Morgunblaðið - 07.03.1987, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MARZ 1987
Kvæði Katúllusar frá Veróna
eftir séra Kolbein
Þorleifsson
í tilefni af flutningi Söngsveit-
arinnar Fílharmóníu á verki
Carls Orff’s: CATULLI CARM-
INA 15. mars 1987.
Söngsveitin Fílharmónía er nú á
sínu 27. aldursári. Hún hefur allan
þennan tíma staðið dyggilega við
hlið Sinfóníuhljómsveitar Islands
við flutning sinfónískra kórverka.
Þrátt fyrir þetta starf virðist hafa
gleymst að gera ráð fyrir kórstarfi
í lögum um sinfóníuhljómsveitina,
sem samþykkt voru fyrir nokkrum
árum, þannig að stjóm sinfóníunnar
rauf á síðastliðnu ári samstarf
hljómsveitar og kórs, þannig að nú
er söngsveitin eins og útigangs-
hross á fjárhagslegu harðfenni.
Engu að síður hefur söngsveitin
haldið starfi sínu áfram í vetur
undir stjóm ágætis kórstjóra, sem
heitir Smári Olason. Er það 'mál
manna í kómum, að æfingar hafí
ekki verið skemmtilegri síðastliðin
5 ár. Þar kemur til fjör söngstjór-
ans og kennsluhæfíleikar. Ifyrsta
verkefnið, sem Söngsveitin Fíl-
harmónía syngur opinberlega í
vetur, er verk eftir tónskáldið Carl
Orff um ástarkvæði Katúllusar frá
Veróna til kærustu sinnar, er skáld-
ið kallar Lesbíu, og verður verkið
flutt í Háskólabíói þann 15. mars
næstkomandi (sunnudag) undir
stjóm Smára Ólasonar, sem átti
hugmyndina að því að verk þetta
var tekið til æfinga. Ég vil skora á
Frá Garda-vatni, sumardvalarstað Katúllusar.

unnendur söngsveitarinnar gegnum
árin að fylla Háskólabíó, þegar verk
þetta verður flutt, því að kórinn
verður nú að standa undir starfí
sínu með eigin konserthaldi í stað
þess að fá laun sín úr ríkiskassan-
um, eins og tíðkaðist í aldarfyórð-
ung.
Mér hefur verið falið að kynna
fólki skáldið, sem lagt hefur til tíu
ljóð í þessa smáóperu Orffs, og
verða þau sungin af Gunnari Guð-
bjömssyni, tenór, og Elínu Ósk
Óskarsdóttur, sópran, ásamt kóm-
um. Auk þess syngur kórinn í
upphafí latneskan skýringartexta
eftir Orff sjálfan, þar sem ástalífi
rómverskra ungmenna er lýst á
mjög nákvæman hátt, svo úr verður
klámkvæði undir sálmahætti. Orff
er siðmenntaður borgarbúi á tutt-
ugustu öld, og gerir sér ekki grein
fyrir því, að þeir brúðkaupssiðir sem
Katúllus lýsti í kvæðum sínum voru
í fullu gildi meðal íslenskra höfð-
ingja firam á 19. öld, svo sem lesa
má í ferðabókum frá þeim tíma.
Sumt af því sem borgarbúar tutt-
ugustu aldar kölluðu léttúð og
saurlifnað, af því að þeir höfðu fjar-
lægst gamlan bændalifnað, var á
dögum Katúllusar og austfírskra
presta á 19. öid ekkert annað en
góðir mannasiðir.
Kvæðabók Katúllusar var í felum
í nærfellt 1500 ár. Hún var lítil að
vöxtum, því að maðurinn var rétt
að byija opinberan skáldferil sinn,
þegar hann lést þrítugur að aldri
árið 50 f. Kr. Þess vegna varð hann
aldrei hluti af námsefni skólasveina
á keisaratímanum eða í kristinni
kirkju. Sveitungi hans, Virgill, náði
á hinn bóginn það háum aldri, að
hann varð hirðskáld Ágústusar
keisara, og hefur alla tíð síðan ver-
ið hluti af skylduefni lærðra skóla.
Þetta skiptir töluverðu máli, vegna
þess að kennsluefni skólanna varð
fyrir barðinu á skýringum kennar-
anna, sem útskýrðu kvæðin á
andlegan máta. Katúllus losnaði við
þá meðferð að mestu. Þess vegna
gat Carl Orff leikið sér að klámvís-
unum hans af hjartans lyst, þegar
fylling tímans kom.
