Morgunblaðið - 11.12.1984, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 1984
55
Axel Thorstein■
son — Minning
Fæddur 5. mars 1895
Dáinn 3. desembcr 1984
Axel Thorsteinson er nú fallinn
í valinn í hárri elli, nærri níræður,
einn þeirra manna sem fæddust í
lok fyrri aldar og settu sinn hug-
þekka svip á 20. öidina, mótaður af
menningu sem nú er næstum und-
ir lok liðin; illu heilli munu sumir
segja.
Foreldrar Axels voru Stein-
grímur Thorsteinson skáld, síðast
rektor Lærða skólans í Reykjavík,
og seinni kona hans, Birgitta Guð-
ríður Eiríksdóttir járnsmiðs Ei-
ríkssonar í Stöðlakoti í Reykjavík.
f ætt Axels hillir uppi stóra tinda
í mennta- og embættismannastétt
á íslandi langt aftur í aldir.
Amma hans var Þórunn Hannes-
dóttir biskups, Finnssonar bisk-
ups í Skálholti, sem Finsensætt er
við kennd, en afi hans Bjarni Þor-
steinsson amtmaður á Stapa.
Hann var af hinni merkilegu
skagfirsku Steingrímsætt, bróð-
ursonur Jóns Steingrímssonar eld-
klerks, en þau systkin fluttust úr
Skagafirði suður í Skaftafells-
sýslu. Helga, systir þeirra Jóns og
Þorsteins, var móðir Steingríms
Jónssonar biskups sem almenn-
ingslof hlaut fyrir gáfur og mann-
göfgi. Steingrímur skáld, faðir
Axels, var heitinn eftir honum.
Steingrímur Thorsteinson lést
árið 1913. Þá var Axel sonur hans
ungur að aldri, aðeins 18 ára. Þó
undarlegt kunni að virðast hafði
hann, sonur rektorsins, lagt fyrir
sig búnaðarnám á Hvanneyrar-
skóla. Hugur hans hneigðist líka
snemma til skáldskapar og hann
gaf út sína fyrstu bók, Ljóð og sög-
ur, árið 1916. Næstu árin komu frá
hans hendi smásagnasöfn, ljóð og
skáldsögur. Þeim sem þetta ritar
er sérstaklega í fersku minni
skáldsaga hans Börn dalanna, sem
lesin var í þann mund sem ungl-
ingshugurinn er næmastur og
gljúpastur. Þessi rómantíska
harmsaga eignaðist þá sinn fasta
sess í huganum, hugljúf og hrein,
rituð á fögru máli minnti hún
meir en lítið á snilld Steingríms
föður Axels.
Ungur hleypti Axel heimdrag-
anum. Dvaldist hann fyrst í lýð-
háskóla á Eiðsvelli í Noregi
1916—17, en síðan um fimm ára
skeið vestan hafs í Kanada og
Bandaríkjunum og gerðist sjálf-
boðaliði í Kanadaher undir lok
styrjaldarinnar 1918.
Hann gekk að eiga belgfska
konu, Jeanne Fafin, 1919. Synir
þeirra þrír eru: Steingrímur, Axel
Grímur og Halldór. Þau hjón slitu
síðar samvistum. Árið 1940
kvæntist Axel í annað sinn, Sig-
ríði Þorgeirsdóttur, og áttu þau
tvo syni, Birgi og Gunnar. Utan
hjónabands átti Axel eina dóttur,
Sigríði Breiðfjörð, sem gift er
Kjartani Guðjónssyni listmálara.
Axel Thorsteinson fluttist aftur
heim til íslands 1923. Eftir heim-
komuna lagði hann skáldskap og
fagurfræði að mestu á hilluna, en
stundaði þó ritstörf alla ævi,
þýddi fjölda bóka, gaf út tímaritið
Rökkur, ritaði ferðasögur og sögu
dagblaðsins Vísis og sá um útgáf-
ur af ýmsum verkum föður síns —
svo að nokkuð sé nefnt. En störf
hans í hálfa öld tengjast þó öðru
fremur blaðamennsku við Morg-
unblaðið og Vísi, þar sem hann var
aðstoðarritstjóri um árabil, og
fréttamannsstörfum hjá útvarp-
inu.
