Morgunblaðið - 02.03.1986, Side 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. MARS 1986
39
Nýundirskrifaðir samningar,
húrra! Friðsamleg þríhliða lausn.
Blaðið fullt af fréttum og útskýr-
ingum á því hvað þessi á að fá
og hinn að láta, hverju menn eiga
von á og rétt á. Síða eftir síðu
og frétt eftir frétt. En í stað þess
að lesa þær með athygli allar á
þessum fagra fimmtudagsmorgni
og innbyrða einhveija skilnings-
glætu á hvort þetta séu vondir
samningar eða góðir — og verða
jafn glögg og galvösk og hlust-
endur útvarpsins sem strax ný-
vaknaðir hringja unnvörpum í
morgunútvarpið og hafa það allt
á hreinu — þá er hugurinn farinn
að rifja upp orð Páls Líndals um
réttindi og skyldur. Hann hafði
fengið það hlutverk að fræða nátt-
úruvemdamefndarmenn á þar til
ætlaðri ráðstefnu hjá Sambandi
sveitarfélaga og Náttúruvemdar-
ráð um lagaskyldur náttúmvemd-
amefnda. Hafði á því formála,
sem í rauninni átti ekki síður við
á þessum morgni:
„í þessum tveimur orðum má
segja að fram komi þau þrjú
hugtök, sem allur þorri manna
hefur hvað mestan ímugust á:
lög, skyldur og nefndir ...
Skyldur em ekki sérlega vin-
sælt hugtak. Mörgum mun skatt-
skyldan ofarlega í huga þessa
dagana og ekki er lítið skrafað
um skólaskyldu nú um stundir og
í sjálfri stjórnarskránni er ýjað í
þann möguleika að hér verði
komið á herskyldu, eins og 75.
gr. hennar ber með sér. Ekkert
samfélag getur staðist nema
menn, sem því tilheyra, beri ein-
hverjar skyldur gagnvart því og
náunganum. Og í kristnum dómi
þykir einna ríkust sú skylda, sem
okkur gengur flestum erfiðlega
að lifa eftir: Elska skaltu náunga
þinn sem sjálfan þig.
Menn tala oft um réttindi og
skyldur, taka fyrst það jákvæða
og hið neikvæða á eftir. Þannig
líta að minnsta kosti margir á. Ég
man þó eftir einni undantekningu.
Fyrir langa löngu lenti ég í því
að semja fmmvarp að reglugerð
um ákveðna opinbera stofnun
ásamt rosknum og ráðsettum
forstöðumanni hennar. Það varð
að samkomulagi eftir að við höfð-
um rætt málið töluvert, að ég
samdi fyrstu drögin; í þeim var
ein grein um réttindi og skyldur
starfsmanna. Það var ekki fyrr
en kom að henni, að samstarfs-
maður minn gerði alvarlega at-
hugasemd og sagði:,, Svona má
þetta ekki vera.“ Nú skildi ég
ekki. „Það á að segja skyldur og
réttindi — skyldumar fyrst." Og
þannig hlaut það að verða. Þannig
fór reglugerðin sína leið og þannig
er hún birt í Stjórnartíðindum
1952, reglugerð nr. 180, 9 gr. Ég
held að þetta sé í eina skiptið sem
þessi orðaröð hafi verið höfð,
a.m.k. á síðari áratugum."
Það var víst þetta um skyldum-
ar og réttindin — eða réttindin
og skyldumar — sem bjallan í
heilabúinu var alltaf að kalla á
meðan lesnar voru fréttir og út-
skýringar og hlustað með hálfu
eyra á opið morgunútvarp um leið.
Mundu menn leggja þetta að jöfnu
á vogarskálarnar þegar til fram-
kvæmda og efnda kemur — eða
taka bara það sem þeim þykir
jákvætt? Gleyma kannski hinu?
Hvemig liti þetta þá allt saman
út? Svona hugrenningasyndir eiga
líklega ekki við nú á stund fagnað-
ar. En ætli ekki verði að nota
undantekningarregluna úr reglu-
gerð númer 180, 9. gr. ef sigur-
gangan mikla á að verða, verð-
bólgan keyrð niður í eins stafs
tölu. Kemur eflaust í ljós á næstu
dögum hvort og hvað átt er við
ef grannt er hlustað. Bara svo
erfiðar þessar bitafréttir nútímans
— þegar ein yfirlýsingin kemur í
dag og hin ekki fýrr en eftir
nokkra daga er sú fyrri er farin
að fölna. Þá er vísast að maður
annaðhvort reyni að skilja það
sem maður trúir eða reyni að trúa
því sem maður skilur. En nú eru
hugrenningamar komnar út af
sporinu — um skyldur, réttindi
og mætti bæta við ábyrgð. Ef
eitthvað er eftir af henni.
