Morgunblaðið - 03.02.1984, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1984
33
„Þjóðviljinn“ og
friðarumræðan
— eftir Jón
Val Jensson
l. grein
Nokkur veðrabrigði hafa orðið í
afstöðu íslenzkra sósíalista til
kirkju og kristindóms, a.m.k. á
ytra borði. Orsökin er ekki neitt
uppgjör við efnishyggjugrundvöll
marxismans, heldur fyrst og
fremst samskiptin við friðarhreyf-
inguna, sem undanfarin þrjú ár
hefur verið í uppgangi á Vestur-
löndum og m.a. náð rækilegri fót-
festu innan kristinnar kirkju.
(Önnur ástæða, sem oft hefur haft
þau áhrif að milda fjandskap
marxista út í trú og kristni, er sú
staðreynd, að ótaldir kirkjunnar
menn hafa beitt sér af afli gegn
þjóðfélagslegu misrétti f vestræn-
um löndum, oft í nafni kristinnar
trúar, og hafa fáeinir þeirra jafn-
vel gengið til liðs við sósíalíska
flokka utarlega á vinstri væng
stjórnmálanna.)
Samskipti báðum aðil-
um til góðs?
Ég get í sannleika sagt ekki
óskað sósíalistum nema hins bezta
af þeim samskiptum við kristna
friðar- og réttlætissinna, sem
komizt hafa á milli þessara ólíku
hópa. Allt, sem dregur úr tiltrú
sósíalista á efnishyggju marxism-
ans og þeim sjálfbirgingshroka
margra þeirra, að þeir búi einir
yfir réttum lausnum á vanda
mannkyns, ætti að geta orðið þeim
til góðs. En augljóst er, að birting
prédikana- og greinarstúfa eftir
presta í Þjóðviljanum og almennt
talað vinsamlegri tónn þess blaðs í
garð kirkjunnar, býður því heim,
að tryggir lesendur blaðsins verði
óvissari með sinn marxisma og
týni niður sínum kreddulærdómi.
Þetta er auðvitað ekki meiningin
— og þess jafnvel gætt að láta
helzt ekki fylgja slikum tilvitnun-
um til presta annað en það, sem
beint eða óbeint nýtist málstað
Þjóðviljans sjálfs. En „Andinn
blæs þar, sem hann vill,“ segir
heilög Ritning, og það er von mín,
að þessar breytttu aðstæður megi
smám saman gera íslenzka sósíal-
ista umburðarlyndari og næmari
gagnvart því, sem kristindómur-
inn hefur fram að færa til lausnar
á okkar andlegu og veraldlegu
vandamálum.
En hér er ekki stungið niður
penna til þess að ræða um þau
hollu áhrif, sem málsvarar trúar
og kirkju gætu haft á íslenzka
sósíalista (þ.m.t. kommúnista).
Ætlun mín er öllu fremur sú að
vekja athygli á því, hvernig Þjóð-
viljinn hefur í þessu sambandi
beitt vísvitandi mistúlkunum í
umræðu sinni um friðarmálin,
m. a. með því að notfæra sér út í
yztu æsar róttæk ummæli nokk-
urra klerka, á meðan þagað er um
önnur ummæli þeirra og annarra,
sem ekki ganga i sömu átt. En af
þessu má ráða, hvað í raun býr á
bak við flangs Þjóðviljans utan í
kristna friðarsinna. Ætti það að
geta kennt þeim siðarnefndu að
varast að reiða sig á fréttaflutn-
ing Þjóðviljans af friðarbarátt-
unni, af þvi að blaðið fjallar ekki
hlutlægt um viðhorf kirkjunnar
manna til stríðs og friðar, heldur
túlkar þau að vild eins og bezt get-
ur hentað stefnu Þjóðviljans
sjálfs. Að óbreyttu væri því fávis-
legt að ætla, að kristnir friðar-
sinnar hafi jafngott af samskipt-
unura við sósíalista eins og vænta
má, að sósíalistarnir geti haft af
samskiptum við þá fyrrnefndu.
Enn er að geta eins áberandi
þáttar í mistúlkunum Þjóðviljans
i þessu sambandi, þ.e. að gera allt
það, sem unnt er til að sverta og
rangfæra málflutning þeirra frið-
arsinna, kristinna sem annarra, er
vilja knýja á um gagnkvæma af-
vopnun i stað einhliða uppgjafar
Vesturveldanna. Öllu þessu munu
gerð nokkur skil i þremur sam-
felldum greinum hér í blaðinu.
