Morgunblaðið - 07.03.1987, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MARZ 1987
59
Kveðjuorð:
Tómas Sigurgeirs-
son á Reykhólum
Fæddur 18. apríl 1902
Dáinn 17. febrúar 1987
Það er blandið þungum trega,
að sjá hópinn gisna og strjálast
með hverju árinu sem líður. Sjá
fram á að innan fárra ára stendur
enginn okkar uppi, sem byrjuðum
að búa í Reykhólasveit fyrir 1940.
En þannig er og verður gangur lífs-
ins. Tómas á Reykhólum var elstur
karla og næstelstur bænda í Reyk-
hólasveit þegar hann féll frá eftir
tveggja mánaða legu á Sjúkrahúsi
Akraness. Það er efni í þykka bók,
ef rekja ætti þá þróun, þær breyt-
ingar allar sem við höfum lifað og
hann tók meiri og minni virkan
þátt í um 60 ára skeið, frá því hann
fluttist í sveitina 1926. Sumar og
margar hveijar í framfaraátt, en
aðrar til auðnar og hnignunar, sem
ekki sést enn hvort tekst að sporna
gegn.
Ætti ég að lýsa Tómasi með einni
setningu, gefa honum ævieinkunn,
yrði hún á þá leið, að hann vék
aldrei af verðinum, ekki frekar en
Sveinn Dúfa. Stóð ávallt bjargfast-
ur í stöðu sinni.
Tómas var fyrr á árum virkur í
Ungmennafélaginu Aftureldingu,
var í stjórn, lék á leiksýningum þar
og seinna oft í leikfélaginu Ulfi
skjálga. Var í stjórn Ræktunarsam-
bandsins, lengi í stjórn Búnaðarfé-
lags Reykhólahrepps og virkur og
virtur félagi alla tíð. Var á þriðja
kjörtímabil í hreppsnefnd, eða til
1942 að hún var öll endumýjuð.
Var í nokkrum nefndum öðrum og
langalengi í kjörstjórnum í sveitinni.
Oðrum ævistörfum gegndi hann
hveiju einu uns hann þraut krafta.
Var kjöthöggsmaður og saltari hjá
Kaupfélagi Króksfjarðar svo af bar
og víða var til vitnað. Einnig ullar-
mats- og ullarmóttökumaður
kaupfélagsins. Forstöðumaður úti-
bús K.K. á Reykhólum frá önd-
Fæddur 6. maí 1942
Dáinn 5. febrúar 1987
Mig langar að minnast vinar og
mágs, Guðmundar Guðmundssonar
bifreiðastjóra, með nokkrum orðum.
Þegar sest er niður og hugleitt
hvað segja skal hrannast upp minn-
ingar svo manni verður orða vant.
Gummi átti margar tilfínningar
í bijósti mínu og barna minna.
Meðan ég bjó fyrir austan fjall
þurfti ég að ferðast mikið á milli á
bílum í misgóðu ástandi. Hversu
oft skreið ekki Gummi undir bíl
fyrir mig eða þá var á kafi ofan í
vél og skipti um platínur og kerti
og lagfærði annað sem ég kann
ekki að nefna. Ég átti þarna góðan
að og alltaf var hann boðinn og
búinn að hjálpa mér þegar svona
stóð á. Hann var mikill hagleiks-
maður á vélar og meðhöndlaði þær
með varfæmi líkt og lifandi verur
með sál. Eftir að við Óli fluttum í
bæinn myndaðist gott samband
milli hans og barna minna og þá
sérstaklega milli hans og yngstu
dóttur minnar. Þeir eru ófáir bíltúr-
arnir sem þau tvö fóru og var ekinn
sérstakur Tobbuhringur sem þau
áttu tvö fyrir sig.
Að lokum votta ég sonum hans,
Súsönnu, Fanneyju og bræðrum
hans, svo og öllum öðrum ástvinum,
samúð mína.
Eyba
Það er eKkert svo illt af sköpun-
arverki Drottins að ei sé ástæða
fyrir öllu því sem hann lætur frá
verðu. Forðagæslumaður í
Reykhólahreppi í marga áratugi,
uns sjóndepran hindraði. Sama
gegndi um kirkjukórinn. Og eigin
búi bjó hann lengur en skikkanleg
geta leyfði. Það fór ekki fram hjá
neinum sem til þekkti. Þar voru
hjónin samtaka til hins ýtrasta, eins
og við hvaðeina annað.
