Morgunblaðið - 24.07.1984, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 1984
Að flytja úr landi
— eftir Ingólf
Guðbrandsson
Þegar harðast var í ári á íslandi,
kom sú uppástunga frá Dönum að
flytja alla íslendinga suður á Jót-
landsheiðar, svo að þeir héldu lífi.
Ætti kannski að grípa til þess ráðs
nú, svo að íslendingar komist í ódýr-
ara sumarleyfi frá Danmörku?
Þessari spurningu er beint til neyt-
endasamtakanna og fréttastofu
sjónvarpsins um leið og ítrekað er
boð Ferðaskrifstofunnar Útsýnar til
þeirra um ókeypis ferð til Costa del
Sol til að gera samanburð á kjörum
og þjónustu íslendinga og Dana i
sumarleyfi.
Ef íslendingar ætla að halda
áfram að búa í landinu, verða þeir
að sætta sig við það með kostum
þess og göllum. Að flestra dómi er
gott að búa hér, ef veðurfarið er
undanskilið. Ef lífskjörin væru betri
og hægt að komast burt úr drunga
veðurfarsins stöku sinnum, tæki það
flestu fram, því að kostir landsins
eru margir. Það er veruleg kjarabót
fyrir þjóðina að eiga kost á ódýrum
utanlandsferðum. Að því hafa
ferðaskrifstofur unnið með ágætum
árangri árum saman, þó sumar
meira en aðrar. En enginn getur
vænzt þess, að ferðalög héðan til
Suður-Evrópu séu jafnódýrar og frá
Danmörku. Sú staðhæfing er röng
að ferðir í sama gæðaflokki séu
ódýrari frá Kaupmannahöfn að
viðbættum ferðakostnaði þangað,
þótt miðað sé við lægsta fargjald.
Æskilegt væri að lækka fargjöld í
leiguflugi til sólarlanda, ef íslenzku
flugfélögin hafa bolmagn til þess að
lækka leiguflugstaxtann, en þau eru
nú þegar ódýrari en nokkurt annað
fargjald með nokkru farartæki. Það
úr því að hún er helmingi ódýrari
hjá þeim en skilar þó svipuðum ár-
angri? Eða ættu íslendingar að
flytjast til Bandaríkjanna vegna
þess að það kostar fjórum sinnum
meira að eiga og reka bíl hér en þar?
Og hvað með sjónvarpið? Ekki eru
allir ánægðir með það, og þó eru
afnotagjöldin hærri en nokkurs
staðar annars staðar. Hvernig væri
að leggja það niður eins og ferða-
skrifstofurnar og nota danskar
ferðaskrifstofur og Nordsat í stað-
inn? Verðsamanburður sjónvarps-
ins af fargjöldum er fáranlegur,
villandi og skaðlegur fyrir neytend-
ur, sem draga af honum rangar
ályktanir og gera viðskipti sér I
óhag fyrir bragðið.
Vegna fjarlægðarinnar verða að-
drættir og ferðalög dýr fyrir íslend-
inga. Öldum saman var hvort
tveggja í höndum útlendinga. Frels-
isskerðingin, sem það olli, er lítt
skiljanleg nútímafólki. Eitt fyrsta
og stærsta skrefið í frelsis- og fram-
faraátt var að færa samgöngurnar
inn í landið. Stofnun Eimskipafé-
lagsins markaði timamót. Furðu
snemma tóku íslendingar upp
sjálfstæðar flugsamgöngur við um-
heiminn og hösluðu sér völl í
alþjóðasamgöngum með djörfu
framtaki og lægstu fargjöldum, sem
þá þekktust milli Evrópu og Norð-
ur-Ameríku. Nokkur erlend flugfé-
lög hafa reynt að halda uppi flug-
samgöngum við ísland og neyta
gagnkvæms réttar síns um lend-
ingar, en þau hafa öll gefizt upp
vegna þess að reksturinn var óarð-
bær og ekki samkeppnishæfur. Sem
þjóð ber íslendingum eftir beztu
getu að standa vörð um islenzka
hagsmuni. Smæð þjóðfélagsins er
slík að ákveðnar atvinnugreinar
Castillo de Santa Clara, Torremolinos.