Ofbeldi í staö rökræðna
Menn fengju harla ljóta hug-
mynd um málflutning Morgun-
blaðsins af friðarmálum, ef þeir
læsu aðeins Þjóðviljann. I þættin-
um „Klippt og skorið" i Þjóðvilj-
anum 29. des. sl. má greina nokkra
hæfni í áróðursbrögðum, en hins
vegar örlar þar ekki á hæfileika til
að geta tekið upp þráðinn i skyn-
samlegri umræðu, þar sem „síð-
asti ræðumaður" hafði skilið við
efnið með gildum rökum (ég visa
hér til umfjöllunar Staksteina
Morgunblaðsins um friðarmálin.
sem brátt verður getið nánar). I
stað þess að glíma við þau rök á
sanngirnisgrundvelli eru þau vilj-
andi þöguð í hel í Þjóðviljanum og
síðan byrjað hnútukast í litlum
tengslum við efnið, eins og titt er í
pólitískri umræðu hérlendis. En
það er vansi á góðum blaðamanni
að vera ekki fær um að taka þátt í
rökræðum um það efni, sem hann
tekst á hendur að skrifa um. Auk
þess lýsir það naumast virðingu
fyrir mikilvægi og alvöru friðar-
umræðunnar að una þvi ekki, að
hún lúti skynsemdarrökum, held-
ur ljúga með þögninni og öðrum
mistúlkunum.
Hrein valdbeiting er jafnan tal-
in hin skýra mótsetning málefna-
legra rökræðna. Margt af því, sem
skrifað er í dagblöðin, virðist aft-
ur á móti fremur hugsað sem
þjösnakennd hagnýting á því
tækifæri að hafa frjálsar hendur
til að hagræða staðreyndum á
kostnað „andstæðingsins" heldur
en alvarleg viðleitni til að taka
þátt í vitrænni umræðu, þar sem
sannleikans er leitað og hann stig
af stigi leiddur í Ijós með því að
skoða rök bæði með og móti
ákveðnum málstað. Þjösnaháttur
af því tagi má kallast e.k. andlegt
ofbeldi, en þetta er einmitt það,
sem er einkennið á umræddri
grein í Þjóðviljanum.
„Klippt og skoriö“
í Þjóðviljanum
í inngangi að rangfærsium sín-
um segir Þjóðviljinn: „Hinar al-
mennu og látlausu friðaraðgerðir
á Þorláksmessu í Reykjavík og
víðar fara svo fyrir brjóstið á
Morgunblaðsmönnum, að þeir sjá
ástæðu til að naggast (sic) og
nudda utan í friðarsinna í fyrsta
blaði eftir jól. Mogginn reynir nú
eins og alltaf áður að gera friðar-
sinna og aðgerðir þeirra tortryggi-
leg. Um þetta skulu nú nefnd
dærni." (Takið vel eftir þessu síð-
asta, við eigum eftir að skoða,
hvaða dæmi verða notuð til að
sanna þessar fullyrðingar.)
Það verður engan veginn séð af
þessum formála, að Staksteina-
grein Mbl. 28. des. var í rauninni
öll á bandi friðarstefnu. Þar var
því einmitt fagnað, að friðargang-
an á Þorláksmessu hafi „farið
fram með allt öðru sniði að þessu
sinni en undanfarin ár, þegar
Samtök herstöðvaandstæðinga
fóru þar með forystu. Nú létu þeir
til sín taka, sem ræða um frið á
öðrum forsendum en herstöðva-
andstæðingar, sem vilja einhliða
afvopnun Vesturlanda og að hún
hefjist með því, að tsland verði
opið og varnarlaust."
í Staksteinagreininni er enn-
fremur vitnað í ávarp þeirra, sem
stóðu fyrir blysförinni, þar sem
lýst er trú á mikilvægi þess, að
Island stuðli að friði og afvopnun
á alþjóðavettvangi, m.a. með því
að vinna að stöðvun á framleiðslu
kjarnorkuvopna. Höfundur Stak-
steina bætir við: „Undir þetta og öll
þau markmið, sem lýst er I ávarpi
blysfarenda gegn kjarnorkuvá á
Þorláksmessu, geta ailir tekið, sem
unna friði. Hitt er ljóst, að ekki eru
allir á einu máli um leiðirnar að
markmiðinu. Hvernig er bezt
stuðlað að friði og afvopnun?
Hvaða leið er árangursríkust til að
stöðva framleiðslu kjarnorku-
vopna? Hvað er átt við með
„sérhverri viðleitni" f þágu friðar á
jörðu?“ (Auðkennt hér, JVJ.)
