Morgunblaðið - 02.03.1986, Blaðsíða 44

44
asei gflAM ,g auDAaumue sm/-jmur,mou
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. MAKS1986
Skiptar skoðanir um lög-
vemdun á starfsheiti gmnn-
og framhaldsskólakennara
EINS og- greint hefur verið frá í blaðinu hefur menntamálaráðherra,
Sverrir Hermannsson, lagt fram á Alþingi frumvarp um lögverndun
starfsheita grunnskólakennara og framhaldskólakennara. I reglu-
gerð með frumvarpinu segir m.a. að tilgangur þess sé að stuðla að
aukinni viðurkenningu á menntun og starfi kennara. Jafnframt sé
girt fyrir að aðrir en þeir sem hafa viðhlitandi menntun geti notað
þessi starfsheiti. Til þess að gefa lesendum kost á að kynnast málinu
frá mismunandi sjónarhólum var haft samband við nokkra aðila sem
eiga hagsmuna að gæta.
Kominn tími til
að afnema lög-
verndun starfsheita
Þorvarður Elíasson skólastjóri
Verslunarskóla Islands sagðist telja
alla lögverndun atvinnuheita af
hinu illa. Þar væri verið að tryggja
ákveðnum hópi einokunaraðstöðu
sem væri síst til bóta fyrir þjóðina.
Tími væri til kominn að afnema þau
forréttindi. „Eg sé ekkert vit í því
að mennta ákveðinn hóp til starfa
og gefa honum sfðan lögvemduð
réttindi til þess að vinna sín störf.
Þar er í raun verið að vemda rétt
þess sterka á kostnað þess veika.“
Þorvarður sagðist vega og meta
umsækjendur um kennarastöður út
frá meðmælum, reynslu og mennt-
un þeirra. Þegar umsækjendur
væru jafn hæfír að öðm leyti gæti
kennslu- og uppeldisfræðipróf ráðið
úrslitum. „Það eru margir kennarar
í Verslunarskóla Islands sem hafa
ekki þetta próf,“ sagði Þorvarður,
„þeir munu vonandi kenna þar
áfram.“ Hann taldi að það væri
ekki bara menntun sem réði því
hvort menn væru hæfír til að kenna,
þar kæmi einnig til skapgerð og
ýmis persónueinkenni. „Menn eru
einfaldlega mjög misjafnlega fallnir
til þess að kenna, því starfí fylgir
ákaflega mikið álag.“ Sagðist Þor-
varður óttast það að í anda laganna
gæti alls ófhæfur maður með kenn-
araréttindi krafíst þess að verða
tekinn framyfír aðra sem ekki hefðu
þau. „Þetta er röng þróun, það er
betra fyrir þjóðfélagið í heild að það
verði snúið frá þessari lögvemdun-
arstefnu, reynt að hefta hana í stað
þess að auka hana. Eg hef aldrei
dregið dul á það að ég tel það einn
helsta hemil á hagvöxt hér á íslandi
að iðnaðarmannastéttimar skuli
hafa þá lögvemdun sem þær hafa.
Það mætti einnig draga úr lög-
vemdun margra háskólamenntaðra
stétta, þar á meðal lækna, lög-
fræðinga og endurskoðenda. Eg er
þar með ekki að mæla gegn eftirliti
með gæðum þessarar vinnu. Það
mætti bara gera með allt öðrum
hætti. Lögvemdun er auðvitað
ekkert annað en tæki til að hækka
laun stéttarinnar. Eg er fylgjandi
því að kennarar fái mikla kjarabót,
en þetta er ekki rétta leiðin".
Ráöuneytið og kenn-
arasamtökin vilja
stuðla að fagmennsku
Sólrún Jensdóttir skrifstofú-
stjóri í menntamálaráðuneytinu var
formaður þeirrar nefndar sem
samdi frumvarpið. Hún sagði að
það hefði án efa tafíð fyrir fram-
gangi málsins, hversu erfítt ástand-
ið væri orðið í mörgum skólum úti
á landi. Þótt 80% kennslustarfa í
grunnskóla væru mönnuð kennur-
um með réttindi væri í sumum
fræðsluumdæmum aðeins helming-
ur kennara með næga menntun.
Sólrún sagði að það hefði verið um
það rætt meðal kennara að loka
algjörlega á réttindalausa kennara
strax. „Það er náttúrulega óraun-
hæft og í frumvarpinu er ákvæði
sem leyfir undanþágu frá reglunum
þegar kennarar með réttindi fást
ekki til starfa." Sólrún sagðisthinda,.
miklar vonir við frumvarpið, það
væri skref í rétta átt til að tryggja
góða kennara. Bæði kennarasam-
tökin og ráðuneytið vildu stuðla að
fagmennsku. „Það er ekki alls ekki
nóg að læra ákveðna námsgrein,
maður er ekki um leið búinn að
læra að miðla öðrum af henni. Eg
held einnig að það margir séu
sammála nefndinni um það, að
tengja beri kennslufræðinámið bet-
ur þeim greinum sem menn hyggj-
ast kenna." Sólrún sagði einnig að
hertar reglur myndu fæla réttinda-
lausa kennara frá því að að ílendast
í starfí. Það myndi einfaldlega ekki
borga sig, þar sem slíkum kennur-
um yrði vikið úr starfí þegar maður
með réttindi gæfí kost á sér. „Ég
vona einnig að þetta muni gera
sveitarfélögin meira meðvituð, þau
geri meira til þess að fá kennara.
