Morgunblaðið - 02.04.1985, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. APRlL 1985
ÚTVARP / S JÓN VARP
Jónas
Jónsson
Nú á sunnudaginn, nánar til-
tekið frá klukkan 13.30 til
fjórtán þrjátíu, var á dagskrá rás-
ar 1 þátturinn Glefsur úr íslenskri
stjórnmálasögu. Nöfnurnar Sigríð-
ur Ingvarsdóttir stjórnmálafræð-
ingur og Sigríður Eyþórsdóttir
leikkona sáu um þáttinn og glefs-
uðu að þessu sinni í þann mann er
hvað mestu róti hefir komið á hugi
íslendinga á þessari öld, sjálfan
Jónas frá Hriflu. Þær stöllur
fluttu vel og skilmerkilega mál
sitt, en hefðu mátt lífga textann
með glefsum úr ræðum Jónasar og
viðtölum við samtíðarmenn hans.
Það jafnast fátt á við það að hlýða
á rödd meistarans og beina lýs-
ingu lærisveinanna, en eitt er víst
að Jónas Jónsson frá Hriflu var
meistari hins lifandi máls. Þannig
sagði gamall nemandi hans mér
eitt sinn, að hann hefði i tímum
hjá Jónasi gersamlega heillast af
hverju orði er flaut af hans
munni. En, bætti þessi gamli nem-
andi Jónasar við, nú uppá síðkast-
ið hef ég nú farið að efast um
sumt, sem við töldum heilagan
sannleika, þegar Jónas var og hét.
Afburðamaðurinn
Mér verður oft hugsað til þess-
ara ummæla hins aldna nemanda
Jónasar frá Hriflu, sérstaklega
þegar ég renni augunum yfir rit-
aðan texta úr smiðju Jónasar, en
þar skín ætíð í gegn þessi logandi
sannfæringarkraftur. Slíkur af-
burðamaður fæðist náttúrulega
ekki nema einu sinni á öld, eða
hvílíkt afrek að brjótast úr viðjum
fátæktar sveitar nánast ættlaus
og án æðri prófstimpla, til æðstu
valda í hinni ungu höfuðborg fs-
lands, er vart var laus undan
ofurveldi dansks embættisvalds og
rótgróins innlends ættarveldis.
Það skyldi því engan undra að
oddvitar embættismannavaldsins
litu „andófsaðgerðir" hins
ættsmáa menntamálaráðherra frá
Hriflu í Ljósavatnshreppi óhýru
auga og teldu þær jafnvel bera
merki um geðveilu. Þannig bregð-
ast gjarnan mosagrónar embætt-
ismannastéttir við andófi eins og
dæmin sanna.
Brautryðjandinn
En Jónas stóð af sér hina hörðu
hríð embættismannastéttarinnar,
spjótalögin er urðu honum að falli
komu úr annarri átt, frá hans eig-
in flokksmönnum. Verður sú saga
ekki rakin frekar en þær nöfnur
gerðu henni nokkur skil í þættin-
um og undir lok hans bentu þær á
þá hornsteina er Jónas skildi eftir
sig í þeirri byggingu er vér fslend-
ingar gistum í dag. f fyrsta lagi
lagði Jónas grundvöllinn að stofn-
un tveggja stjórnmálaflokka sem
enn eru við lýði, Alþýðuflokksins
og Framsóknarflokksins. Hvort
Jónas gengist í dag við þeim tví-
lembingi er annað mál og efins er
ég um að hann fengist til að setj-
ast upp í forstjóraþotuna er þeir
norðanmenn ku hyggjast kaupa
undir einn SÍS forstjórann. En
eitt er ég viss um að Jónas yndi
glaður við þann ávöxt er starf
hans á sviði menntamála hefir
skilað þjóðinni. Þannig stýrði
arftaki Jónasar á skólastjórastóli
séra Guðmundur Sveinsson, Sam-
vinnuskólanum með slíkum ágæt-
um, að mönnum stóð þaðan opin
leið í viðskiptafræði við Kaup-
mannahafnarháskóla. Og ekki
myndi það síður gleðja Jónas að
sjá hversu fjölbrautaskólakerfið
og fjölgun menntaskólanna hefir
greitt götu æskufólks til mennta,
án tillits til ættarstöðu þess eða
efnahags.