lætur nærri að sætisgjald á km sé
helmingi lægra en fargjald með
strætisvagni innanbæjar og um
fjórfalt lægra en kostnaðurinn við
að aka eigin bíl, þegar tveir sitja í
honum. íslenzkur farþegi, sem flýg-
ur til Kaupmannahafnar er búinn
að fljúga meira en hálfa flugleiðina
til Miðarjarðarhafsins, þegar hann
lendir á Kastrup-flugvelli. Hvern
skyldi undra, þótt ódýrara
sé að ferðast suður frá Kaupmanna-
höfn en frá íslandi? Þættu það
fréttir, að dýrara sé að fljúga til
Ástralíu en til Rómar?
Aðalvandinn hjá íslenzkum ferða-
skrifstofum er að ná og halda að-
stöðu sinni i samkeppni við millj-
ónaþjóðir á eftirsóttustu ferða-
mannastöðum heims og á sambæri-
legu verði. Hæpið er að neytendur
almennt, hvað þá neytendasamtök-
in, hafi veitt því athygli, hver sparn-
aður er I því fólginn fyrir lands-
menn. Hagnaöur farþegans af þess-
um viðskiptum er stór, áhætta
ferðaskrifstofunnar mikil en hagn-
aðarvon í lágmarki. Hverjum væri
til hagsbóta að láta þessa þjónustu í
hendur útlendinga, sem ekki tækju
meira tillit til óska þeirra en væru
þeir verksmiðjuframleiðsla á færi-
bandi?
íslenzk eða erlend þjón-
usta handa íslendingum?
Hvers vegna kaupum við ekki
heilbrigðisþjónustuna af Japönum,
þarfnast verndar. Gæta verður hag-
sýni og keppa að fyllstu nýtingu, svo
að rekstrargrundvöllur sé tryggður.
Það er áfall fyrir islenzk fyrirtæki
að missa viðskipti úr landi. Nýlegt
dæmi af því tagi er yfirtaka amer-
ísks skipafélags á flutningum til
varnarliðsins hér. Þar misstu is-
lenzk skipafélög spón úr aski sínum.
á vegfarendum, þegar sólin skfn.
Sumarleyfi án sólar er aðeins hálft
sumarleyfi. Sumarleyfisímynd
þeirra, sem búa við kalt loftslag er
fyrst og fremst tengd góðu veðri og
sól, en einnig framandi umhverfi og
ævintýrum. í fyrra var umfjöllun
flestra fjölmiðlanna á þá lund, að
ferðir til sólarlanda væru úrelt
fyrirbrigði, enda aðrir hagkvæmari
og eftirsóknarverðari kostir komnir
til. Þá var töfraorðið sumarhús í stað
sólarlanda. Því var jafnframt haldið
fram að leiguvélarnar færu hálf-
tómar og ferðaskrifstofurnar væru
gjaldþrota. Þessi túlkun fjölmiðla
var skoðanamyndandi og fólk trúði
henni I bili. Hún hafði skaðleg áhrif
á markaðinn. Samt klóraði leigu-
flugið í bakkann og hélt velii með
samdráttaraðferöum. Nú efast eng-
inn lengur um vinsældir og gildi
sumarleyfis í sól í stað rigningar.
Til að hrekja fjölmiðlaáróðurinn
þurfti skoðanakönnun, sem leiddi (
ljós að 60% óskuðu eftir sólarlanda-
ferð í sumarleyfinu. Fyrst ekki var
hægt að hrekja vinsældir sólar-
landaferðanna, varð að finna nýtt
vopn gegn ferðaskrifstofunum. Þótt
ferðirnar hafi fremur lækkað en
hækkað i verði frá síöasta ári, voru
þær nú allt í einu orðnar of dýrar.
Sérstaka athygli þurfti að vekja á
því að ferðir væru dýrari héðan en
frá Bretlandi og Danmörku. Og
töfraorðið i ár var rautt apex til
Kaupmannahafnar.