í útvarpinu hafði hann um langt
skeið það sérstaka verkefni með
höndum að sjá einn um söfnun og
flutning morgunfrétta. Hann er
enn mörgum minnisstæður frá því
hann flutti þær fréttir á stríðsár-
unum og lengi síðan. Til þess
starfa þurfti stundvísan mann og
léttsvæfan. í því efni mátti
treysta á Axel, aldrei lét hann sig
vanta með fréttirnar á réttum
tíma hvernig sem vindur blés, og
var elju hans og nákvæmni við
brugðið. Axel þótti vænt um þetta
starf, og til hins síðasta hélt hann
stöðugu sambandi við okkur í út-
varpinu og var þar alltaf kærkom-
inn gestur.
Það var fátt sem glapti fyrir
Axel Thorsteinsyni í störfum
hans. Þó hafði hann líklega alla
ævi einn veikleika, ef svo má að
orði komast. Sveitalíf og náttúra
landsins hafði undra sterk tök á
honum, og hann varð stundum að
gefa sér tíma til að sinna störfum
á eignarjörð sinni, Þverholti á
Mýrum.
Fegurð og dýrð náttúrunnar var
honum uppspretta mikils unaðar.
Var það vafalaust arfur frá
Steingrími föður hans, og vel gat
Axel gert orð hans að sínum:
Þú bláfjallageimur með heiðjökla hrin^,
um hásumar flý ég þér að hjarta,
ó, tak mig í faðm, minn söknuð burt eg syng
um sumarkvöld við álftavatnið bjarta.
Axel Thorsteinsyni fylgja nú að
leiðarlokum þakkir okkar allra
sem honum kynntumst. Hann var
falslaus maður, friðsamur og
óáleitinn, alla sína löngu ævi unn-
andi og leitandi fegurðar og hrein-
leika.
Andrés Björnsson
Kveðja frá Blaðamanna-
félagi íslands
Með Axel Thorsteinssyni, heið-
ursfélaga Blaðamannafélags fs-
lands, er genginn einn af frum-
herjum íslenskrar blaðamennsku,
maður sem fékkst við blaða-
mennsku og ritstörf lengur en
flestir aðrir. Þeir, sem nú eru að
ganga sín fyrstu spor á þeirri
braut, þekkja Axel Thorsteinsson
Ivarla nema af afspurn; við sem
|erum nokkru eldri munum hann
! t'inkum af Lundúnafréttum hans í
morgunútvarpinu.
Hann var meðal fyrstu íslend-
inga, sem gerðu blaðamennsku að
ævistarfi sínu — leit á starfið sem
fag en ekki bókmenntalegan án-
ingarstað eða pólitískt trúboð.
Hann var forstöðumaður frétta-
stofu BÍ á meðan hún starfaði og
átti sem slíkur þátt í umtalsverðri
breytingu á fjölmiðlun innan-
lands.
Lengst af var Axel blaðamaður,
og síðar aðstoðarritstjóri, á Vísi
og síðar á útvarpinu. Alla tíð var
hann fyrst og fremst fréttamaður,
sem tók alvarlega það hlutverk
sitt að koma á framfæri við ís-
lenskan almenning hlutlausum og
réttum fréttum og upplýsingum.
Um áratuga skeið var hann í
fremstu röð íslenskra blaðamanna
og ævinlega stétt sinni til sóma.
íslenskir blaðamenn standa í
þakkarskuld við Axel Thorsteins-
son.
tímar Valdimarsson, form. BÍ.
Sanitas
VERDLÆKKUN!
VíftOMUNUft
Witír

0,251
M
KK
m,
11
Ktl
Gleðíleg jól. Sanitas hf.