Það eru þessar skynsamlegu og
eðlilegu spurningar, sem Þjóðvilj-
inn reynir að láta líta út sem
ótækar undanfærslur og mála-
lengingar. En hljótum við ekki að
reyna að gera upp við okkur, hvaða
leiðir séu raunhæfastar og affara-
sælastar til að tryggja heimsfrið-
inn? — Staksteinar hafa m.a.
þetta að segja um leiðirnar:
„Það eru átökin um leiðirnar að
markmiðunum, sem sett hafa svip
sinn á umræður á Vesturlöndum
undanfarin ár. Þar telja sumir
beztu leiðina vera þá, að Vestur-
lönd haldi að sér höndum, láti
undir höfuð leggjast að svara
vígbúnaði Sovétmanna i sömu
mynt í þeirri von og trú, að ráða-
menn í Kreml sjái að sér við það.
Aðrir eru þeirrar skoðunar, að
eina leiðin til að ná árangri í af-
vopnunarmálum sé, að Vesturlönd
sýni festu og treysti varnir sínar,
um leið og reynt sé að ná sam-
komulagi við kommúnistarikin um
gagnkvæma afvopnun. Siðari leið-
Jón Valur Jensson
„í stað þess aö glíma
viö þau rök á sanngirn-
isgrundvelli eru þau vilj-
andi þöguð í hel í ÞjóÖ-
viljanum og síðan byrj-
aö hnútukast í litlum
tengslum viö efnið, eins
og títt er í pólitískri um-
ræöu hérlendis.“
in hefur orðið ofan á hjá ríkis-
stjórnum Atlantshafsríkjanna.“
Hvaða skoðun sem menn annars
hafa á afstöðu Staksteinahöfund-
arins, þá er a.m.k. Ijóst, að hann
ræddi um málið með rökum. Hér
var friðarhreyfingunni sýnd full
virðing með því að fjalla jákvætt
um markmið hennar og freista
þess að fá botn í það, hvaða leiðir
séu raunhæf viðleitni í þágu friðar.
En í grein Þjóðviljans er allt
þetta „klippt og skorið“ niður. Þar
er ekki minnzt einu orði á það, að
Mbl. setti ekki aðeins fram þá
spurningu, hvað átt væri við með
„sérhverri viðleitni" til friðar,
heldur fylgdi þeirri spurningu eft-
ir með rökstuddum ábendingum
um nauðsyn þess, að ekki verði
látið gott heita, að sú afvopnun-
arleið byrji með einhliða stöðvun
á framleiðslu og uppsetningu
kjarnorkuvopna í V-Evrópu, á
sama tíma og Rússar hafa raskað
stórlega vopnajafnvægi í álfunni
með uppsetningu eigin kjarnorku-
flauga.
Það var á það bent í The Times
4. jan. 1983, að tilboð Rússa um að
fækka SS-20-flaugum (án þess þó
að glata yfirburðum sínum á
þessu sviði), ef NATO-ríkin hættu
við uppsetningu stýriflauganna,
hefði alls ekki komið fram nema
vegna þess, að vestræn ríki stóðu
fast gegn öllum kröfum um ein-
hliða afvopnun. Stefna gagn-
kvæmrar afvopnunar (multilat-
eralism) hafði þannig þegar sýnt
sig að vera árangursrík til að fá
Rússa til að gera tilslakanir á
yfirgangsstefnu sinni.
En Þjóðviljinn slær striki yfir
allar skynsamlegar umþenkingar
um raunhæfa friðarviðleitni og
segir: „Morgunblaðið skilur ekki
boðskapinn til ríkisstjórnarinnar
og þjóðarinnar og spyr af þjósti:
Hvað er átt við með „sérhverri við-
leitni“ í þágu friðar á jörðu? Von að
Mogginn spyrji (— en Þjóðviljinn
þegir hér vandlega um svar Morg-
unblaðsins við þessari spurningu!
— Innskot JVJ). Blaðið hefur
nefnilega gengið allra gagna
lengst í að verja stefnu NATO og
það herskáasta, sem uppi er
hverju sinni í alþjóðastjórnmál-
um.“ (Aths. JVJ: Varði þá Morg-
unblaðið innrás og árásarstríð
Sovétríkjanna í Afghanistan? Eða
telst það kannski ekki svo „her-
skátt“ stríð?)
Raunhæf friðarviöleitni
Þjóðviljinn klykkir út með
„rökstuðningi" sínum í þessu fyrra
„dæmi“ með eftirfarandi orðum:
„Morgunblaðið veit líka af hyggju-
viti sínu, að það styður ekki sér-
hverja viðleitni í þágu friðar á
jörðinni. Hvaða viðleitni í þágu
friðar á jörðinni styður Morgun-
blaðið?"