Það hefur tíðkast að sveitarfélög
taki þátt í því að borga kennurum.
Þó ég sé alls ekki að mæla með
því þá er það samt staðreynd að
sveitarfélögin geta gert heilmargt
til að halda í folk með því að útvega
því húsnæði til dæmis."
Uppeldis og kennslu-
fræðin nám í
óljósum og grautar-
legum kenningum
„Menn hafa oft reynt að sýna
fram á ákveðið samband milli rétt-
indalausra kennara og lélegs náms-
árangurs nemenda," sagði Guð-
mundur Heiðar Frímannsson
menntaskólakennari á Akureyri.
„Eg hef samt hingað til ekki séð
neinar tölur um þetta sem mark
var takandi á.“ Guðmundur sagðist
ekki hafa mikið álit á kennslu- og
uppeldisfræðináminu. Skynsam-
legra væri að taka menn í nokkurra
vikna námskeið þar sem kennt
væri t.d. að skrifa á töflu og útbúa
glærur: „En að senda menn í árs
háskólanám þar sem farið er í ein-
hveijar mjög óljósar og grautarleg-
ar kenningar og aldrei fjallað um
raunverulega hluti, held ég að sé
af og frá.“ Guðmundur taldi að
kennsla væri fag sem hægt væri
að kenna. Því væri sjálfsagt að
bjóða uppá e.k. kennslufræðinám,
þó með allt öðru sniði en í dag. „Eg
held að þessi mikla og öra skipting
í stéttinni sé meira vandamál heldur
en fjöldi réttindalausra kennara.
Það sem skólana vantar er ákveðin
festa, þá verður um betri stofnun
að ræða, sem skiptir meira máli
heldur en það hvort fagleg þekking
kennara er alveg upp á tíu.“ Hann
benti einnig á það að ríkið hefði
fræðsluskyldu gagnvart nemend-
urn. Þess vegna hefði reynst nauð-
synlegt að setja undanþáguákvæði
inn í frumvarpið. Það yrði áfram
kappsmál að laða hæft fólk að
kennarastarfinu og jafnvel stór-
felldar launahækkanir gætu ekki
leyst það mál að öllu leyti. „Jafnvel
þótt kennaralaun yrðu 100.000
krónur er ekki þar með sagt að við
gætum fýllt illa skóla af hæfum
kennurum. Það er miklu flóknara
vandamál. Ég held að mestu skipti
að bæta starfsaðstöðuna í skólun-
um, gefa þeim meira fjárhagslegt
sjálfstæði og gera kennara að meiri
háttakendum í rekstrinum," sagði
Þorvarður Elíasson: Það er betra
fýrir þjóðfélagið í heild að það verði
snúið frá þessari lögvemdunar-
stefnu."
Guðni Guðmundsson: „Mér fínnst
það vera algjör frágangssök að
maður skuli þurfa að leita til ein-
hverrar nefndar ef maður ætlar að
ráða stundakennara sem er ekki
með uppeldis- og kennslufræði-
próf.“
Sólrún Jensdóttir: „Það em marg-
ir sammála nefndinni um að tengja
beri kennslufræðinámið betur þeim
greinum sem menn hyggjast
kenna."
Guðmundur. „Það sem mestu skipt-
ir fyrir nemendur er lifandi áhugi
kennara á námsefninu. Það skiptir
meira máli en hvort hann hefur
próf.“
Vona innilega að frum-
varpið verði að lögnm
„Ég tek algjörlega undir fmm-
varpið, nákvæmlega í því formi sem
það er. Hér er dæmi um fmmvarp
sem hefur hefur verið unnið mjög
vandlega. Það ber auðvitað keim
af ákveðnu samkomulagi, það er
búið að gefa ákveðinn afslátt frá
Heimir Pálsson: „Kennslan er eins
og hvert annað starf. Það em til
dæmis allir sammála um að meiri
líkur séu á því að maður verði góður
læknir ef hann hefur lært læknis-
fíæði.“
Jenna Jensdóttir: „Gott bijóstvit
og næm innsýn em mikilvægustu
þættimir í fari hvers kennara."
ýmsu því sem við hefðum viljað sjá,“
sagði Heimir Pálsson formaður
Bandalags kennarafélaga. „Við telj-
um að það sé afskaplega mikilvægt
að starfsheitin gmnn- og fram-
haldsskólakennari verði lögfest og
ákveðið hveijir megi bera þau. Ég
vil hinsvegar taka það fram að hér
er ekki átt við orðið „kennari“, eins
og margir andstæðingar fmm-
varpsins virðast halda." Heimir
sagði að kennarastarfíð krefðist
sérþekkingar og sérmenntunar.
