Morgunblaðið - 02.04.1985, Síða 35

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 2. APRÍL 1985
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 1985
35

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Slysavarnir
björgunarstörf
Veturinn hafði farið mildum
höndum um íslendinga — í
það heila tekið. Vorið var farið
að segja til sín, einkum í hug-
arfari fólks, en einnig í náttúru
landsins. En fljótt skipast veður
í lofti. Við erum allt í einu
minnt á þær staðreyndir um-
hverfis og náttúru, sem kynslóð
eftir kynslóð hefur búið við í
landinu, allar götur frá því það
var numið. Ekki aðeins með
kuldakasti, sem lagði landið í
klakabönd. Enn frekar með
fréttum um nánd lífs og dauða í
samskiptum manns og um-
hverfis.
Inn í hlýjum stofufh, sem búa
að yl úr iðrum jarðar, sjáum við
— með hjálp fjölmiðlatækninn-
ar — ofan í jökulsprungu í
Kverkfjöllum Vatnajökuls, sem
maður hefur fallið ofan í. Við
sjáum svellaðar fjörur
Snæfellsness gengnar leitar-
mönnum vegna skipstapa. í
landi elds og ísa, á ströndu hins
yzta hafs, geyma annálar at-
burði af þessu tagi. Þeir gera
ekki boð á undan sér, koma allt-
af jafn óvænt og snerta okkur
ævinlega jafn djúpt. Máske
skiljum við betur á slíkum
stundum að við erum fjölskylda
í hafi þjóðanna, sem deilum
landi, tungu, sögu og örlögum.
Við samfögnum þegar fólk
bjargast úr háska, hvort heldur
er á jökli eða í öðru umhverfi;
samhryggjumst þegar umhverf-
ið tekur sinn toll í lífi samferða-
fólks, oft langt um aldur fram.
Við biðjum þann, sem leggur
líkn með þraut, að styðja og
styrkja alla er axla sára hryggð
og söknuð.
Hér á landi hafa lengi verið
unnin umfangsmikil slysa-
varna- og björgunarstörf, sem
að drýgstum hluta eru sjálf-
boðastörf sem kostuð eru
stærstum hluta með frjálsum
framlögum almennings í land-
inu, þó löggjafinn, sem jafn-
framt er fjárveitingavald hins
sameiginlega sjóðs landsmanna,
komi einnig við sögu. Nú liggja
fyrir Alþingi tvö athyglisverð
frumvörp, annað um almanna-
varnir en hitt um varnir gegn
snjóflóðum og skriðuföllum.
Bæði eru þessi mál stórmál,
sem varða landsmenn alla, en
dægurflugur, sem hærra er haft
um, skyggja oft á hin mikiivæg-
ari málin.
Björgunarleiðangur, sem ný-
lega var farinn í Kverkfjöll á
Vatnajökli, vitnar enn og aftur
um frábær störf björgunar-
sveita, sem seint verða full-
þökkuð. Það er rík ástæða til að
minna landsmenn á þessi störf,
raunar bæði á störf slysavarna-
deilda og björgunarsveita, og
hvetja þá til að styðja þær, bæði
í orði og verki, hvenær sem
tækifæri gefst. Það kann að
vera fólk í öðrum landshluta
sem þarfnast þessara starfa í
dag; en máske nágranni þinn
eða þinn nánasti á morgun.
Á hverju einasta ári erum við
ríkulega minnt bæði á þörfina
fyrir þetta starf og þann árang-
ur sem það færir í færri slysum
og björgun mannslífa. Þetta
leggur okkur þegnskyldu á
herðar, sem ljúft á að vera að
rísa undir.
