Morgunblaðið - 07.03.1987, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MARZ 1987
Samdráttur og
treg húsasala
Um búskap og atvinnuhorfur í Rangárvallasýslu
Fyrir skömmu brá blaðamaður
Morgunblaðsins sér austur í
Rangárvallasýslu til að spjalla
þar við bændur og búalið um
horfur í búskap og atvinnulífi
þar eystra.
Rætt var við bændurna Magnús
Finnbogason á Lágafelli og Eggert
Pálsson á Kirkjulæk. Einnig var
rætt við sveitarstjóra á Hellu og
Hvolsvelli og við kaupfélagsstjór-
ann á Hellu um atvinnuhorfur í
þoipunum.
Magnús Finnbogason
bóndi á Lágafelli
Fyrst vai- okið í hlað hjá Magn-
úsi Finnbogasyni bónda á Lágafelli.
Hann sagði í samtali við blaðamann
að nú væri verið að reyna að laga
landbúnaðarframleiðsluna að mark-
aðinum því ekki þýddi að framleiða
án þess að geta selt. „Það hlýtur
óhjákvæmilega að koma við ein-
hvern þegar draga þaif stórktost-
lega úr framleiðslu", sagði Magnús.
Það gengur að mínu mati furðu vel
hér í nági-enninu. Það er hins vegar
ekki hægt að loka augunum fyrir
því að skefjalaus innflutningur hlýt-
ur að koma við landbúnaðinn t.d.
innfutningur á niðursuðuvörum o.
þ.h., með slíkum innflutningi
töpuðum við Isiendingar óskaplega
mikilli vinnu út úr landinu."
Magnús sagði ennfremur að á
árunum 1980 til 1984 hafi verið
auðvelt að fá aukið búmark þó búið
væri þá að setja kvóta á framleiðsl-
una í landbúnaði. Búmark jókst því
á þessum árum og það væri hluti
af vanda manna núna. „ Kvótakerf-
ið hefur komið misjafnlega illa við
menn. Verst hafa þeir farið út úr
því sem fullir af samviskusemi voru
búnir að minnka við sig. Hinir sem
héldu fullri framleiðslu áfram með-
an hægt var eru nú betur settir því
framleiðsluréttur í dag er miðaður
við framleiðsluna árið áður hvað
mjólkina snertir en næstu tvö ár á
undan hvað sauðféð snertir, og er
þá valið það árið sem betra er.“
Magnús sagði að flestir bændur
í Austur-Landeyjum byggju með
kýr kindur og hross, þ.e. við hinar
hefðbundnu búgreinar. Svín væru
þar á þremur bæjum og töluvert
væri um að menn ræktuðu korn.
„Ég hef merkt að mun erfiðara
er nú að selja jarðir en áður var“,
sagði Magnús ennfremur. „Það er
enda ekki mikið um að menn hér í
nágrenni hugsi sér til hreyfings.
Ég sé ekki aðra leið færa í land-
búnaðarmálunum en halda áfram
kvótastarfsemi og reyna jafnframt
að leita nýrra markaða. Aukabú-
greinar eru nauðsynlegar en tómt
mál að tala um að þær geti tekið
við af þeim hefðbundnu í dag. Ég
teldi koma til greina að ríkið setti
skatt á innflutt fóður og notaði
hann til að greiða niður sauðfjár-
ræktina sem heldur uppi byggð í
mjög mörgum sveitum. A lands-
byggðinni blasir við hrikalegt hrun
víða og aukabúgreinar geta ekki
hjálpað þeim bændum sem eru með
lítil sauðfjárbú.
Menn eru nú að vakna til vitund-
ar um að mörg þorp lifa mest
megnis á iandbúnaði og Reykjavík
að hluta til líka. Reykjavík er eins
og höfuð og menn ættu að minnast
þess að ef ekki bærist nægileg
næring til höfuðsins þá deyr líkam-
inn. Ég vil halda byggðastefnunni
til streitu", sagði Magnús á Lága-
fclli að lokum, „hún er forsenda
þess að hægt sé að lifa í þessu
landi."
Eggert Pálsson bóndi á
Kirkjulæk II
Eggeit Pálsson hefui- átt sæti í
nefnd sem úthlutar fullvirðisrétti til
bænda. Hann sagði í samtali við
blaðamann:„Ég hef ekki verið alls-
kostar ánægður með þær reglur
sem við höfum unnið eftir. Sérstak-
lega finnst mér hafa verið farið illa
með þá sem höfðu dregið úr fram-
leiðslu að óskum stjórnvalda áður
en fullvirðisréttur var settur á. Þeir
fá miklu minni rétt en hinir sem
þráuðust við að draga úr framleiðsl-
unni. Samdráttur er gífurlegur hjá
bændum og verst kemur hann niður
á þeim sem fjárfest hafa og steypt
sér í mikiar skuldir.