Ég tala auðvitað ekki fyrir
Morgunblaðið og myndi heldur
ekki kæra mig um slíkt, þar sem
ég er ekki að öllu leyti sammála
því um afstöðuna til friðar- og
varnarmála, enda þótt ég standi í
meginatriðum með því gegn
stefnu Þjóðviljans. En ég gengt
hér fram til varnar vegna þess að
Þjóðviljinn er að varpa rýrð á
grundvallarviðhorf flestra fylg-
ismanna Sjálfstæðisflokksins og
fleiri flokka í þessu málefni: Frið-
ur verður naumast tryggður með
einhliða frumkvæði Vesturveld-
anna í afvopnunarmálum á þeim
tíma, sem þau eru veikari aðilinn í
Evrópu bæði hvað snertir hefð-
bundin vopn og kjarnorkuvarnir,
heldur eigum við að þrýsta á um
samhliða afvopnun stórveldanna
án þess að raska um of, meðan á
þessu stendur, því jafnvægi
óttans”, sem hefur verið grund-
völlur friðar í Norður- og Vestur-
álfu síðustu áratugi.
Það er einfalt mál að svara
spurningu Þjóðviljans. Morgun-
blaðið styður raunhæfa afvopnun-
arviðleitni. Spurningunni má einn-
ig svara með öðrum spurningum:
Hvaða friðarviðleitni studdi
Chamberlain fyrir síðari heims-
styrjöld? Aðgerðarleysi og undan-
hald gagnvart hervæðingu Þýzka-
lands — með því kvaðst hann
tryggja „frið um vora daga“. Allir
vita hvernig fór. En hver var þá sú
friðarstefna, sem raunhæfari var
til að tryggja frið á fjórða ára-
tugnum? Hin „herskáa" hervæð-
ingarstefna Churchills! En það eru
ekki aðrir en blindir menn, sem
skoða slíka viðnámsstefnu til
tryggingar friði sem „hernaðar-
hyggju" og „stríðsstefnu" (en
þetta eru hugtök, sem sósíalistum
eru munntöm um varnarstefnu
Vesturlanda).
Ég vil því leyfa mér að ganga
lengra en Morgunblaðið með þvi
að fullyrða, að „sérhver viðleitni
til friðar" þarf ekki að vera til
góðs, heldur geta sumar friðar-
leiðir jafnvel verkað til ills og leitt
til ófriðar, þótt meiningin hafi
verið góð. Hér skal því tekið undir
ályktunarorð séra Þorbergs
Kristjánssonar í Helgarpóstinum
27/10/83 (auðkennt hér):
„Kirkjan vill efla réttlæti, frelsi
og frið á jörð og styðja alla raun-
hæfa viðleitni til gagnkvæmrar af-
vopnunar stórveldanna."
Eftirmáli
„Dæmi“ Þjóðviljans um tilraun-
ir Morgunblaðsins til að „gera
friðarsinna og aðgerðir þeirra tor-
tryggileg" voru tvö. í 2. grein skul-
um við taka til athugunar meðferð
Þjóðviljans á síðara „dæminu". En
hafi ofangreint mál varpað
nokkru ljósi á fölsunaráráttu þess
blaðs, þá mun næsta grein ekki
síður verða lærdómsrík um það,
hversu erfitt er að treysta Þjóð-
viljanum til að vera hlutlægur í
frásögnum sínum af þeim umræð-
um, sem nú eiga sér stað um frið-
armálin.
Jón Valur Jeasson er cmnd. tbeol.
oe íorstöóumadur Kröldskólans i
ísafirði.
Árleg skólasýning í Ásgrímssafni
HIN árlega skólasýning Ás-
grímssafns hefur verið opnuð.
Þetta er 20. skólasýning safnsins
og stendur til aprílloka.
Að þessu sinni verður tekið
á móti 3ju bekkjum grunn-
skóla þriðjudaga og fimmtu-
daga eftir hádegi og á mið-
vikudagsmorgnum. Safna-
kennararnir Sólveig Georgs-
dóttir og Bryndís Sverrisdóttir
sjá um kennslu í safninu í vet-
ur. Þær völdu myndirnar og
aðstoðuðu við uppsetningu
sýningarinnar.
Tímapantanir og nánari
upplýsingar um safnferðir eru
veittar hjá Sólveigu og Bryn-
dísi á Fræðsluskrifstofu
Reykjavíkur.
Úr rrétutilk;nningii.