Katúllus var Norðlendingur, sem
sendur var „suður" til Rómar til
að leita sér fræðgar og frama.
Hann var fæddur í borginni Ver-
óna, sem var höfuðborg í Gallíu
inni syðri, þ.e. í Pó-dalnum, og var
að öllum líkindum borgarstjórason-
ur. Menn hafa getið sér þess til að
hann hafí verið af keltneskum ætt-
um. í Veróna naut hann menntunar
hjá grískum kennara, sem gerði
hann að einlægum aðdáanda ljóða
Saffóar frá Lesbos (Lesbíu) og
Kallímakkusar frá Alexandríu. I
ljóðum Katúllusar má fínna tilraun-
ir hans við þýðingar á línum eftir
þessi grísku skáld. Gunnar Guð-
bjömsson mun á tónleikunum
syngja frægasta ljóð Saffóar í þýð-
ingu Katúllusar, en íslendingar eiga
að þekkja það í þýðingum Bjama
Thorarensen („Goða það líkast un-
un er“) og Sveinbjamar Egilssonar
(„Sá gumi líkur guðum er“). AUa
tíð var hgur Katúllusar bundinn
heimabyggð sinni. Sælastur var
hann, þegar hann komst í íjöl-
skyldubústaðinn við sunnanvert
Garda-vatn, þar sem nú heitir Sirmí-
ÞINGBRÉF
eftir STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Fríiðnaðarsvæði við Keflavíkurflugvöll:
„Iðngarðar með toll-
vörugeymslurétti“
Skýrsla á Alþingi um fríiðnaðarsvæði
„Alþingi ályktar að fela Framkvæmdastofnun ríkisins að gera athug-
un á hvort hagkvæmt sé að koma á fót fríiðnaðarsvæði hér á landi,
t.d. á Keflavíkurflugvelli eða annnars staðar þar sem henta þætti.
Við gerð slíkrar athugunar verði haft samráð við samtök iðnaðarins“.
Þannig hljóðar þingsályktun,
sem gerð var 22. mai 1984. Forsæt-
isráðherra, hefur nú lagt fam á
Alþingi skýrslu um fríiðnaðarsvæði.
Hér á eftir verður lítillega gluggað
í þessu skýrslu.
Hvað er frí-
iðnaðarsvæði?
Á fríiðnaðar- eða fríverzlunar-
svæðum leyfist fyrirtækjum að
flytja inn vörur frá útlöndum án
þess að greiða tolla eða hlíta magn-
takmörkunum á innflutningi, án
gjaldeyriseftirlits eða ákvæða um
meðhöndlun gjaldeyris og án þess
að þurfa að sinna, nema að tak-
mörkuðu leyti, skýrslugerð og
upplýsingaskyldu til stjómvalda.
Útflutningur á vörunum er jafti
fijáls og innflutingurinn, en ef selt
er út fyrir svæðið innanlands gilda
oftast sömu reglur eins og um
venjulegan innflutning væri að
ræða. Skattlagning er alls staðar
eftir sérstökum reglum. Starfsemi
verkaiýðsfélaga er á stundum tak-
mörkuð eða bönnuð á svæðunum.
Oft er erlendum fyrirtækjum boðið
verksmiðjuhúsnæði á hagstæðum
kjörum. Sérréttindi fyrirtækja á
þessum svæðum eru þó mjög mis-
munandi og stundum mun tak-
markaðri en að framan greinir.
Nú munu starfandi nokkuð á
annað hundrað allstór fríiðnaðar-
svæði í heiminum og mörg sögð í
undirbúningi. Ef minniháttar fríiðn-
aðarsvæði er talin með eru 344 slík
í 72 löndum. Fríiðnaðarsvæði með
mikil útflutningsverðmæti eru t.d.
í V-Þýzkalandi, írlandi, Taiwan og
Panama. Fjölgun svæðanna hefur
verið ör, sérstaklega í þróunarlönd-
um.
Árið 1980 var talið að um það
bil 7-8% af heimsverzluninni færu
um ýmis konar fríverzlunarsvæði.
Spár stóðu til að hlutur þeirra yrði
um 20% af heimsverzluninni um
þessar mundir.
Markmiðin með þessum svæðum
eru einkum: 1) Bætt nýting inn-
lendra framleiðsluþátta, einkum í
þá veru að fjölga störfum. 2) Auk-
inn útflutningur og bættur greiðslu-
jöfnuður út á við. 3) Innflutningur
á erlendri tækniþekkingu og verk-
þjálfun.