Búmarkstjórnunin hefur virkað
þannig að dregið hefur verulega
úr framleiðslu. Arið 1985 var mikið
góðæri á Suðurlandi og þá jókst
framleiðsla langt umfram það sem
gert hafði verið ráð fyrir. Hefði slík
góðæri verið þijú árin þar á undan
hefðum við á Suðurlandi fengið
stærri hluta af heildarframleiðsl-
unni í landbúnaði.
Nú er ótti í mönnum um að þeir
tapi fullvirðisrétti ef þeir framleiði
ekki að fullu upp í sinn rétt. Fram-
kvæmdin á reglum um fullvirðisrétt
virkar því hvetjandi á framleiðsluna
að því marki. Mér finnst að setja
þurfi reglur um búmark sem veitt
er mönnum og tekið hefur verið af
öðrum. Reglur sem knýji menn til
að skila slíku búmarki aftur þegar
þeir þurfa ekki á því að halda en
leyfí þeim ekki að selja það.“
Eggert sagðist vita til þess að
margir yngri bændur hefðu fengið
greiðslufrest hjá Stofnlánadeild
vegna erfiðrar skuldastöðu. Hann
lét þess getið að hann teldi mjólkur-
framleiðsluna vera komna í það
horf að jæfnvægi væri á markaðin-
um en menn dreymdi um að flytja
út kindakjöt og þá sem lúksusvöru,
tækist það ekki væri fyrirsjáanlegt
að vandræði myndu skapast, því
ekki mætti að hans mati draga
meira úr sauðljárframleiðslu en
þegar hefur verið gert, ættu þétt-
býliskjarnar, sem stundað hafa
þjónustustörf við bændur, ekki að
stórlíða fyrir það.
Eggert kvað farið að bera á sam-
drætti í byggingariðnaði hjá
byggi ngarfy ri rtæ kj u m og einnig
væri samdráttur í verslun og ann-
arri þjónustu. Áburðarnotkun kvað
hann hafa minnkað og einnig kjarn-
fóðurnotkun. Þá gat Eggert þess
að graskögglaverksmiðjur ættu í
miklum erfiðleikum vegna sam-
dráttar hjá bændum.
„Sveitarfélögin eiga líka eftir að
bíða stórtjón af þessari þróun í land-
búnaðarmálum" sagði Eggert
einnig. „Tekjur sveitarfélaganna
dragast stöðugt saman en mega
þó ekki dragast meira saman en
orðið er. Þetta veldur svo því að
þjónustan við fólk í sveitum verður
minni. Þá er hætt við að dugleg-
asta fólkið færi en hinir sæti eftir
sem minni framkvæmdamenn eru.
Eggert sagði ennfremur að á
Hvolsvelli stæðu auð hús, fólkið
farið en hefði ekki losnað við húsin.
Þess bæri þó að geta að þessu ylli
ekki bara samdrátturinn í sveitun-
um heldur líka samdráttur sem
orðið hefur í virkjunarframkvæmd-
um. Loks lagði Eggert áherslu á
að það yrði að reyna til þrautar að
finna nýja markaði fyrir kindakjöt.
„Annars er hætt við að ungt fólk
sem margra kosta á völ sætti sig
ekki við það sultarlíf sem skapast
kynni."
Olafur Sig'fússon sveit-
arstjóri á Hvolsvelli
„Hér á Hvolsvelli verðum við
Magnús Finnbogason bóndi á
Lágafelli

: / _________________________
Olafur Sigfússon sveitarstjóri á
Hvolsvelli
varir við merkjanlegan samdrátt",
sagði OLafur Sigfússon sveitar-
stjóri „Fyrirtæki hafa hætt starf-
semi t.d., kvótakerfið hefur mjög
mikil óbein áhrif á okkur því atvinn-
ulifið hér er mikið byggt upp á
þjónustu við sveitirnar. Það hafa
dregist mjög mikið saman störf í
byggingariðnaði, eins hefur veru-
lega dregist saman verslun og
flutningar í Kaupfélaginu í kringum
landbúnaðinn. Ég held samt að
ekki sé hægt að segja að fólk hafi
fluttst burtu vegna atvinnuleysis
yfirleitt, fremur að fólk hafi ekki
getað sætt sig við þau störf sem
bjóðast.