Orð skulu
standa
Fyrir skömmu var frá því
skýrt á fréttamannafundi,
sem iðnaðarráðherra boðaði til,
að beinn sparnaður af hagræð-
ingu og breytingum í rekstri
Rafmagnsveitna ríkisins hefði
leitt til rúmlega 120 m.kr. ár-
legs sparnaðar, sem m.a. hafi
komið fram í verulegri fækkun
starfsmanna og minnkaðri yfir-
vinnu. Það er ekkert nýtt að
stjórnmálamenn tali um sparn-
að, þegar skattpeningar al-
mennings eða opinber verðlagn-
ing á í hlut. Hitt skeður sjaldn-
ar að efndir fylgi orðum. Þess-
vegna er það fagnaðarefni þeg-
ar stjórnmálamenn starfa eftir
þeirri gullvægu reglu, að orð
skuli standa.
Ýmis ríkisfyrirtæki og ríkis-
stofnanir gæta hagsýni í
rekstri, sem betur fer, og stokka
upp rekstur til að tryggja betri
fjármagnsnýtingu, eins og nú
hefur verið gert hjá RARIK. En
fleiri mættu fylgja í kjölfarið.
Stjórnendur ríkisstofnana,
einkum þeirra sem gerðar eru
alfarið eða að stórum hluta út á
skattpeninga almennings, þurfa
að halda uppi sterku og viðvar-
andi innra rekstraraðhaldi.
Stundum er og nauðsynlegt að
fá fagfyrirtæki, utan ríkisgeir-
ans, til að taka út rekstur, eink-
um stærri og dýrari stofnana,
til ná fram þættri meðferð og
nýtingu fjármagns; tryggja
sömu eða betri þjónustu fyrir
minni fjármuni. Einkum og sér
í lagi ætti þetta að vera krafa
skattborgaranna.
Efla þarf hvata hjá starfs-
fólki ríkisstofnana til hagræð-
ingar og bætts starfsárangurs.
Þetta má gera með verðlaunum
fyrir góðar hagræðingarhug-
myndir. Þetta má gera með því
að stofnanir, sem ná fram
sparnaði, njóti hans í einhverju,
t.d. bættum búnaði, betri
starfsaðstöðu og sjálfstæðari
fj ármagnsstj ór nun.
Austfírsku leitarmennirnir:
Röktum okkur að þeim
eftir neyðarblysunum
„VIÐ LÖGÐUM af stað upp úr
miðnætti á fóstudagskvöldið, flmm
á tveimur bflum, þegar við höfðum
heyrt í fréttum hvað hafði komið
fyrir,“ sagði Baldur Pálsson, for-
maður Björgunarsveitarinnar Gró
á Fljótsdalshéraði, í samtali við
Mbl. eftir að búið var að flytja
Akureyringana þrjá til byggða á
sunnudaginn. „Snjóbfllinn okkar
fór fyrst af stað með þrjá menn, en
undir morgun fórum við Sveinn
Sigurbjarnarson frá Eskifirði á
Tanna, snjóbflnum hans, og hittum
hina fyrir í Snæfellsskála undir
morgun. Við vorum svo komnir á
jökulinn um þrjúleytið á laugar-
dag.
Við fengum staðarákvörðun
frá Slysavarnafélaginu í Reykja-
vík og settum stefnuna inn í lór-
aninn, sem er í Tanna. Ferðin
gekk mjög vel — það voru nátt-
úrlega alltaf einhverjar smábil-
anir, aðallega vegna þess hve
frostið var mikið, en engin
meiriháttar vandræði. Lóraninn
varð um tíma óvirkur vegna
skafrennings eftir að við komum
á Kverkfjallasvæðið, þar sem
snjóbíll Landsvirkjunar var
stopp af sömu sökum. Þegar við
vorum búnir að átta okkur á
hvar við vorum héldum við af
stað aftur og -vorum komnir að
þeim um níuleytið um kvöldið."
Þá var það Björn Ingvarsson,
félagi í björgunarsveitinni, sem
sá blys úti í sortanum. „Þá var
svona hálf míla á staðinn," sagði
hann í samtali við blm. Morgun-
blaðsins. „Þeir voru þá töluvert
vestar en okkur hafði verið gefið
upp. Við röktum okkur svo að
þeim eftir því sem þeir skutu
upp blysum. Það var mjög
sprungið þarna í kring, en okkur
tókst fljótlega að koma öðrum
bílnum að sprungunni þegar við
vorum búnir að kanna leiðina.
