Morgunblaðið - 24.07.1984, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 24. JÚLÍ 1984
39
Þótt fólk klagi samfanga sína er
það yfirleitt ekki talið nægilegt
merki iðrunar, heldur telja sumir
fangar, að þeir sem vilja teljast
iðrandi syndarar, þurfi stundum
að leggja aftökusveitunum lið eða
taka látna niður úr gálgunum. En
þó að iðrun hafi það í för með sér
að pyndingum sé lokið, er ekki þar
með sagt að hún geti bjargað lífi
viðkomandi. Elísabet kveðst
minnast társtokkins andlits konu,
sem sögð var hafa greitt gömlum
félögum náðarhöggið, er hún var
leidd til aftöku. Þeir sem höfðu
komist í hóp iðrandi syndara
höfðu yfirleitt gert sé góðar vonir
um framtíðina, og tóku því ekki
dauða sínum eins vel og aðrir
fangar.
Konurnar reyndu ,að leiða hug-
ann frá þjáningum sínum með því
að láta hann reika. Einhver spurði
kannski stöllu sína í hvaða garði
hún væri stödd og þannig gátu
þær ferðast um víða veröld og
sögðu hver annarri frá stöðum,
þar sem þær höfðu verið. Elísabet
sagði þeim oft frá Bandaríkjunum
og segir að þeim hefði þótt mest
gaman að heyra frá New York.
Flóttatilraunir voru fátíðar. El-
ísabet minnist þess að 19 ára gam-
alli stúlku tókst að svipta sig lífi
meðan hún var í fangelsinu. Stúlk-
an hafði rakið upp peysuna sína og
hengt sig í þráðunum inni á bað-
herbergi. Sagt hafði verið að
stúlka þessi hefði verið félagi í
samtökum marxista, og að bróðir
hennar hefði svikið hana í hendur
stjórnarinnar. Önnur stúlka úr
marxista-samtökum varð þess
fullviss að verkamenn við bygg-
ingarvinnu í fangelsinu myndu
hjálpa henni við að komast undan,
en þeir sögðu til hennar og hún
var skotin.
Einu sinni í viku var farið með
fangana í áætlunarbíl að sam-
komusal á fangelsislóðinni, þar
sem ayatollah Ghilani dómari
ávarpaði þá. Eitt sinn heyrðust
miklar sprengingar í miðri ræðu
gestsins og fékk Elísabet síðar
skýringu á þeim. Þrír ungir karlar
höfðu ætlað að freista þess að
komast undan, en voru skotnir á
flóttanum.
Það var Ghilani, sem kvað upp
þann úrskurð, að níu ára gamlar
telpur væru komnar á unglingsár,
og þar af leiðandi mætti taka þær
af lífi samkvæmt íslömskum lög-
um. Eigi að síður fullyrðir hann að
stjórnin hafi hvorki látið skjóta né
hengja nokkurn þann, sem ekki
hafði náð 17 ára aldri. Þrátt fyrir
þessar fullyrðingar er Elísabet
sannfærð um að tvær 13 ára gaml-
ar stúlkur hafi verið teknar af lífi
í Evin-fangelsinu á meðan hún
dvaldist þar.
Þeir sem dæmir höfðu verið til
dauða þurftu stundum að bíða í 6
mánuði uns dauðadómnum var
fullnægt. Þeir vissu yfirleitt ekki
hvenær aftakan skyldi fram-
kvæmd. Jafnskjótt og dauðadóm-
ur hafði verið kveðinn upp gat
hver dagur orðið sá síðasti. Rétt-
arhöldin voru hespuð af í snatri og
þau voru allsendis ólík þeim
skrípaleik, sem settur var upp yfir
ráðherrum og herforingjum keis-
arans, og nefndist byltingardóm-
stóll. — Ég er ákærandi þinn,
verjandi og dómari, sagði maður
sá, sem dæmdi til dauða 18 ára
gamla stúlku, Mehrdi að nafni.