Að sjá rautt —
eða vera blindur
Rauða apex-fargjaldið er tiltölu-
lega nýtt fyrirbrigði í verðlagningu
flugs í því skyni að tryggja frekari
sætanýtingu og ná viðskiptum við
þá, sem ella myndu ekki ferðast I
áætlunarflugi kostnaðarins vegna,
enda er verðið svo lágt, að það nálg-
ast leiguflugsverð. En það er háð
alls konar skilmálum og sætin eru
fá, sem fást á þessu verði. Kaupa
verður farseðilinn og staðgreiða um
leið og farpöntun er gerð i báðar
áttir, minnst 14 dögum fyrir brott-
för. Ekki er hægt að breyta pöntun-
inni síðar, og fargjaldið er óaftur-
kræft, sé farseðillinn ekki notaður.
Breytist dagsetning heimflugs,
verður farþeginn að kaupa annan
farseðil á fullu verði. Annarar leiðar
flugfar til Kaupmannahafnar kost-
ar nú kr. 13.324 en rautt apex á kr.
9.665. Milli Keflavíkur og Kaup-
mannahafnar gildir það aðeins á
næturflugi á þriðjudögum á tíma-
bilinu 12.6.---28.8. Töfrakortið
rautt apex verður nokkuð dýrt, ef
tengja á það ferð út úr Kaupmanna-
höfn. Sú ferð gæti hafizt daginn eft-
ir — á miðvikudag. Hann þarf því
gistingu í Kaupmannahöfn þá nótt
eða fleiri eftir áfangastað, og síðan
þegar komið er aftur til Kaup-
mannahafnar fram á næsta þriðju-
dag á eftir, svo að rauða apexið
gildi. Hann verður að reikna með
a.m.k. 1.000 króna gistikostnaði á
nótt í Kaupmannahöfn og getur ekki
stanzað minna en 7 nætur til að
fella ferðina saman við heimferðina.
Þá lítur dæmið svona út:
Flugfar til Kaupmannahf. — rautt apex
Gisting í Kaupmannah. 7 nætur x 1.000
4 bflferðir miili hótels og flugvallar
kr. 9.965
kr. 7.000
kr. 500
Samtals kr. 17.165
Með því að nota I staðinn grænt apex-fargjald yrði kostnaðurinn
nokkru minni, því að í flestum tilvikum væri hægt að komast af með
tveggja nátta gistingu i Kaupamannahöfn.
Flugfar til Kaupmannah. — grænt apex
Gisting f Kaupmannah. 2 nætur x 1.000
Akstur milli hótels og flugvallar
kr. 13.801
kr. 2.000
kr. 500
Samtals kr. 16.401
Afkoma hvers fyrirtækis, sem nokk-
uð kveður að, snertir um leið þjóðar-
heildina, því að öll erum við aðilar
að sameiginlegum sjóði.
Staðsetning íslands nyrst í Atl-
antshafi hefur ýmis vandkvæði í för
með sér fyrir íbúana. Veðrið er
hráslagalegt og kalt árið um kring I
flestum landshlutum. Meðaltal úr-
komudaga júlímánaðar i Reykjavík
er um 23, en voru 29 árið 1983. Veð-
urfarið hefur áhrif á sálarástandið
og almenna vellfðan. Brúnin lyftist
Ingólfur Guðbrandsson
„Fyrst ekki var hægt að
hrekja vinsældir sólar-
landaferðanna, varð að
finna nýtt vopn gegn
ferðaskrifstofunum.
Þótt ferðirnar hafi frem-
ur lækkað en hækkað í
verði frá síðasta ári,
voru þær nú allt í einu
orðnar of dýrar. Sér-
staka athygli þurfti að
vekja á því að ferðir
voru dýrari héðan en frá
Bretlandi og Danmörku.
Og töfraorðið í ár var
rautt apex til Kaup-
mannahafnar.“
Ódýrar danskar ferðir
engin nýjung
Ferðaskrifstofan Otsýn hefur far-
ið með einkaumboð á íslandi fyrir
Tjæreborg-ferðaskrifstofuna
dönsku í 15 ár. Ferðir hennar eru vel
kunnar Islendingum og hafa margir
hagnýtt sér ferðir hennar, þótt gæð-
in séu ekki sambærileg. Stærstu
ferðaskrifstofur Danmerkur, Spies
og Tjæreborg selja á 22 milljóna
markaði á Norðurlöndum auk þess
sem þeir teygja krumlurnar til
Þýzkalands og Bretlands. Þeir eiga
eða reka eigin leiguflugfélög og hót-
el á Spáni og víðar. Hörð samkeppni
hefur ríkt milli þeirra árum saman.