Ábyrgðvar
mjögerfiðsögð
enda að fullu
niðurlögð
sagði Piet Hein og Helgi Hálf-
danarson orðaði á íslensku. Slepp-
um því ábyrgðinni, enda kom hún
raunar ekki beint fýrir í máli Páls
Líndals er hann messaði á ofan-
greindum fundi um lagaskyldur
náttúmvemdamefnda — lög,
skyldur og nefndir. Úr því farið
er að riQa þetta upp á öðrum
bæjum má varnarræðan fyrir
öðrum óvinsæla þættinum fljóta
með. Um lögin sagði Páll áður en
hann tók þau fyrir og nokkuð er
til í því:
„Ég held að ekki sé ýkjulaust
að hrollur fari um marga þegar
minnst er á lög; þeir munu ófáir,
sem telja að lögfræði hljóti að
vera firna leiðinleg fræði, og
hrollur fer um ýmsa þegar þeir
heyra minnst á fræðingana sjálfa,
lögfræðingana. Það má því ætla
að ýmsir séu sammála Plató hin-
um gríska, sem hafði á orði um
fýrirmyndarríkið, að þar mundu
lögfræðingar einungis verða
ónauðsynlegt böl. En þrátt fyrir
allt er það nú svona, að hið fmm-
stæða samfélag kemst ekki hjá
því að setja sér einhverjar sam-
skiptareglur eða leikreglur, —
þ.e.a.s. lög, og það fer ekki hjá
því að oft og einatt reyni á túlkun
þeirra. Þar með er kominn vísir
að þessari voðalegu stétt. Og það
skulu menn muna, að fátt var það
sem forfeður okkar mátu meira
en mikla lagamenn. Hvað segir
ekki um Njál heitinn á Bergþórs-
hvoli, þegar greint er frá kostum
hans: Lögmaður var hann svo
mikill að engi fannst hans jafn-
ingi.“
„ Ekki er hugtakið nefnd vin-
sælla. Það er nú svo komið að
þetta orð er nánast eins og sekur
skógarmaður í íslensku samfélagi.
Starfshópur skal það heita eða
eitthvað þvílíkt. Ég man þá tíð
að maður heyrði eða las, að • á
Alþýðusambandsþingi væri kosin
sérstök nefndanefnd. Það var áð-
ur en útlegðardómurinn var kveð-
inn upp. Ef ekki á að ríkja ein-
veldi, sem fæstum þykir fysilegur
kostur, verður ekki hjá því komist
að rætt sé manna á milli nokkuð
reglulega um framkvæmd ýmissa
málefna. Það er vettvangur fyrir
ýmsar skoðanir, en niðurstaðan
verður sú að álit meirihluta verður
ofan á í samræmi við lýðræðis-
hefðir. Menn geta kallað þetta
starfshóp, en þetta er ekkert
annað en nefnd. Og ég held að
það sé ekki sök þessa fyrirkomu-
lags, að óorð hefur komist á
nefndir, heldur vegna þess hvem-
ig nefndafyrirkomulagið hefur
verið misnotað með ýmsum hætti.
Þetta sem ég nefndi lög, skyld-
ur og nefnd er því ekki eins voða-
legt eins og ætla mætti," sagði
Páll og bætti við: „Ég hef ekki
rætt hér um fjórða hugtakið í
heiti þessa spjalls, náttúruna. Eg
ætla að viðstaddir allir hafi vissan
áhuga á henni í hinni margbreyti-
legu merkingu þess orðs. Nóg um
það.“
Það voru spakleg orð Páls um
skýldurnar og réttindin, er hann
vakti athygli á því að í lögum og
reglugerðum koma réttindin jafn-
an á undan, sem gáraði sinnið í
þetta sinn. Og fleira sem fólk
hefur ímugust á fylgdi svo með í
þrenningunni — lög, skyldur og
nefndir. Minnir á ummæli annars
spaks náttúruunnanda á langri
ráðstefnu, Sigurðar Þórarinsson-
ar, sem varð að orði:
Konferensur, veirur og
komplexar, það eru plágur nú-
timans!
Meðan mamma og pabbi flatmaga í sólinni tekur
pjakkaklúbburinn á Mallorca til starfa. Barnafarar-
stjórinn leiðir pjakkana á krabbaveiðar, í dýragqrðinn og
reistir verða glæsilegustu sandkastalar strandarinnar.
Það er margt brallað í pjakkaklúbbnum enda eru hótel-
garðarnir á Mallorca hrein paradís fyrir börn sem full-
orðna. Hótelaðstaðan á Mallorca er einhver sú besta
sem hægt er að hugsa sér á sólarlöndum og kjörin
fyrir barnafjölskyldur.
Heiðurspjakkaferðirnar eru þrjár og brottfaradagarnir
eru 21 /6, 8/7 og 9/9. 25 fyrstu fjölskyldurnar, 4ra
manna eða stærri fá frítt fyrir einn pjakk á aldrinum
2—11 ára, í tveim fyrri ferðunum. í pjakkaferðinni
9. sept. fá 25 fyrstu fjölskyldurnar, 3ja manna eða
stærri, frítt fyrir einn pjakk á aldrinum 2—7 ára.
Heiðurspjakkurinn getur lækkað fargjaldið fyrir
4ra manna fjölskyldu niður í 20.837.- pr. mann.
FERÐASKRIFSTOFAN
POLARIS
Bankastræti 8 — Simar: 28622 -15340
POLARIS