ólafur M.
Jóhannesson
Kastljós
WM Síöast á
30 dagskrá sjón-
varps í kvöld er
Kastljós og er þátturinn
um erlend málefni. Um-
sjónarmaður er Einar
Sigurðsson.
Fjallað verður um verk-
föllin í Danmörku og póli-
tískar afleiðingar og
hræringar þar í landi. En
sem kunnugt er hafa
verkföllin haft víðtæk
áhrif á danskt þjóðlíf. Svo
nefnd séu nokkur dæmi
hefur útkoma flestra
blaða stöðvast, erfitt
verður að fá olíu til hús-
hitunar og bensín á bíla ef
vinnustöðvunin stendur
lengur en í hálfan mánuð.
Þá hefur flug til og frá
landinu þegar stöðvast.
Þá verður fjallað um
átökin í S-Afríku vegna
aðskilnaðarstefnunnar.
Mjög hefur verið róstu-
samt í landinu að undan-
förnu og mikil reiði og
sorg ríkir nú í röðum
stjórnarandstæðinga í
Suður-Afríku í kjölfar
ógnaratburðanna fimmtu-
daginn 23. mars, en þá
drápu lögreglumenn 18
andófsmenn úr hópi
blökkumanna.
Lokaþáttur
um skyndihjálp
■I Síðasti þáttur-
40 inn um Skyndi-
hjálp sem
Rauði kross fslands hefur
látið gera er á dagskrá
sjónvarpsins í kvöld.
Fjallar hann um áhrif á
heilann og aðgerðir á slys-
stað. í bókinni Skyndi-
hjálp eftir Uffe Krik
lækni, sem Rauði kross fs-
lands gaf ut 1982, segir
um höfuðhögg.
1. Höfuðhögg. Þung höfuð-
högg geta orsakað eftir-
farandi áverka: Heila-
hristingur. Eins og nafnið
segir til um, hristist heil-
inn við höggið og skaddast
vegna vökvamyndunar í
heilavefjunum. Einkennin
eru meðvitundarleysi í
stutta stund eða jafnvel í
lengri tíma, með uppköst-
um, síðan höfuðverkur,
svimi og flökurleiki. Hinn
slasaði man ekki hvað
gerst hefur.
2. Höfuðkúpubrot —
opið eða lokað. Því fylgir
oft heilahristingur eða
bein sköddun heilavefja.
Ef brotið er á höfuðkúpu-
botninum, getur það or-
sakað blæðingu úr eyrum,
nefi eða koki. Hinn slasaði
er oftast meðvitundar-
laus. Ef hann liggur á
bakinu, getur tungan, blóð
og uppsala valdið stöðvun
öndunar, en það getur líka
stafað af skemmdum á
stjórnstöð öndunarinnar.
3. Blæðing milli heila og
höfuðkúpu er mjög hættu-
leg. Oftast verður hún
vegna höfuðkúpubrots.
Einkennin geta verið svo
lítið áberandi fyrst, að
hinn slasaði er fluttur
heim til sín. Seinna ('k til
24 klst. síðar) kemur yfir
hann sljóleiki og hann
missir meðvitund. Æða-
slátturinn verður hægur
ekki nema 40—60 slög á
mínútu, en harður. Þrýst-
ingur frá blæðingunni
getur náð til stjórnstöðv-
ar öndunarinnar og valdið
öndunarstöðvun.
Skyndihjálp: Hafi hinn
slasaði meðvitund: Leggið
hann á bakið og kallið á
lækni. Mann, sem slasast
hefur af höfuðhöggi, má
ekki skilja eftir einan
fyrstu 24 ídst. eftir slysið.
Sé hann meðvitundarlaus:
Markviss skyndihjálp við
meðvitundarlausa.
ÚTVARP
Flutt verður samantekt um tónlistarmanninn og rurðufugl-
inn Boy George.
Frístund
■I U ngl i ngaþátt-
00 urinn Frístund
— er á dagskrá
rásar 2 í dag kl. 17.