Menn þyrftu að geta áttað sig á
stöðu nemenda sinna og bakgmnni.
Það yrði ekki bara gripið úr lausu
lofti. „Ég vona innilega að fmm-
varpið verði að lögum og að því
verði síðan fylgt eftir. Þá getum
við vonandi horft framan í nemend-
ur. Þurfum ekki að viðurkenna að
í sumum fræðsluumdæmum em
50% gmnnskólakennara réttinda-
lausir. Eða að 40% framhaldsskóla-
kennara hafa ekki réttindi. Eg held
að allir foreldrar bama geti verið
sammála um það að þessar neyðar-
lausnir verða að taka enda.“ Varð-
andi gagnrýni sem fram hefur
komið á kennslu- og uppeldisfræði-
námið í háskólanum nú sagði Heim-
ir: „Auðvitað er afskaplega auðvelt
að gagnrýna þeta nám. Það hafa
kennarasamtökin og gert. En með
því emm við ekki að segja að það
sé ekki þörf á þessu námi, heldur
einfaldlega að það þurfí að vera
betra. Við teljum að því meira og
betra nám sem menn hafa í
kennslufræðum, því betur séu menn
fallnir til að kenna. Kennslan er
eins og hvert annað
Guðmundur Heiðar Frímanns-
son: „Held að mestu skipti að bæta
starfsaðstöðuna í skólunum, gefa
þeim meira fjárhagslegt sjálfstæði
og gera kennara að meiri þátttak-
endum."
til dæmis allir sammála um að
meiri líkur séu á því að maður verði
góður lækrtir ef hann hefur lært
læknisfræði. Auðvitað em mjög
deildar skoðanir um margar greinar
í háskólanum. Það gildir um allt
háskólanám og kemur til með að
gilda. Mér sýnist reyndar að þeir
sem gagnrýna námið harðast hafí
aldrei kynnst því af eigin raun.“
Verður nærri óbæri-
legl að starfa
samkvæmt lögunum
„Það er til amerísk skilgreining
á úlfalda. Hún er: Hestur skapaður
af nefnd," sagði Guðni Guðmunds-
son rektor MR. „Þetta er virðist
vera tilhneigingin í dag, að skjóta
öllum sköpuðum hlutum til nefnda
og færa öll völd inn í ráðuneytin.
Mér fínnst það vera algjör frá-
gangssök að maður skuli þurfa að
leita til einhverrar nefndar ef maður
ætlar að ráða stundakennara, sem
er ekki með uppeldis- og kennslu-
fræðipróf. Slíkt gerir kerfíð svo
þungt í vöfum að það er nær óþol-
andi.“ Guðni sagði að sennilega
mætti spara stórfé í skólakerfinu
með því að leysa skólameistara frá
störfum. „Mér fínnst að skólastjórar
eigi að vera í friði með sína skóla.
Þeir eiga að vera ábyrgir og ef
þeir eru það ekki, þá sinna þeir
bara sínum störfum ekki nógu vel.
Uppeldis- og kennslufræði getur
ekki gert nokkum mann að góðum
kennara. Hún megnar í mesta lagi
ekki að eyðileggja mann sem var
góður kennari fyrir. Þetta eru mjög
sveimandi og ónákvæm vísindi.
Auðvitað er ótækt að framhalds-
skólakennari skuli þurfa 60 eininga
nám í sínu fagi og 30 einingar í
„auka“. Ef maður er að ráða kenn-
ara þá leitar maður auðvitað eftir
því að þeir hafí góða þekkingu í sínu
fagi og að maður þekki þá að góðu.“
Guðni sagði það sína skoðun að nær
óbærilegt yrði að vinna eftir lögun-
um. „Þetta þýðir það að sumarið
getur farið í að leita að kennurum,
í stað þess að maður afkastaði þessu
áður á tveimur af þessum mánuð-
um.“ Hann sagði að auðvitað tengd-
ist frumvarpið kjarabaráttu kenn-
ara og þeim sviptingum sem orðið
hafa m.a. með stofnun Bandalags
kennarafélaga. „Ég held því alltaf
fram að kennarar eigi ekki að vera
í neinu félagi. Þeir eiga bara að
vera í Bandalagi íslenskra lista-
manna. Kennari þarf til dæmis að
vera tætings góður leikari — annars
er ekkert vit í honum."
Lögin eru nauðsyn-
legur grunnur
uppbyggingar skóla-
starfs í landinu
„Hér er um að ræða uppbyggingu
skólastarfs í landinu. Eða með
öðrum orðum menntun þessarar
þjóðar til allrar framtíðar. Þar hljót-
um við að byggja á fólki, sem kann
til verka," sagði Svanhildur Kaab-
er varaformaður Bandalags kenn-
arafélaga og stjórnarmaður í Kenn-
arasambandinu. Taldi hún að lögin