Hér hefur alltaf verið treg sala
á húsum og ekki hefur það lagast
við þennan samdrátt. Við í sveitar-
stjórnum finnum ekki enn fyrir
minnkandi tekjum fólks en við
sjáum fram á það að með minnk-
andi umsvifum þá borgi fyrirtæki
minna til sveitarsjóðs. Við erum þó
ekki svartsýn hér, við höldum að
þessi samdráttur sé ekki varanlegt
ástand. Ég held að landbúnaðurinn
komi til með að jafna sig þegar frá
líður og fólk nær tökum á kvóta-
kerfinu."
Jón Þorgilsson sveitar-
stjóri Rangárvalla-
hrepps, Hellu
Jón sagði í samtali við blaðamann
að fólki hafi á sl. ári fækkað og
dregist hefði saman byggingar-
vinna. „Mjög lítið er byggt af
íbúðarhúsnæði bæði í þéttbýli og
sveitum, eru þetta líklega fyrstu
merki um samdrátt", sagði Jón.
„Atvinnuástand var allgott fram á
haust en í vetur hefur vantað vinnu,
einkum fyrir kvenfólk, Um tuttugu
manns eru nú á atvinnuleysisskrá.
Á Hellu búa um 600 manns, undan-
farin ár hafa um 50 til 60 manns
flutt frá Hellu en álíka margir yfir-
leitt komið aftur. Nú er hins vegar
mjög erfitt að selja húsnæði hér en
aftur töluverð ásókn í leiguhús-
næði, sem mjög lítið er um.“
En þó ýmsar blikur séu á lofti
kom fram hjá Jóni að eitt og annað
Jón Þorgilsson sveitarstjóri á Hellu
Eggert Pálsson bóndi á Kirkju-
læk II
Emil Gíslason Kaupfélsgsstjóri á
Hellu
jákvætt er á döfinni í atvinnumálun-
um þar eystra. Nýtt fyrirtæki,
Kaffco, er að fara í gang um þess-
ar mundir. Það er Oli Kr. Sigurðs-
son sem ætlar að hefja þarna
pökkun á matvörum og einnig ér
talið að Oli sé að velta fyrir sér
möguleikum á að koma upp kaffi-
brennslu á Hellu. Byggt hefur verið
um 300 fermetra húsnæði fyrir
pökkunarfyrírtækið og áformað er
að byggja annað eins undir kaffi-
brennsluna. Um tíu manns fá vinnu
við pökkunina.
Kjötvinnsla var á Heilu hér áður
en hún hefur ekki verið starfrækt
undanfarin ár. Nú hafa orðið eig-
endaskipti og Kötvinnslan á að fara
í gang á næstu vikum. Það er Kjöt-
vinnsla Jónasar Þórs í Reykjavík
sem keypt hefur Kjötvinnsluna á
Hellu.
Kaupfélagið Þór á
Hellu
Emil Gíslason kaupfélagsstjóri á
Hellu sagði að það væri varla farið
að gæta samdráttar í starfsemi
Kaupfélagsins nema þá hjá pakk-
húsinu, þar varð rúmlega 5 prósent
minnkun sem sýnir samdráttinn í
sölu á byggingarvörum. Um 50
prósent aukning varð á slátrun
nautgripa á síðasta ári miðað við
árið áður. Aukningin varð einkum
í slátrun kúa. Þessi mikla slátrun
bendir til þess að bændur hafi verið
að skerða bústofn sinn verulega.
Hann kvaðst ekki reikna með að
slátra nándar nærri eins miklu í ár.
Enn á þó víst eftir að slátra miklu
af nautgripum til að menn geti
minnkað bústofn sinn niður í þá
stærð sem kvótakerfið segir til um.
Emil kvaðst telja að atvinnuástand
væri miklu betra á Hellu en á Hvol-
svelli. Hann kvaðst telja að það sé
rétt aðeins farið að gæt þess sam-
dráttar sem að líkindum eigi eftir
að koma mjög hart niður á bændum
í Rangárvallasýslu og víðar á
landinu. Emil gat þess að lokum
að velta Kaupfélagsins Þórs hafi á
síðasta verið um 20 prósent umfram
verðbólgu en stór hluti af þeirri
aukningu er slátrunin sem fyrr var
greint frá. „„„