Elísabet kynntist Mehrdi vel.
Faðir hennar hafði rekið hana að
heiman vegna þess að hún studdi
mujahideen-samtökin. Foringjar
þessara samtaka dveljast nú í
París, en á sínum tíma áttu þau
miklu fylgi að fagna í landinu.
Gallinn var sá að þau voru ekki
nógu öflug og skipuleg til að geta
veitt vernd öllum þeim ungmenn-
um sem fylktu sér undir merki
þeirra.
Mehrdi var leidd fyrir aftöku-
sveit ásamt 11 konum öðrum.
Skömmu áður gaf fangavörður
henni epli og hún skipti því i 80
hluta og deildi með vinum sínum.
Það var þeirra síðasta sameigin-
lega kvöldmáltíð. Síðustu orð
hennar við Elísabetu voru þessi:
— Þú átt eftir að komast héðan á
brott. Segðu frá okkur.
Egils saga á sænsku
handa unglingum
— eftirJakobS.
Jónsson
í Svíþjóð er Island þekkt fyrst
og fremst fyrir eldgos, verðbólgu
og Vigdísi, og stundum eru íslend-
ingasögurnar nefndar í sömu and-
rá. Þá kveður gjarnan við angur-
væran tón, einkum hjá miðaldra
Svíum, enda telja þeir íslend-
ingasögurnar samnorrænan arf og
vilja eiga jafnmikið í honum og
íslendingar. Það er því varla nema
von, að Egils saga þyki sjálfsagður
hluti af þeirri ritröð sígildra verka
heimsbókmenntanna, sem bóka-
forlagið Gidlunds hefur nýlega
hafið útgáfu á og ætlar unglingum
til lestrar.
Ritröð þessi telur til að byrja
með átta rit. Hún hefur að geyma
auk Egils sögu verk eftir Viktor
Rydberg, Goethe, Gogol, August
Strindberg og Selmu Lagerlöf. Þá
er ein bók með frásögnum úr Bibl-
íunni og önnur sem ber heitið
Rómantískar sögur.
Mér hefur borist þessi sænska
útgáfa á Egils sögu og það verður
varla annað sagt en hún sé að út-
liti eins og best verður á kosið. Ég
hef ekki lagt í það verk að fara
yfir þýðinguna, enda eru aðrir
áreiðanlega færari tii þess. Hún er
verk tveggja manna, þeirra
Hjalmars Alving, sem þýddi Egils
sögu árið 1938, og Lars Lönnroths
sem hefur yfirfarið þá þýðingu og
vafalítið fært sitthvað til betri
vegar þótt þess sé ekki getið.
Lars Lönnroth ritar einnig
stuttan formála að útgáfunni og
segir þar frá Agli og sögunni um
hann, bendir á frásagnarstílbrigði
og hvernig fléttast í söguna marg-
vísleg þjóðsagnaminni og fjallar
um hlutverk þeirra og tilgang í
frásögninni. Þá leggur Lars
Lönnroth áherslu á að Egils saga
er af tvenns konar rótum sprottin;
annars vegar hefur hún varðveist í
munnlegri geymd frá tímum
heiðni, en hins vegar hefur sá er
söguna ritaði á 13. öld skreytt
hana með þeim stílbrögðum sem
hann taldi við eiga sem barn síns
tíma. Egils saga er ekki einvörð-
ungu frásögn af Agli Skalla-
grímssyni og ætt hans, segir Lars
Lönnroth, heldur segir hún einnig
frá samfélagi í upplausn, samfé-
lagi sem er jafn ókyrrt og ofsa-
fengið og Egill sjálfur. Þessa verð-
ur einnig vart í sjálfum textanum,
hann leysist líka upp, úr eldri og
„frumstæðari" hugmyndaheimi til
annars nýrri.
