Morgunblaðið - 14.02.1985, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. FEBROAR 1985
23
ÞANKABROT ÚR HEILSUGÆSLUNNI/Ólafur Mixa II
Heilsugæsluhugtakið
Þegar lögmálið um síminnk-
aða arðsemi fjárfestingar í heil-
brigðismálum fór að ná til um-
talsverðs hluta þjóðarútgjalda
eða allt að 10% sem bein fjár-
framlög til heilbrigðisþjónust-
unnar (utan almannatrygginga),
varð að staldra við og ákveða
forgangsröðun verkefna og
hugsanlega áherslubreytingu frá
síþróaðri og dýrari lækninga-
gjörðum yfir til aukinnar heilsu-
gæslu og forvarna. Að sjálfsögðu
skyldi þó eftir sem áður halda
áfram að lækna fólk með sjúk-
dóma, sem svo vel hefur gefist
hingað til. Á endanum verða líka
allir að horfast í augu við þá
staðreynd að aldrei verður náð
ódauðleika, að „ ... samt sem áð-
ur er alltaf verið að deyja" og
„... það hendir jafnt snauða
sem ríka“.
Á því tímaskeiði sérhæfingar-
innar, sem á undan hefur gengið,
þar sem læknar öðluðust æ dýpri
þekkingu á æ þrengri sviðum, og
var síðan ætlað að leggjast
margir saman á eitt til að ann-
ast heilbrigðisumsjón með
hverjum einstaklingi, þá hafði
tegundin gamli góði heimilis-
læknirinn (g.g.h.) nær liðið und-
ir lok, ekki síst hér á landi. Hef-
ur sú saga úr náttúrufræðinni
verið reifuð áður af undirrituð-
um á þessum síðum (Mbl. 7.12.
1982). Verður ekki meira um það
fjölyrt annað en að benda í sem
stystu máli á þá staðreynd, að
þrátt fyrir allt þótti skarð fyrir
skildi, þar sem hans naut ekki
við. Með tilkomu nýrra hug-
mynda í heilbrigðisþjónustu,
sem hér hefur verið drepið á,
kom fram sú þversögn, að elsta
grein lækninga, almennar lækn-
ingar, eða heimilislækningar,
varð að yngstu sérfræði-
greininni, haslaði sér fræðilegan
völl á ýmsum sviðum læknis-
fræðinnar og skóp aðra aðferða-
fræði og önnur viðhorf til víð-
tækari heilbrigðisumsjónar
hverjum einstaklingi til handa
(með áherslu á viðhaldi heil-
brigði í stað lækninga), til ein-
staklings-, fjölskyldu- og um-
hverfisviðmiðunar (í stað sjúkl-
ingaviðmiðunar) og til aukinnar
samvinnu við aðrar heilbrigð-
isstéttir. Fór nú svo, að áður-
nefnd endurskoðun á áherslu-
þáttum heilbrigðisþjónust-
unnar og þessi þróun heimilis-
læknisfræðinnar leiddu til
ákveðinnar stefnumótunar, þar
sem almenn víðtæk heilsugæsla
skyldi efld og styrkt. Átti þetta
líka við hér á landi þar sem ný
lög um heilbrigðisþjónustu
gengu í gildi 1974 og gerðu ráð
fyrir stóreflingu heilsugæslu á
þar til gerðum stöðvum, heilsu-
gæslustöðvunum. Þar var að
mestu leyti skilgreint, hvað fæl-
ist í hugtakinu heilsugæsla með
því að kveða á um hvaða starf-
semi skyldi eiga sér stað á stöðv-
unum, en hún er með áorðnum
breytingum:
1. Almenn læknisþjónusta,
hjúkrunarþjónusta, sjúkra-
þjálfun, iðjuþjálfun, vakt-
þjónusta, vitjanaþjónusta.
2. Lækningarannsóknir.
3. Sérfræðilæknisþjónusta,
tannlækningar og læknis-
fræðileg endurhæfing.
4. Heimahjúkrun.
5. Hin ýmsu (skilgreindu) atriði
heilsuverndar.
Oft hefur verið notað orðið
„frumheilsugæsla" sem eitthvert
afbrigði heilsugæslu. Um hana
hefur aldrei fengist skilgreining
né er fljótfundin einhver heilsu-
gæsla sem lægi utan hinnar al-
mennu heilsugæslu skv. ofan-
greindum skilgreiningum lagan-
na. Því verður hér einungis not-
að hugtakið heilsugæsla um allt
það starf, sem lýtur þeirri
skilgreiningu.
Fyrsta reynsla af heilsugæslu
erlendis virtist gefa mjög góða
raun, víðast betri en menn þorðu
að vona, m.a. með því að veru-
lega dró úr þörf á sjúkrahúsrúm-
um. Á síðasta ári var t.d. sýnt
fram á, að nýstofnuð heilsu-
gæslustöð í Stokkhólmi hefur
dregið úr flestum öðrum þjón-
ustuliðum heilbrigðisþjónust-
unnar hjá þeim hópi, sem naut
þjónustu stöðvarinnar. Hefur
því hvergi þótt ástæða til að
hvika frá þessari stefnu. Heimil-
islæknisfræðin hefur að sama
skapi getað safnað dýrmætri
reynslu til frekari þróunar fags-
ins. Hér hefur svipað verið uppi
á teningnum á landsbyggðinni,
sem naut algjörs forgangs í upp-
byggingu heilsugæslustöðvanna.
