Morgunblaðið - 24.07.1984, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 1984
47
Fagurt galaði
fuglinn sá
— eftir Richardt
Ryel
„Nú bregður svo við, að
þótt þróun hafi vissu-
lega átt sér stað á flest-
um sviðum þjóðlífsins,
þá er eins og málið,
tungan sé friðhelg. Hún
er „tabu“ hafin yfir alla
gagnrýni og umbreyt-
ingu, aðlögun eða ný-
sköpun.“
í nýlegu erindi forsætisráðherra
sagði hann okkur frá þvi, að meiri
framfarir hefðu orðið á íslandi
síðastliðin rúm 20 ár en orðið
hefðu allt frá landnámsöld og
fram undir árið 1960.
Ef miðað er við tækniþróun,
iðnvæðingu og ýmsar vísindalegar
framfarir, er þetta vafalaust rétt.
Við könnumst öll við gjörbylt-
ingu þá sem sjónvarp, tölvutækni,
ratsjá, myndband og fjarskipta-
hnettir, svo eitthvað sé nefnt, hafa
á daglegt líf okkar. Erfitt getur
reynst að henda reiður á öllum
þessum tækniframförum, og þó
e.t.v. ennþá erfiðara að fylgjast
með öllum þeim nýja boðskap sem
berst inn í setustofu okkar gegn-
um útvarp, sjónvarp og aðra fjöl-
miðla. Á þessum umbrotatímum
getur einnig verið erfitt að fóta sig
í fræðunum. Hverjir voru nú Pino-
cet og Jumblatt? Falklandseyjar
og Maldiv-eyjar; eru það nú sömu
eyjarnar, sem bara skipta um nöfn
við nýja húsbændur? Við þurfum
helst allt að vita og þó flóðin í
Bangladesh og síðasta höfðatala í
Kína séu nú á reiki hjá okkur, þá
má fátt eitt fram hjá okkur
fara... En auðvitað rekur okkur
annað slagið í vörðurnar, þá hugsa
ég til Lubke-Tananarifa ...
Jú, það var þannig, að von var á
konu frá fjarlægu landi, sem í
minni kennslubók hét Madagask-
ar, í heimsókn til Þýska sam-
bandslýðveldisins. Konan hét frú
Bandaranaike (forsætisráðherra)
og höfuðborgin hét Tananarifa.
Nú var forsetinn Herrn Lúbke
settur inn í þetta og að vörmu
spori birtist frúin á tröppum þing-
hússins í Bonn. Með mikilli sveiflu
og vænum kossi á hönd frúarinnar
bauð hinn aldni forseti frúna vel-
komna til Bonn með orðunum:
„Innilega velkomnar til Bonn frú
Tananarifa." ískalt augnaráð frú-
arinnar, svo og hnippingin í lafa-
frakkann, gerði honum ljóst að
honum hafði orðið hrapallega á í
messunni.
Já, tækniþróun er lausnarorðið
er við leitum velsældar og hag-
sældar, en ekki lifum við á brauði
einu saman og aðrir fjársjóðir eru
okkur vissulega jafn dýrmætir.
íslensk tunga er sameiginlegur
auður okkar, brunnur sem aldrei
þornar þótt af sé ausið. I Völuspá
frá því um árið 1000 segir: „Sér
hón upp koma öðru sinni iörð ór
ægi iðiagræna." Nú, hartnær 1000
árum síðar, er sem þetta sé ritað í
gær.
Nú bregður svo við, að þótt
þróun hafi vissulega átt sér stað á
flestum sviðum þjóðlífsins er eins
og málið, tungan sé friðhelg. Hún
er „tabu“ hafin yfir alla gagnrýni
og umbreytingu, aðlögun eða
nýsköpun.
Nýlega las ég bók eftir klerk
nokkurn norður í landi sem þakk-
aði sínum skapara fyrir það að
hann og aðrir landar hans töluðu
Richardt Ryel
ekki sama hrognamál og fólk á
öðrum Norðurlöndum. Fagurt gal-
aði fuglinn sá. Fljótt á litið virðist
nú ræða prests harla frábrugðin
ræðum „kollega" hans á öðrum
Norðurlöndum, en ef grannt er
skoðað, kemur annað í ljós. Við
skulum af handahófi taka nokkur
orð úr stólræðu prests: ábóti, bisk-
up, djöfull, engill, kirkja, klaustur,
klerkur, messa, munkur, nunna,
páfi... og prestur. Ekkert af þess-
um orðum eru íslensk, já ekki einu
sinni norræn. Ef við svo höldum
áfram prófarkalestrinum og tín-
um útúr önnur keltnesk nöfn,
lappnesk, eistnesk, finnsk, að
maður tali nú ekki um germönsk,
latnesk eða grísk orð, þá sýnist
mér sem harla lítið sé eftir af
stólræðu klerks, og restin raunar
illskiljanleg. En svo hefi ég nú líka
heyrt því fleygt að hreimurinn,
hljóðburðurinn, ætti ekki sinn
líka. Skyldi íslenskan bergmála
betur í íslenskum fjöllum en
norskan í norskum eða sænskan í
sænskum? Ættum við nú ekki að
eftirláta öðrum að dæma um það?
