Morgunblaðið - 11.09.1986, Blaðsíða 54

54
MÓRGUNBLAÐIÐ, FIMMTÚDAGUR 11. SEPTEMBER 1986
Aðalfundur Landssamtaka sauðfjárbænda á Hólum
TEXTI OG MYNDIR: Helgi Bjarnason
„I markaðsmálunum er um líf
eða dauða stéttarinnar að tefla“
— segir Jóhannes Kristjánsson
í skýrslu sinni til aðalfundarins
FYRSTI aðalfundur Landssamtaka sauðfjárbænda var haldinn á
Hólum í Hjaltadal fyrir nokkru. Fundinn sátu 44 kjörnir fulltrúar
frá aðildarfélögunum sem eru 22
gesta.
í skýrslu stjómar sem Jóhannes
Kristjánsson á Höfðabrekku, for-
maður samtakanna, flutti í upphafl
aðalfundarins kom fram að á þessu
fyrsta starfsári LS hefur stjómin
fjallað um margvísleg hagsmuna-
mál sauðfjárbænda. „En þó hafa
markaðsmálin jafnan verið efst á
baugi, bæði innanlandsmarkaður-
inn og útflutningur. Þetta er eðli-
legt, þegar í raun má segja að það
sé um líf eða dauða stéttarinnar
að tefla ef ekki tekst að stöðva
samdrátt í sölu sauðfjárafurða og
snúa þróuninni við. Það er og verð-
ur höfuðmarkmið samtakanna,"
sagði Jóhannes.
Ljóst hvað neyt-
endur vilja
Jóhannes sagði Ijóst að neytend-
ur vildu fá fitulitla dilkaskrokka á
bilinu 12-16 kg. „Þess misskilnings
verður vart hjá einstökum mönnum
að fólk vilji horskrokka, en á þessu
er reginmunur. Margir kjósa þó
horskrokka fremur en mjög feita.
talsins, auk stjórnar og nokkurra
Nú þegar við framleiðendur vitum
hvaða kjörþyngd markaðurinn
heima og erlendis vill, ber okkur
að leitast við að framleiða þá vöm.
Það verður ekki hægt nema með
breyttu kjötmati sem tekur mið af
þessum óskum neytenda," sagði
Jóhannes. Hann sagði að einnig
þyrfti öflugt auglýsinga- og kynn-
ingarstarf, og vöruþróun sem
tryggði jafnan fjölbreytt vöruval og
vörugæði.
Formaðurinn sagði frá tilraunum
samtakanna til útflutnings á dilka-
kjöti og skýrði frá því að komið
væri á samband við aðila í Banda-
ríkjunum sem hefði lýst áhuga á
kjötkaupum. Hins vegar virtist vera
nauðsynlegt að Islendingar hefðu
með birgðahaldið úti að gera.
Kvaðst Jóhannes vonast til að hægt
yrði að hefja útflutning til Banda-
ríkjanna strax í byijun sláturtíðar
með nýju kjöti. Virðist hafa tekist
allgóð samvinna á milli LS og bú-
vörudeildar SÍS, því búvörudeildin
sér alfarið um samskiptin við þenn-
an væntanlega kaupanda.
Morgunblaðið/Helgi Bjamason
Jóhannes Kristjánsson formaður
Landssamtaka sauðfjárbænda
flytur aðalfundi samtakanna
skýrslu sína.
Samtökunum haldið
utan við umfjöllun
um mikilvæg mál
Jóhannes ræddi nokkuð um stöðu
samtakanna í félagskerfi land-
búnaðarins, og sagði þá meðal
annars: „Við stofnun Landssam-
taka sauðfjárbænda á síðastliðnu
ári urðu menn óneitanlega varir við
Morgunblaðið/Helgi Bjamason
Sauðfjárbændur fylgdust af áhuga með þegar matreiðslumeistaramir Hilmar B. Jónsson og Gísli Theó-
dórsson sýndu þeim niðurhlutun lambskrokka. Sýnikennslan varð tilefni til margra spurninga og
athugasemda.
töluverðan titring meðal einstakra
manna. Heyrðist að hér væri um
klofningshóp að ræða, sem fyrst
og fremst hefði það að markmiði
að kljúfa samtök bænda. Við teljum
að annað hafí komið í Ijós, enda
er gert ráð fyrir búgreinafélögum
í búvörulögunum." Hann vitnaði í
4. grein laganna, þar sem segir að
ráðherra geti að fengnu samþykki
Stéttarsambands bænda viðurkennt
einstök landssamtök framleiðenda
búvara til að vera í fyrirsvari vegna
framleiðenda í viðkomandi grein við
gerð samninga og annarra ákvarð-
ana samkvæmt lögum. Sagði hann
að stjómin teldi tímabært að huga
að stöðu samtakanna innan félags-
kerfis landbúnaðarins og sagði að
samtökunum hefði verið haldið utan
við umflöllun um ýmis mikilvæg
hagsmunamál sauðfjárbænda.