Útfrá þessu fjallar Lönnroth
síðan um margræðni sögunnar.
Hann segir hana jafnan birtast í
framkomu Egils gagnvart verald-
legum höfðingjum, í andstæðunni
milli kristni og heiðni, togstreit-
unni milli hugmyndarinnar um
víkinginn Egil og kristilegrar sið-
prýði miðalda.
Aftast í bókinni er að finna skrá
yfir ýmis staðanöfn, hugtök og at-
riðisorð sem eru skýrð lesendum
til glöggvunar. Ekki verður betur
séð en útgáfan sé þannig úr garði
gerð að jafnvel þeir lesendur sem
lítið þekkja til íslendingasagna og
sögualdar eigi að geta notið Egils
sögu eins og Lars Lönnroth hefur
gengið frá henni.
Þá hefur bókaforlagið Gidlunds
einnig gefið út litla bók með tutt-
ugu og níu sænskum þjóðsögum,
ætlaða börnum. Þjóðsögur hafa
ætíð verið eftirsótt efni og sann-
arlega virðingarvert að gera þann
fjársjóð aðgengilegan þorra fólks.
Ekki verður betur séð á útgáf-
unni en að vel hafi tekist til. Sög-
urnar eru af margvíslegum toga
spunnar: Ævintýri, kímnisögur,
sagnir o.fl. skemmtilegt, sem lifað
hefur með Svíum og reyndar fleiri
þjóðum.
Mary Örvig, barnabókafræðing-
ur, hefur gengið prýðilega frá út-
gáfunni, en tveir kunnir sænskir
myndlistarmenn, þeir Einar Nor-
elius og Bertil Bull Hedlund, eiga
heiðurinn af öllum myndum, sem
eru bæði margar og góðar. Þess
má geta að þeir myndskreyttu
átta binda útgáfu af sænskum
þjóðsögum, sem gefin var út á ár-
unum 1939—47.
Það má tvímælalaust lesa þessa
bók sér til mikillar ánægju; hún
getur einnig vel orðið fyrirmynd
að hliðstæðum útgáfum í öðrum
löndum, svo látlaus og þó efnis-
mikil sem hún er.
Jakob S. Jónsson er námsmadur í
Stokkhólmi.
LANDSSMIÐJAN
JítlasCopco
Slipivelar Hersluvélar og
fjöldi annarra tækja.
LANDSSMIÐJAN
k. 'Ia 20680 M
Candy-þjónustan
veröur lokuö vegna sumarleyfa vikuna 30. júlí—
3 á9ús' Pfaff, Borgartúnf
VISA kynnir vöru
Og pjónusíustaöi
HLJÓMPLÖTUR: Faco, Laugavegi 89 Q 91-13008
Fálkinn, Austurveri, Háaleitisbr. 68 91-33360
Laugavegi 24 91-18670
Suðurlandsbraut 8 91-84670
Gallerí Lækjartorg, Hafnarstræti 20—22 91-15310
Gramm, Laugavegi 17 91-12040
Hagkaup, Skeifunni 15 91-686566
Hljóðfærahús Reykjavíkur, Laugavegi 96 91-13656
Karnabær, Austurstræti 22 91-28319
Glæsibæ, Álfheimum 74 91-45800
Laugavegi 66 91-45800
Rauðarárstíg 16 91-11620
Kaupfélag Hafnfirðinga, Strandgötu 28 91-50759
Mars, Strandgötu 37, Hafnarfirði 91-53762
Plötubúðin, Laugavegi 28 91-20181
Sería, Aðalstræti 27, ísafirði 94-4072
Skífan, Laugavegi 33 91-11508
Steinar, Nýbýlavegi 4 91-45800
Stuð, Laugavegi 20 91-27670
Verslió meö V/SA
Metsölublad á hverjum degi!
I
Bindindismótiö caltalækjarskógi
Verslunarmannahelgin
3. — 6.ágúst 1984