Stjórnandi er Eðvarð Ing-
ólfsson.
Tveir krakkar úr Rétt-
arholtsskóla, sem bera tit-
ilinn Herra og Ungfrú
Réttarholtsskóli, koma í
heimsókn, en titilinn
hlutu þau í fegurðarsam-
keppni sem haldin var þar
í skólanum fyrir stuttu.
Þá kemur Sigtryggur
Jónsson sálfræðingur í
heimsókn, en hann starf-
ar hjá Unglingaráðgjöf
ríkisins. Fyrir hálfum
mánuði var Sigtryggur
einnig gestur Frístundar
og sagði þá frá Unglinga-
ráðgjöfinni, sálfræði o.fl.
Gaf hann hlustendum þá
kost á að senda fyrir-
spurnir og hefur honum
nú borist fjöldi bréfa sem
hann hyggst svara í þætt-
inum í dag.
Að þessu sinni er það
Grunnskólinn á Skaga-
strönd sem velur þrjú vin-
sælustu lög vikunnar.
Fulltrúi 9. bekkjar, Svein-
bjöm Þorvaldsson, kynnir
lögin og spjallað verður
við hann um lífið þar
nyrðra og leitað frétta af
kúrekum og kálfum!
Aðstoðarþulan að þessu
sinni er Guðrún María
Birgisdóttir og les hún
m.a. samantekt um söngv-
arann og furðufuglinn
góðkunna Boy George eft-
ir Önnu Maríu Jóhanns-
dóttur, 15 ára, frá Syðra-
Langholti í Hrunamanna-
hreppi.
Þá verða fastir liðir
þáttarins, leikin létt tón-
list, lesið úr bréfum hlust-
enda o.fl.
ÞRIÐJUDAGUR
2. apríl
7.00 Veðurfregnir. Fréttir.
Bæn. Á virkum degi. 7.20
Leikfimi. Tilkynningar.
8.00 Fréttir. Tilkynningar.
Dagskrá. 8.15 Veöurfregnir.
Morgunorö: — Ingimar Ey-
dal talar.
9.00 Fréttir.
9.05 Morgunstund barnanna:
.Albert" eftir Ole Lund
Kirkegaard. Valdls Oskars-
dóttir les þýðingu Þorvalds
Kristinssonar (6).
9.20 Leikfimi. 9.30 Tilkynn-
ingar. Tónleikar. 9.45 Þing-
fréttir.
10.00 Fréttir. 10.10 Veöur-
fregnir. Forustugr. dagbl.
(útdr).
10.45 ,Man ég þaö sem löngu
leið“. Ragnheiður Viggós-
dóttir sér um þáttinn.
11.15 Við Pollinn. Umsjón: Ingi-
mar Eydal (RÚVAK).
12.00 Dagskrá. Tónleikar. Til-
kynningar.
12J20 Fréttir. 12.45 Veöur-
fregnir. Tilkynningar. Tón-
leikar
13.20 Barnagaman. Umsjón:
Sigrún Jóna Kristjánsdóttir.
13.30 Ray Charles, Don Pullen.
Ron Carter o.fl. leika og
syngja.
14.00 .Eldraunin" eftir ,)ón
Björnsson. Helgi Þorláksson
less (9).
14.30 Miðdegistónleikar. ,Þrlr
dansar frá Bæjaralandi" eftir
Edvard Elgar. Sinfónlettu-
hljómsveitin I Bournemouth
leikur; Norman del Mar
stjórnar.
14.45 Upptaktur — Guömund-
ur Benediktsson.
15.30 Tilkynningar. Tónleikar.
16.00 Fréttir. Dagskrá. 16.15
Veðurfregnir.
1620 Johann Sebastian Bach
— Ævi og samtlð eftir
Hendrik Willem van Loon.
Þytt hefur Arni Jónsson frá
Múla. Jón Múli Arnason les
(7).
16.50 Slðdegistónleikar: Tónlist
eftir Johann Sebastian
Bach.
a. Konsert I a-moll fyrir orgel.
Fernando Germani leikur.
b. ítalskur konsert ( F-dúr (1.