Undir lok ræðu sinnar beindi
Jóhannes því til fundarmanna að
þeir litu í eigin barm, „. . . má
ekki margt betur fara í okkar bú-
skap heima fyrir og verður ekki
meira mark á okkur tekið, ef við
lítum gagnrýnum aukum á stöðu
okkar og búskap?“
Ávörp og fyrirlestrar
Jón Helgason landbúnaðarráð-
herra og Ingi Tryggvason formaður
Stéttarsambands bænda voru á
fundinum og ávörpuðu fundarmenn
við setningu hans. Guðni Þorgeirs-
son frá Kaupmannasamtökunum,
Matthías Gíslason frá Sláturfélagi
Suðurlands og Jón Bjamason skóla-
stjóri Bændaskólans á Hólum fluttu
einnig ávarp.
Fundurinn stóð í tvo dága og fór
fyrri dagurinn í setningu og slík
mál auk þess sem flutt voru fram-
söguerindi um afmörkuð mál.
Stefán Ólafsson lektor skýrði frá
rannsókn á efnahags- og félags-
legri þýðingu landbúnaðar á íslandi,
Auðunn Bjami Ólafsson gaf skýrslu
um störf nefndarinnar í þágu sauð-
fjárbænda, Jón Viðar Jónmundsson
ráðunautur skýrði frá búrekstrar-
könnun á Norðurlandi og mat-
reiðslumeistararnir Hilmar B.
Jónsson og Gísli Theodórsson vom
með sýnikennslu í niðurhlutun
kjöts. Seinni fundardagurinn fór
síðan í nefndastörf og afgreiðslu
ályktana.
Ályktun um nýjar leiðir
og sölu á kindakjöti
Samþykkt samhljóða eftir breytingar á orðalagi
FYRIR fund sauðfjarbænda á Holum var lögð ályktun stjórnar sam-
takanna um nýjar leiðir og sölu á lambakjöti. Mikill úlfaþytur varð
hjá ýmsum forystumönnum bænda á stéttarsambandsfundi í vor
þegar formaður sauðfjárbænda kynnti ályktunina þar. Á aðalfundin-
um á Hólum var ályktunin samþykkt samhljóða eftir að nokkrar
breytingar höfðu verið gerðar á henni.
Upphaflega ályktunin var á þá
leið að sauðfjárbændur lækkuðu
verð á kindakjöti gegn því að milli-
liðir gerðu slíkt hið sama og
bændum yrði bætt lækkunin með
öðmm aðgerðum. I umræðum á
fundinum kom það fram hjá mörg-
um fulltrúum að þeir telja sig ekki
geta gefíð neitt eftir af launum
sínum. Formælendur ályktunarinn-
ar sögðu að lækkun verðs gæti
haft afgerandi áhrif á sölu kinda-
kjöts og þar með laun bænda. Eftir
miklar umræður sættust allir fund-
armenn á sameiginlega ályktun,
svohljóðandi:
Reglur þær er nú liggja fyrir um
framleiðslustjórnun ganga út á að
aðlaga framleiðslu sauðljárafurða
að þörfum innanlandsmarkaðarins.
I þeim er gert ráð fyrir að mönnum
verði reiknaður fullvirðisréttur eftir
ákveðnum reglum og heildarfram-
leiðslumagn skert að ákveðnu
marki. Það hlýtur hinsvegar að leiða
til hærra heildsöluvers með tilliti til
ákvæðis d-liðar 1. greinar búvöru-
laganna.
Tekist á um framleiðslustefnuna:
„Stórbændastefnan“ varð ofan á
TALSVERÐ atök urðu um stefnuna í framleiðslumalum á aðalfundin-
um. I tillögu frá Eyfirðingum, sem samþykkt var á fundinum, fólst
sú stefnumörkun að minnka framleiðsluna ekki frekar hjá einstökum
bændum, en athuga möguleikana á fækkun framleiðenda.
Tillagan var svohljóðandi: Aðal-
fundur . . . varar við áformum um
enn frekari samdrátt í sauðíjár-
framleiðslu. Meiri samdráttur getur
haft veruleg áhrif á byggð víða um
land. Skorar fundurinn því á Stétt-
arsamband bænda að semja ekki
við ríkið um minna framleiðslumagn
en 12.000 tonn af kindakjöti, nema
fyrir liggi af hálfu ríkisvaldsins
hvar byggð skuli aflögð. Þá bendir
fundurinn á að frekari samdráttur
getur stefnt afkomu vinnslustöðv-
anna í tvísýnu, þar sem þúsundir
manna hafa lífsviðurværi sitt af.
Má þar til dæmis nefna skinnaiðn-
aðinn í landinu, en hann skapar nú
verulegar gjaldeyristekjur.
