryggingarupphæðin
UPPBOÐI á togaranum Sölva
Bjarnasyni BA-65, sem átti að fara
fram á föstudaginn að kröfu Fisk-
veiðasjóðs, var frestað á síðustu
stundu fram í mars nk. Ástæðan
var sú, að uppboðsbeiðandi taldr
sig hafa ástæðu til að ætla að
greiða mætti úr vandræðum út-
gerðarinnar á þessum tíma, skv.
upplýsingum, sem Mbl. fékk hjá
Fiskveiðasjóði í gær. „Ef til vill
verður þá komið eitthvað raunhæf-
ara í Ijós um hvað gert verður til
aðstoðar útgerðinni í landinu,"
sagði Gunnar ívarsson, skrifstofu-
stjóri sjóðsins.
Skuldir útgerðarfyrirtækisins,
Tálkna hf. á Tálknafirði, við
sjóðinn nema liðlega 115 millj-
ónum króna, að sögn Ársæls Eg-
ilssonar, útgerðarstjóra á
Tálknafirði.
Skipið hefur legið bundið við
bryggju á Tálknafirði síðan í
byrjun nóvember sl. og er eitt
þeirra skipa, sem skulda hvað
mest. „Skuldirnar hjá Fiskveiða-
sjóði einum eru hærri en trygg-
ingarupphæð skipsins, sem var
síðast þegar ég vissi um 100
milljónir," sagði Áræll í samtali
við blaðamann Mbl.
„Þetta hefur lengi verið glóru-
laust dæmi,“ sagði hann. „Við
höfum verið að berjast í þessu í
Togarinn Sölvi Bjarnason BA 65
trausti þess að eitthvað yrði gert
en það bólar ekkert á því ennþá.“
Sölvi Bjarnason BA var í leigu
hjá Bílddælingum á sl. ári, frá
apríl og út október. Þá treystu
Bílddælingar sér ekki til að gera
skipið út lengur. Áður hafði
Tálkni hf. gert skipið út frá
Bíldudal um þriggja ára skeið.
„Það er vonlaust fyrir ein-
staklinga að standa í þessu leng-
ur,“ sagði Ársæll. „Enginn veit
ennþá hvernig kvótinn verður
eða hvort nokkuð fiskast. Skipið
er í sjálfu sér klárt til að fara á
veiðar fljótlega — það var tekin
upp í því vélin hér eftir að það
bilaði á Bíldudal í haust. Nú þarf
bara að yfirfara. tæki og skoða
skipið og þá væri hægt að gefa út
haffærnisskírteini. En það verð-
ur varla okkar höfuðverkur að
koma því á sjó, því ég reikna
ekki með að við verðum eigendur
skipsins mikið lengur."
Ársæll Egilsson sagði að
skuldir útgerðarinnar auk
skulda við Fiskveiðasjóð væru
töluverðar, m.a. fyrir veiðarfæri
og olíu. „Það er bót í máli að við
skuldum einstaklingum ekki
mjög mikið," sagði hann.
Arnarflugs-
menn byrja
að fljúga í
Nígeríu
ARNARFLUG mun hefja flug sitt
fyrir Nígeríumenn seinni partinn í
þessari viku, að sögn Agnars Frið-
rikssonar, framkvæmdastjóra Arn-
arflugs, sem sagði að ýmsar tafir
hefðu orðið vegna stjórnarbyltingar-
innar í landinu um áramótin.
„Vélin, sem við tókum á leigu til
verkefnisins og er af gerðinni
Boeing 727-100, verður afhent í
Miami í Bandaríkjunum á
fimmtudag og munu bandarískir
flugmenn fljúga henni yfir til
Amsterdam í Hollandi og síðan
áfram til Nígeríu," sagði Agnar
ennfremur.
Agnar sagði aðspurður, að flug-
liðar félagsins væru nú í þjálfun
hjá bandaríska flugfélaginu Un-
ited og myndi fyrsta áhöfnin
verða komin til Nígeríu 9. febrúar
nk. og síðan hver af annarri, en
gert væri ráð fyrir, að fjórar
áhafnir myndu sinna þessu verk-
efni.
Agnar Friðriksson sagði að
starfsemi félagsins yrði rekin út
frá Lagos, en flogið verður til
nokkurra staða innanlands. Sér-
stakur stöðvarstjóri Arnarflugs
verður staðsettur í Lagos, en alls
munu 25 starfsmenn félagsins
taka þátt í starfseminni syðra, þ.e.
12 flugliðar, 8 flugfreyjur, 2—3
flugvirkjar og tveir stjórnendur.