1925 Stjðrnuklkirinn.
Fræðslumynd fyrir börn og
unglinga. Þýðandi Jóhanna
Jóhannsdóttir. (Nordvision
— Norska sjónvarpið.)
19.35 Hugi frændi á ferð.
Nýr breskur teiknimynda-
flokkur um ævintýri arabans
Huga á Vesturlöndum. Þýð-
andi og þulur Guðni Kol-
beinsson.
19.50 Fréttaágrip á táknmáli.
20.00 Fréttir og veður.
þáttur), George Malcolm
leikur á sembal.
17.10 Sfðdegisútvarp. — 18.00
Fréttir á ensku. Tilkynningar
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Kvðldfréttir. Tilkynningar.
19.50 Daglegt mál. Sigurður G.
Tómasson flytur þáttinn.
20.00 A framandi slóöum.
Oddný Thorsteinsson segir
frá Indlandi og leíkur þar-
lenda tónlist. Fyrrl hluti.
Seinni hluti veröur á dagskrá
á sama tlma að viku liðinni.
(Aður útvarpað 1981.)
20.30 Af vettvangi friðarbarátt-
unnar. Um kjarnorkuvopna-
laus svæöi. Arni Hjartarson
flytur annað erindi sitt.
20.50 „Llkhúsið andar". Magn-
20.30 Auglýsingar og dagskrá.
20.40 Skyndihjálp.
Lokaþáttur. Umsjónarmenn:
Halldór Pálsson og Ómar
Friðþjófsson.
20A0 Heilsað upp á fólk.
11. Eyjólfur R. Eyjólfsson á
Hvammstanga. Ingvi Hrafn
Jónsson spjallar viö Eyjólf R.
Eyjólfsson, fyrrum kyndara á
togurum og bónda, sem nú
er meðhjálpari, SAA-frðm-
ús Gezzon les elgin Ijóð og
smásögu.
21.05 islensk tónlist.
a. Lagaflokkur fyrir barýtón
og planó eftir Ragnar
Björnsson. Halldór Vil-
helmsson syngur við plartó-
undirleik höfundar.
b. Prelúdla og menúett fyrir
hljómsveit eftir Helga Pálss-
on. Sinfónluhljómsveit Is-
lands leikur; Páll P. Pálsson
stjórnar.
21.30 Utvarpssagan: „Folda"
eftir Thor Vilhjálmsson. Höf-
undurles(11).
22.00 Lestur Passlusálma (48).
22.15 Veðurfregnir. Fréttir.
Dagskrá morgundagsins.
Orð kvöldsins.
22.35 „Söngur passlusálma".
uður og verkamaður á
Hvammstanga.
21.30 Derrick.
Tólfti þáttur. Þýskur saka-
málamyndaflokkur I sextán
þáttum. Aöalhlutverk: Horst
Tappert og Fritz Wepper.
Þýðandi Veturliöi Guðnason.
22.30 Kastljós.
Þáttur um erlend málefni.
Umsjónarmaður Einar Sig-
urösson.
23.05 Fréttir f dagskrárlok.
Dr. Hallgrlmur Helgason flyt-
ur erindi meö tóndæmum.
2325 Partita I g-moll ettir Jo-
hann Sebastian Bach. Um
iðrunarsálminn „Heill sé þér,
Jesús kæri". Helmut Walcha
leikur á orgel.
23.45 Fréttir. Dagskrárlok.
ÞRIÐJUDAGUR
2. aprll
10.00—12.00 Morgunþáttur
Stjórnandi: Páll Þorsteins-
son.
14.00—15.00 Vagg og velta
Stjórnandi: Glsli Sveinn
Loftsson.
15.00—16.00 Meö slnu lagi
Lög leikin af Islenskum
hljómplötum.
Stjórnandi: Svavar Gests.
16.00—17.00 Þjóðlagaþáttur
Stjórnandi: Kristján Sigur-
jónsson.
17.00—18.00 Frlstund
Unglingaþáttur.
Stjórnandi: Eðvarð Ingólfs-
son.
þriggja mlnútna fréttir sagð-
ar klukkan: 11, 15, 16 og
17.
SJÓNVARP
ÞRIÐJUDAGUR
2. apríl