Guðmundur Skúlason, sem mælti
fyrir tillögunni, taldi ekki hægt að
minnka fullvirðisrétt einstakra
bænda, heldur yrði að leggja
ákveðnar bújarðir í eyði. Eftirfar-
andi ummæli voru meðal annars
bókuð í fundargerð fundarins þegar
rætt var um þessa tillögu: Páll Sig-
uijónsson sér ekki ástæðu til að
minnast á að leggja byggðir í eyði.
Hann vill skora á Stéttarsambandið
að standa fast á framleiðslurétti
bænda. Guðbrandur Hannesson er
sammála Páli þannig að hann vill
ekki skipulagsbréf varðandi eyð-
ingu byggðar og er á móti tillög-
unni. Halldór Bjömsson er mjög
sammála tillögu Eyfírðinga. Hann
vill ekki drepa alla hægt og hægt,
heldur skera fáa útvalda. Bjöm
Birkisson telur að tillagan feli í sér
að harðbýlli sveitir leggist í auðn
og talaði um mat á hvað er harð-
býlt og hvað ekki. Hjörleifur
Sigurðsson styður tillögu Eyfirðing-
anna, hann vill ekki skcra bændur
hægt og bítandi, heldur í eitt skipti
fyrir öll.
Tillagan var að loknum umræð-
um samþykkt með 18 atkvæðum
gegn 15.
Stjórn á alla
kjötf ramleiðslu
I framleiðslumálunum voru ýms-
ar aðrar ályktanir gerðar, meðal
annars þessar:
Stjóm Landssamtakanna var fal-
ið að vinna markvisst að því að
reglur um fullvirðisrétt liggi fyrir í
upphafi verðlagsárs, svo bændur
geti hagað ásetningi og umhirðu
ijárins með tilliti til þeirra.
Stjóminni var falið að vinna að
því að komið verði á stjómun á allri
kjötframleiðslu í landinu. í þeim
tilgangi gangist stjóm samtakanna
fyrir viðræðum við stjómir viðkom-
andi búgreinafélaga.
Nýr verðlags-
grundvöllur
Fundurínn fagnaði því að nú
væri unnið að gerð nýs verðlags-
grundvallar fyrir sauðfjárafurðir.
„Fundurinn treystir því að í nýjum
verðlagsgrundvelli verði miðað við
raunvemlegt framleiðslukostnaðar-
verð og leggur áherslu á að stjórn
LS verði gefínn kostur á að fylgj-
ast náið með samningum."
I umræðum um ofangreint mál
kom fram að gildistaka nýja gmnd-
vallarins myndi væntanlega hækka
verð á dilkakjöti vemlega. Fram
kom að fundarmenn vildu fá réttan
verðlagsgmndvöll, en vom margir
á því að sauðfjárbændur gætu ekki
vænst þeirra hækkana sem út úr
honum kæmi. Jóhannes Kristjáns-
son, formaður sauðfjárbænda,
sagðist líta til þess með hryllingi
ef kjöt hækkaði mikið á almennum
markaði.
Mikið var rætt um fituna og
nýja kjötmatið. Meðal annars var
samþykkt eftirfarandi ályktun í því
efni: Aðalfundur . . . fagnar gildis-
töku breyttrar reglugerðar um
kjötmat, þar sem kveðið er á um
strangara fítumat. Þá vill fundurinn
beina þeim tilmælum til sexmanna-
nefndar, að verðmismunur á milli
flokka verði það mikill, að enginn
sjái sér hag í því að framleiða kjöt,
sem fer í II. flokk 0.
í þeim reglum er hinsvegar lítið
gert til að ráðast að rótum vandans
sem meðal annars er stöðugur sam-
dráttur í sölu. Ein leiðin út úr
þessum vanda getur verið verð-
lækkun á dilkakjöti til neytenda.
Til lausnar leggur aðalfundur LS
til að eftirfarandi atriði verði könn-
uð:
Allar hugsanlegar leiðir til lækk-
unar framleiðslukostnaðar bænda.
AUur milliliðakostnaður, þ.e. slátur-
og heildsölukostnaður, pökkun og
smásöluálagning, lækki til sam-
ræmis vjð lækkun framleiðslukostn-
aðar. Áhrif þessara aðgerða á
vísitölu framfærslukostnaðar yrðu
metin í samráði við ríki og laun-
þegasamtök.
Af ríkisins hálfu verður að
tryggja að lögboðin framlög til
sjóða landbúnaðarins standist, en á
því hefur verið verulegur misbrestur
allt frá árinu 1979. Endurgreiddur
verði uppsafnaður söluskattur, og
tollar og vörugjald af tækjum og
rekstrarvörum lækkað.
Algert skilyrði er að ekki verði
um neina framleiðsluskerðingu að
ræða, þannig að umsamið fram-
leiðslumagn eins og það var fyrir
verðlagsárið 1984-85 verði óbreytt.
Sauðfjárbændum er það mikið
kappsmál og hagsmunamál að
framleiðslumagn verði óbreytt og
allra ráða neytt til að auka söluna
bæði innanlands og utan.