Samkvæmt skýrslum OECD eru
70% af vinnuafli á fríiðnaðarsvæð-
um konur.
Evrópubandalagið og
f ríiðnaðarmöguleikar
í skýrslu forsætisráðherra segir
orðrétt:
„Hér á landi er ekki um að ræða
mikið framboð á ódýru vinnuafli,
eins og í þróunarlöndunum. At-
vinnuleysi hefur hingað til ekki
verið talið vandamál, nema tíma-
bundið. Að vísu má færa rök fyrir
því að lágt tímakaup hér á landi
hafí komið í veg fyrir atvinnuleysi
í sama mæli og er í mörgum öðrum
löndum“.
Ónóg atvinna knýr því ekki á um
fríiðnaðarsvæði, þó slíkt svæði gæti
hugsanlega styrkt atvinnulíf, t.d. á
Suðumesjum, ef slíkt svæði kæmi
til á Keflavíkurflugvelli.
En eftir hveiju sækjast erlend
fyrirtæki þegar þau Qárfesta utan
heimahaga á fríiðnaðarsvæðum?
Samkvæmt skýrslu forsætisráð-
herra sækjast þau eftir 1) sveigjan-
legri staðsetningu, 2) lágum
vinnuaflskostnaði, 3) fríðindum í
aðstöðu og sköttum og 4) stöðug-
leika á vinnumarkaði.
Sá iðnaður, sem helzt er settur
upp á fríiðnaðarsvæðum, byggir
sjaldan á nýtingu náttúruauðlinda.
Jarðhiti og rafmagn „virðist ekki
styrkja samkeppnisstöðu okkar
vemlega um fríiðnaðarsvæði".
Helztu fríðindi sem laða erlend
fyrirtæki á fríiðnaðarsvæði em sum
sé: tollfrelsi á aðfögnum af afurðum
fyrir útflutning, algert eða tíma-
bundið skattfrelsi eða vemleg
lækkun skatta, tvísköttunarsamn-
ingar milli landa, fríðindi í rekstrar-
aðstöðu og lágmarksafskiptum hins
opinbera.
Forsætisráðherra segir og í
skýrslu sinni:
„Viðskiptin við Evrópubandalag-
ið em greinilega mjög mikilvægi
fyrir íslendinga.... Evrópubanda-
lagið gmndvallast á fijálsum
flármagns- og vinnuaflsflutingi
milli aðildarlandanna. Ef til þess
kæmi að íslendingar teldu sér hag-
kvæmt að leita eftir nánara
samstarfí við Evrópubandalagið
gæti stofnun fríiðnaðarsvæðis eða
Skýringarmynd af hugsanlegri staðsetningu friiðnaðarsvæðis við
Keflavikurflugvöll, sem fylgdi skýrslu forsætisráðherra til Alþingis.
sérstakra svæða ætluðum erlendum
fyrirtækjum verið góð leið til að
uppfylla ákvæði um opnun hag-
kerfísins og nýta kosti erlendrar
Qárfestingar án þess að eiga á
hættu of mikil erlend áhrif á þjóðlíf-
ið“.
Friðiðnarsvæði á
Suðurnesjum
í skýrslunni segir
„Áðstæður hér á landi virðast
ekki gefa tilefni til þess að reynt
verði að stofna fríiðnaðarsvæði til
þess að keppa beint um erlenda §ár-
festingu við önnur slík í heiminum
... Aftur á móti er sjálfsagt að at-
huga, hvort ekki megi nýta á
eínhvem hátt þau svið þar sem
samkeppnisstaða okkar er góð, auk
þeirra sérstöku aðstæðna sem em
fyrir hendi við Keflavíkurflugvöll.
Þannig er hugsanlegt að mæta
samtíms þörf fyrir fjölbreyttara at-
vinnulíf á Suðumesjum og aukinn
útflutning".
f fyrirhuguðu svæðaskipulagi
Suðumesja er gert ráð fyrir tveimur
allstórum landskikum, skammt frá
nýju flugstöðvarbyggingunni, sem
hugmyndin er að nota fyrir fríiðn-
að. „Á þessum svæðum er álitlegt
að byggja einskonar iðngarða sem
hefðu sömu stöðu og almennar toll-
vömgeymslur", segir í skýrslunni.
„Þessa hugmynd má útfæra nánar
með því að stofna nú þegar hlutafé-
lag um rekstur fríiðnaðarsvæðis við
Keflavíkurflugvöll. Lagt yrði fé í
að gera nokkrar lóðir byggingar-