Verðið hefur verið pínt niður úr öllu
valdi á kostnað þjónustunnar. Af-
koma þeirra byggist á lægsta til-
kostnaði í gistingu og þjónustu,
enda munu verð þeirra vera hlut-
fallslega einna lægst á heimsmark-
aðnum. Gistingin á eigin hóteli
Tjæreborg, Stella Polaris, i Torre-
molinos, býður einföldustu þægindi:
eitt eða tvö rúm, lítið borð, tvo
harða stóla og sturtubað, en engin
önnur þægindi. Þessar skrifstofur
ráða yfir sáralítilli gistingu á betri
gististöðunum eins og E1 Remo eða
Santa Clara í Torremolinos (þar
hefur Spies aðeins 10 stúdíó, þ.e.
eins herbergis gistingu en engar
íbúðir, þótt svo standi í samanburði
verðlagsstofnunar), eða á hinum
vinsæla gististað Timor Sol, þar sem
Tjæreborg hefur örfáa farþega.
FRÍ-klúbburinn — Neyt-
endaklúbbur þeirra sem
ferðast
í byrjun þessa árs stofnaði Ferða-
skrifstofan Útsýn klúbb, sem hefur
það að markmiði að gera ferðalög
ódýrari, skemmtilegri og árangurs-
ríkari fyrir félaga sína. I klúbbinn
eru nú skráðir hátt á 7. þúsund fé-
lagsmenn. Þeir greiða ekkert ár-
gjald og á þeim hvíla engar kvaðir,
aðeins 100 krónu gjald fyrir útgáfu
skírteinis, sem veitir þeim margs
konar frlðindi. Um 50 innlend fyrir-
tæki veita félagsmönnum afslátt
sem nemur 10—20% af almennu
verði á mörgum sviðum almennrar
neyzlu og þjónustu. Um 100 fyrir-
tæki erlendis veita FRÍ-klúbbsfélög-
um sambærilegan afslátt í sumar-
leyfinu, og þeim fjölgar stöðugt. (Jt-
sýn veitir félagsmönnum 1.000
króna afslátt af sumarleyfisferðinni
og 500 kr. fyrir börn þeirra til við-
bótar barnaafslætti, sem nemur allt
að 7.000 kr. Afslættir af þessu tagi
eru ekki til hjá dönsku ferðaskrif-
stofunum. Hvorki neytendasamtök-
unum né sjónvarpinu hefur þótt
taka því að gefa þessum kjörum
gaum, hvað þá að minnast á þau I
sjónvarpinu, þótt þeim væri send
um það fréttatilkynning á sínum
tíma og margboðið að kynna sér
nýjunar Útsýnar á sviði sparnaðr og
þjónustu. Af því verður að álykta,
að sjónvarpinu sé meira í mun að
spilla viðskiptum ferðaskrifstof-
anna og vekja tortryggni viðskipta-
vina heldur en að benda þeim
á raunhæfar leiðir til sparnaðar,
nema að útlend fyrirtæki eigi í hlut,
og þá eru ábendingarnar alls ekki
raunhæfar, eins og fyrrgreind dæmi
sýna svo að ekki verður um villzt.
Hverju nemur FRÍ-
klúbbsafslátturinn?
Fullyrða má að afsláttur FRÍ-
klúbbsfélaga í sólarferðinni nemi
um 10% af persónulegri eyðslu hans
á veitingastöðum, skemmtistöðum,
verzlunum, bílaleigu o.s.frv. Þar
Þessi viðbótarkostnaður á ferð
um Kaupmannahöfn er I öllum til-
vikum hærri en mismunur á verði
sólarlandaferða frá Islandi og
Danmörku. Að dönum ólöstuðum
vilja Islendingar þó miklu fremur
ferðast í hópi landa sinna en með
þeim. Farþegum Útsýnar stendur til
boða mun meiri þjónusta en tíðkast
hjá erlendum ferðaskrifstofum, þar
sem farþeginn er meðhöndlaður
eins og hvert annað ópersónulegt
aðgreiðsluplagg.