Hann notuðum við sem festingu
þegar ég seig niður til að kanna
ástandið og hjálpa manninum
þar niðri til að koma á sig sig-
beltinu."
Björn sagðist hafa heilsað og
að Kristján hafi haft orð á hve
feginn hann væri að sjá hjálpar-
menn. „Hann virtist fullkomlega
rólegur og í góðu jafnvægi og
ekki kaldur til baga. Það hefur
helst verið rakinn, sem olli hon-
um vandræðum. Hann gat varla
lagst og hefði getað hrapað tugi
metra lengra niður ef hengjan,
sem hann sat á, hefði gefið sig.
Það gekk vel að koma honum í
stólinn og þá var bara að hífa
hann upp sléttan og glæran ís-
vegginn. Þetta gekk allt mjög
átakalaust fyrir sig.“
Baldur Pálsson sagði að
ástand þremenninganna hefði
verið „með ólíkindum gott. Við
drifum þá beint inn í hlýjuna í
snjóbílnum og gáfum þeim mat.
Þá plagaði þá ekkert nema
svefnleysið — og okkur reyndar
líka þótt það væri ekki til baga.“
Eftir að farangri þremenn-
inganna hafði verið komið í
snjóbílana og gengið hafði verið
frá var haldið af stað — nú til að
svipast um eftir bandarískum
hjálparliðum af Keflavíkur-
flugvelli, sem þyrla hafði skilið
eftir á jöklinum. „Við vorum að
nálgast það svæði þegar við
fengum boð um að snúa við —
það væri vitað um Bandaríkja-
mennina og þar væri allt í lagi,“
sagði Baldur. „Við höfum verið
búnir að hjálpa Akureyringun-
um um miðnætti og vorum svo
komnir hingað niður upp úr
fjögur. Það er ekki hægt að segja
annað en að þetta hafi allt geng-
ið ágætlega og það skiptir nátt-
úrlega mestu, að við gátum orðið
að liði.“
Þremenningarnir úr Flugbjörgunarsveitinni á Akureyri ásamt björgunarmönnum af Héraði. Lengst til vinstri er Sveinn Sigurbjarnason á Tanna (sem
er bakvið), þá Baldur Skúlason, formaður Gróar, Björn Ingvarsson, sigmaður, og þremenningarnir Kristján Hálfdánarson, Rúnar Jónsson og Friðrik
Sigurðsson. Morgunblaðift/RAX
Björgunaraðgerðir á Vatnajökli:
A annan sólarhring í
kulda og hvassvidri
Um 150 manns tóku þátt í björgunaraðgerðum
Björgunarsveitarmenn víðs veg-
ar að af landinu tóku þátt í björg-
un Akureyringanna þriggja af
Vatnajökli um helgina. Einnig
tóku þátt í leit að mönnunum þyrl-
ur og flugvélar frá Landhelgisgæsl-
unni, varnarliðinu og Flugmála-
stjórn, alls um 150 manns.
Þeir félagar voru á leið í Sig-
urðarskála í Kverkfjöllum um
eftirmiðdaginn á föstudaginn og
var ætlunin að ná I skálann þá
um kvöldið þegar einn þeirra,
Kristján Hálfdánarson, féll í
jökulsprungu. Skömmu síðar
kölluðu þeir eftir hjálp.
Áætlunarflugvél frá Flugleið-
um, á leið frá Höfn í Hornafirði
til Reykjavíkur, heyrði talstöðv-
arkallið um klukkan 17.45. Var
þegar tilkynnt um atburðinn til
Slysavarnafélagsins og vél
Flugmálastjórnar tókst skömmu
síðar að miða nokkurn veginn út
staðsetningu mannanna á jökl-
inum. Þyrla Landhelgisgæslunn-
ar, Sif, var að koma úr Surtseyj-
arflugi um svipað leyti og
heyrðu áhafnarmeðlimir þyrl-
unnar á fjarskiptum um atburð-
inn og skömmu síðar barst fyrir-
spurn frá Flugmálastjórn um
hvort þeir gætu komið til aðstoð-
ar. Þyrlan fór til Reykjavíkur og
skilaði af sér fólki sem var um
borð og hafði þá verið boðaður
sérþjálfaður sigmaður, sem fór
um borð í þyrluna í Reykjavík,
Síðan var flogið áleiðis til
Kverkfjalla.