Það hefur ekki þótt hlutlaus dóm-
ur hingað til að málsaðili dæmdi i
eigin máli.
Málið er ekki og á ekki að vera
dauður bókstafur, heldur lifandi
sendiboði manna á milli, það að
túlka skoðanir okkar á sem greini-
legastan hátt. Danir vörpuðu þol-
falli og þágufalli fyrir róða fyrir
700 árum. Ekki virðist það há
þeim nema siður sé. Málið lagar
sig betur að öðrum tungum. Það er
þjálla, nýyrði og tökuorð eru mörg
og samlagast létt málinu og málið
verður alþjóðlegra. Sá er og kostur
við þessa einföldun málsins að
danskir ráðherrar þurfa ekki að
ganga með orðabók upp á rassvas-
ann ef þeir skyldu allt i einu þurfa
að drepa niður penna.
Grænlendingar fóru nú öfugt
að. Þeir hnýttu saman geranda,
þolanda, sögn og viðtengingu allt i
eitt langt reipi sem eins og kunn-
ugt er nær oft yfir eina og hálfa
línu.
Að endingu aðeins þetta um
hagnýtt nútímamál. Gæti það ekki
skipt sköpum ef við notuðum ein-
staka erlend orð eins og t.d. hospi-
tal, apotek, doktor iafnhliða ís-
lenskunni i stilnum. A meðan pex-
að er á þingi hvort réttara er stans
eða stanz, þá segir óskar ólafsson
i umferðarlögreglunni: Mér er ætl-
að að bjarga mannslífum og lim-
um og hér segi ég stopp. Þannig
heitir það stans/stanz í þingsöl-
um, en á næsta götuhorni heitir
það stopp.
Metsölublad á hverjum degi!
JÚLÍ-TILBOÐ
10% AFSLÁTTUR
MITSUBISHI EIGENDUR! í JÚLl GEFUM VIÐ
10% STAÐGREIÐSLUAFSLÁTT Á EFTIRTÖLDUM
VÖRUFLOKKUM I ALLAR MITSUBISHI BIFREIÐAR
Dæmi um verð:
Kerti.........
Platínur.....
Kveikjulok ...
Kveikjuhamar
Vrftureimar ..
Þurkublöð ..
Aurhlífar .......Frákr. 160 -f
Bremsuklossar
Loftsíur.....
10%
10%
10% Olíusíur.........
10% Framóemparar
10% Aftundemparar
10% Kúpfingsdskar
m
HEKLA HF
Laugavegi 170 -172 Sími 21240
Borgarnes
sumarleyfisstaður
við bæjardymar
Hótel Borgarnes býður gistingu ( 3
nætur fyrir aðeins Kr. 1.900.—. Fyrsta
flokks veitingasalur og Caféterla.
Skemmtanir: í sumar heimsækja lands-
þekktir listamenn Hótel Borgarnes og
skemmta gestum. Meðal gesta sumars-
ins veröa: Sumargleðin, Stuðmenn,
HLH-flokkurinn, Jassband o.m.fl. Leikin
eru létt lög yfir kvöldverðarborðum.
Fjölbreyttir möguleikar til útivistar og
íþróttaiðkana: Sundlaug opin alladaga.
Fullkomin heilsurækt, tækjasalir,
Ijós og gufuböö.
Möguleiki til skemmtisiglinga og sjó-
stangaveiði. Frábær golfvöllur.
Skoðunarferðir: Fastar rútuferðir um
einhverjar fegurstu sveitir landsins og
m.a. I Surtshelli. Góðar gönguleiðir i
fallegu umhverfi. Falleg og sérkenni-
leg fjara. Aðkomuleiðir á láói og legi
meö áætlunarferöum eöa á eigin farar-
tæki. Akió t.d. aðra leiðina og siglið
hina. Hringið og pantið eða afliö nán-
ari upplýsinga.
slmi 93-7119 & 7219