Á Reykjavíkursvæðinu hefur
þróunin verið hægari og af hlot-
ist alls kyns afbrigði og fyrir-
bæri í heilsugæslunni, sem hér
skulu útskýrð:
Heimilislækningar eru sú grein
lækninga, sem g.g.h. hefur
stundað allt fram á þennan dag,
en búið við þá endurbót og
þróun, sem að ofan hefur verið
drepið á.
lleimilislæknar eru þeir lækn-
ar sem stunda heimilislækn-
ingar á eigin stofu við þær að-
stæður og kjör, sem á engan hátt
gera þeim kleift að uppfylla
starfslegar eða fræðilegar kröf-
ur til nútíma heimilislækninga.
Störfuðu þeir fram á síðasta ár
skv. svokölluðu númerakerfi,
sem fól í sér árlegar fasta-
greiðslur fyrir hvern sjúkling,
sem var á skrá hjá þeim. Þeir
eru einnig stundum nefndir
„heimilislæknar utan heilsu-
gæslustöðva".
Heilsugæslulæknar eru ráðnir
til að stunda heimilislækningar
á heilsugæslustöðvum. Það gerir
þeim kleift að uppfylla kröfur til
heimilislækninga á skárri veg en
starfssystkin þeirra utan stöðv-
anna geta.
Heilsugæslustöðvar eru sá
starfsvettvangur, þar sem heim-
ilislækningum skal beitt skv.
ákvæðum heilbrigðisþjónustu-
laga. Þar er helsti þróunarmögu-
leikinn í fræðigreininni. Stofn-
og viðhaldskostnaður komi að 85
hundraðshlutum úr ríkissjóði á
móti sveitarfélögum. Ríkissjóður
skal og greiða laun lækna og
hjúkrunarliðs. Bæjarfélög
standa a.ö.l. straum af rekstrin-
um.
Næst verður vikið að forvarn-
arstarfi í heilsugæslu.
HUAR SOJÆVUOIR / (APDAGDE
Cap d'Agde er hreinræktaður
sumarleyfisbær á Midjarðarhafs-
strönd Frakkiands, og eingöngu
byggður upp fyrir orlofsgesti. Þar eru
óralangar sandstrendur, göngugötur
og torg, glæsileg bátahöfn með um
2ja km iangri röð af allrahanda veit-
ingastöðum og verslunum, diskótek,
skemmtistaðir og næturklúbbar .
Og Cap d'Agde er svo sannarlega
staður fjölskyldunnar: Þar er Aqua-
land, 36000 m2 vatnsskemmtigarður
með óteljandi rennibrautum, öldu-
sundlaugum, buslupollum og sprautu-
verki, tennisklúbbur með 63 tennis-
völlum, þar sem kennarar og leiðbein-
endur eru á hverju strái, „Gokart”-
braut með kappakstursbilum og
brautum fyrir alla aldursflokka.
Cap dAgde er frábærlega stað-
sett fyrir þá sem kynnast vilja for-
sögulegri, rómverskri og franskri
menningu, annað hvort í hópferð með
fararstjóranum okkar eða í bílaleigu-
VERÐDÆMI
HJÓN MEÐ 3 BÖRN,
2JA -11 ÁRA, KR. 100.450.-
bíl. Það er t.d. stutt í hið stórkostlega
miðaldavirki Carcassonne þar sem
innan virkisveggjanna eru nú ótelj-
andi veitingastaðir, verslanir og
gallery. Dropasteinahellarnir Demoi-
selles og Clamouse eru gjörsamlega
ógleymanlegir. Rómversku minjarnar
í Nimes og brúin fræga Pont du Gard
eru ótrúleg stórvirki, hin gullfallega
verslunarborg Montpellier er sjálf-
sagður áfangastaður. Ahugafólk um
rauðleita drykki má ekki láta hjá líða
að fara „Vínlandsferð” upp með
Rhöne og heimsækja víngarða í vín-
ræktarhéruöunum frægu eins og t.d.
Cötes du Rhöne eða Cháteauneuf de
Pape.
Brottför í beinu leiguflugi: 14/6,
3/7, 24/7, 14/8 og 4/9.
Dvalartími: 3 vikur, nema 25/5 18
nætur.
Gisting: Tvö frábær íbúðahótel, Hótel
du Golfe og lAlhambra.
Innifalið: Flug, akstur milli flugvallar
og gististaða, gisting, rafmagn og
rúmföt, íslensk fararstjórn.
Barna- og unglingaafsláttur: 0—1 árs
greiða 10%, 2—11 ára greiða 50%,
12—16 ára greiða 70%.
Ertu samferða til Cap dAgde ?
Síminn er 91-26900.
FERÐOSKRIFSrDfíW URVAL
Ferðaskrifstofan Úrval við Austurvöll,
sími 26900.
QOTT FÖLK