Björgunarsveitir ræstar út
Veðurlýsing var nokkuð góð og
héldu menn að dygði að senda
þyrlu til að bjarga mönnunum.
Þyrla frá varnarliðinu með sér-
þjálfaða björgunarmenn og
Herkúles-vél fóru einnig á loft
áleiðis á slysstað. Þegar vélarnar
voru komnar austur að Vatna-
jökli kom í ljós að vegna veðurs
var ekki unnt að lenda. Var þá
ákveðið að ræsa út björgunar-
sveitir frá öllum samböndum
björgunarsveita, frá Slysavarna-
félagi íslands, flugbjörgunar-
sveitum og hjálparsveitum
Leitarmenn kasta mæðinni.
Morgunblaðið/Kristinn ólafsson
Þrír menn úr Flugbjörgunarsveit-
inni á Akureyri á ferö þvert yfir
Vatnajökul á leið frá Esjufjöllum
um Kverkfjöll og niöur í Báröardal.
Um 3 leytið síöari hluta föstudags
fellur einn þeirra í jökulsprungu
Kverkfjöll
Mennirnir
senda út neyð-
arkall um tal-
stöð. Flugvél
flugmála-
stjórnar miðar
þá fljótlega út.
Þyrlur land-
helgisgæsl-
unnar og varn-
arliðsins gera
tilraunir til
lendingar á Jí.
jöklinum, erT"
án árangurs.
0 5 10
skáta. Lögðu sveitinar af stað á
föstudagskvöldið landleiðina
áleiðis til Kverkfjalla úr ýmsum
áttum, úr Mývatnssveit, frá Ak-
ureyri, Húsavík, Hellu og
Reykjavík. Auk þess voru björg-
unarsveitarmenn frá Egilsstöð-
um og Eskifirði að leggja upp á
tveimur snjóbílum, en annar
þeirra var Tanni, sem er í eigu
Sveins Sigurbjarnarsonar á
Eskifirði.
Björgunarsveitarmenn, sem
komu að sunnanverðu sameinuð-
ust við Sigöldu, og var strax lagt
af stað á vélsleðum og snjóbílum
inn í Jökulheima og þaðan upp á
50 km
Menn úr flugbjörgun-
arsveitum og björgun
arsveitum Slysavarna-,
félagsins frá Egilsstöð-'
um, úr Mývatnssveit,
frá Akureyri og frá
Reykjavík lögöu upp til
leitar á aöfaranótt
laugardags. Flugvél
flugmálastjórnar og
þyrlurnar stjórna leit-
“ - o
Hrauneyjarfoss
jökulsprungan
'búðir-' x*
Bandaríkjamanna*--^
Þyrla varnarliðsins náöi aö lenda á jöklinum
um hádegi á laugardag og skildi eftir fjóra
þjálfaða bandariska hjálpar- menn.
Vegna óveðurs og ófærðar varö þeim lítt
ágengt svo þeir slógu upp tjöldum.
Leitarflokkar frá Akureyri
og úr Mývatnssveit
Er svo var komið tók leitarsveit
sunnanmanna stefnuna á búöir
Bandaríkjamannanna. Um há-
degisbil á sunnudag náði þyrla
varnarliðsins að lenda á jðklin-
um. Rutti hún Bandaríkja-
mennina og nokkra leitarmenn
til keflavíkur. Aðrir leitarmenn
héldu sem leið liggur til byggða.
Leitarflokkurinn frá Eg-
ilsstöðum kom til mann-
anna þriggja um kl 9 á
laugardagskvöld. Þá hafði
Kristján verið í sprungunnii
í 32 stundir. Haidið var til
byggða um kvðlðið og til _
Egilsstaöa komu þeir sjtbssjj
lis á sunnudag. =
Grímsvötn og svo áfram austur
á jökulinn. Hluti af mannskapn-
um varð eftir við Hrauneyjar-
foss, þar sem sett var upp eins
konar bækistöð, en rúmlega 20
manns héldu áfram á jökulinn.
Eftir að komið var í Jökulheima
fór veðrið að versna og gekk upp
með norð-austan hvassviðri,
skafrenningi og miklu frosti.
Skyggni var nánast ekkert. Sótt-
ist björgunarmönnum því ferðin
seint.
Þrjátíu menn lögðu upp frá
Akureyri á þremur snjóbílum og
höfðu meðferðis fimm snjósleða.
Fóru þeir í Þorsteinsskála í
Herðubreiðarlindum. Tiu menn
úr Mývatnssveit lögðu af stað til
Kverkfjalla um svipað leyti og
komust þeir í Sigurðarskála en
lögðu ekki til uppgöngu vegna
veðurs. Raunar voru aðstæður til
uppgöngu mjög erfiðar norðan
frá, illfært yfirferðar og auk
þess var þar mikil snjóflóða-
hætta. Austfirðingarnir fóru
hins vegar frá Snæfelli upp
Eyjabakkajökul og þaðan vestur
jökulinn.
Bandaríkjamenn snúa við
í birtingu á laugardag voru
sunnanmenn lagðir af stað frá
Jökulheimum á 10 vélsleðum og
fylgdi snjóbíll Landsvirkjunar í
kjölfarið. Flugvél Flugmála-
stjórnar og Fokker Landhelgis-
gæslunnar flugu yfir, búnar sér-
stökum endurvarpstækjum sem
auðvelduðu mjög fjarskipti milli
björgunarmanna og stjórn-
stöðva.
Um hádegi tókst þyrlu varnar-
liðsins að lenda á jöklinum, um 5
mílur frá slysstað. Björgunar-
mennirnir fjórir lögðu þaðan af
stað gangandi í átt til sprung-
unnar, en vegna veðurs miðaði
þeim lítið áfram og fór svo að
lokum að þeim var sagt að snúa
við. Gengu þeir síðan í suður og
slógu upp tjöldum og biðu
átekta.
Af austanmönnum er það að
segja að eftir hádegi eru þeir á
Háöldu á leið upp á jökul. Óku
þeir fyrst til suðurs til að ná
betra LORAN-sambandi og um
klukkan 16.00 tóku þeir loka-
stefnu á slysstað. Nálguðust
björgunarmenn nú sprungu-
svæðið úr tveimur áttum. Norð-
anmenn héldu kyrru fyrir, Mý-
vetningar í Sigurðarskála en Ak-
ureyringar í Þorsteinsskála í
Herðubreiðarlindum.
Eftir að Kristjáni hafði verið
náð upp úr sprungunni, klukkan
rúmlega 22.00, afþakkaði hann
læknisaðstoð enda ómeiddur.
Skömmu síðar fengu sunnan-
menn boð um að mennirnir væru
fundnir og sneru þá við. Um
klukkan 9 á sunnudagsmorgun
lenti þyrla Landhelgisgæslunnar
við Grímsvötn með vistir handa
sunnanmönnum og skömmu síð-
ar fann hún Bandaríkjamenn-
ina. Þyrla varnarliðsins lenti þar
skömmu síðar og flutti hún
Bandaríkjamennina til Keflavík-
ur. Eftir það var tilkynnt að
björgunaraðgerðum á Vatna-
jökli væri lokið og hófst þá ferð
björgunarmanna, sem eftir voru,
aftur til byggða. Gekk sú ferð að
óskum enda veður þá orðið
skaplegt.
Hjá fjölskyldunni á Akureyri á nýjan leik f fyrrakvöld: Kristján Hálfdánarson með konu sinni, Margréti
Jónsdóttur. Sonur þeirra feiminn og spenntur á bak við mömmu sína. Morgunblaftíft/RAX