Þremur störfum stóð Tómas í uns
yfir lauk. Hann var meðhjálpari við
Reykhólakirkju seinustu 20 árin,
póstafgreiðslumaður og formaður
stjórnar Sparisjóðs Reykhóla-
hrepps. Fyrir nokkrum árum var
sjónin næstum þorrin. Ekkert nema
ódrepandi seiglan og skylduræknin
hélt honum við efnið. Þá var ráðist
í endurtekna augnaðgerð og hann
fékk verulega sjón aftur og fögnuðu
því allir sem þekktu til.
Tómas var orðinn lúinn og gigt-
veikur eftir þrotlaust erfiði langrar
ævi. Þar við bættist sú hjartaveikl-
un, sem reyndist honum þyngst í
skauti að lokum. Næstum beygður
í vínkil þegar fastast svarf að, áður
líka næstum blindur. Samt stóð
hann óhikað í stöðu sinni í sérhvert
sinn sem hringt var til kirkju á
Reykhólum, í sérhvert sinn sem
bæn var lesin við kórdyr.
Tómas var sonur bændahjóna í
Stafni í Reykjadal í Suður-Þingeyj-
arsýslu, Sigurgeirs Tómassonar og
Kristínar Ingibjargar Pétursdóttur,
einn af stórum hópi manntaksmik-
illa bræðra. Hann nam við Bænda-
skólann á Hólum. 24 ára fluttist
hann vinnumaður að Miðhúsum í
Reykhólasveit. Fjórum árum seinna
kvæntist hann ekkju Þórarins
bónda á Miðhúsum Arnasonar, 5
barna móður, Steinunni Hjálmars-
dóttur, skagfirskri atgerviskonu,
sem upprunnin er á Þorgautsstöð-
um, afdalabýlinu forna sem Kristján
Eldjárn gerði frægt í einni af sínum
ágætu bókum.
Þau bjuggu á Miðhúsum til 1939,
sér fara, en vegir Drottins eru
órannsakanlegir og oft er betra að
sætta sig við gjörðir hans en reyna
að skilja því hans er mátturinn og
dýrðin.
Guðmundur Guðmundsson bróðir
minn hefur verið tekinn frá okkur
og þó söknuðurinn sé mikill við frá-
fall ættingja og vinar þá get ég
glaðst yfir því að í konungsríki
Drottins fær hann að njóta alls
þess sem jarðneskt líf gat ekki veitt
honum.
Allt sitt líf vann Guðmundur við
stjórn á vinnuvélum og leigubíla-
akstur en auk þess að vera mjög
fær stjórnandi véla og bíla var hann
hagleiksmaður í viðgerðum bifreiða
og þó hann hefði það ekki sem at-
vinnu þá voru þær ófaar stundirnar
sem maður sá hann bogra yfir biluð-
um vélarhlutum í bifreiðum vina
sinna og vandamanna. Maður kom
aldrei að tómum kofunum hjá hon-
um ef þörf var á hjálp eða leiðsögn
við hinum og þessum gangtruflun-
um bifreiðar sinnar. Vélar voru
hans sérsvið og á því var hann eft-
irsóttur af mörgum.
Ég kynntist Guðmundi ekki eins
náið og ég vildi hafa, til þess var
of mikill aldursmunur á milli okk-
ar, en þrátt fyrir það minnist ég
þess með gleði er hann tók mig upp
á arma sína, sautján ára gamlan
nýkominn með bílpróf, og fór með
mig í marga bíltúra til að æfa öku-
leikni mína. Þar í innviðum bílsins
kynntist ég persónunni Guðmundi
eins og ég mun ávallt minnast hans;
hjálplegur, kátur og fórnfús, og
hann veigraði sér ekki við að lána
mér bílinn sinn, óvönum bílstjóran-
um. Við ræddum margt og mikið á
að þeim var byggt út og þau fluttu
að næsta bæ, Reykhólum. Þar
fengu þau hálfa jörðina í fyrstu.
Ábúðin var ótrygg. Ríkið átti jörð-
ina, lagði langt til helming heima-
landsins til tilraunastöðvar. Hitt til
Landnáms ríkisins. Fljótlega byggði
Tómas íbúðarhús og óumflýjanleg
peningshús og hélt búi sínu. Éinnig
hafði hann eyjagagn og hlunnindi
Reykhóla á leigu sum árin, beit,
selveiði og æðarvarp, en þeim gæð-
um öllum var hann vanur frá
Miðhúsum og kunni vel með að
fara. Snillingur að verka selskinn.
í fyllingu tímans átti hann kost
á nýbýli (Mávavatni) frá Landnámi
ríkisins. Afsalaði því til sonar síns,
en fékk sjálfur túnskák á erfðafestu
og hélt nokkru túni í lausri leigu.
Þetta var hvorki heilt né hálft, en
vandist og varð að duga. Þeir feðg-
ar höfðu löngum samvinnu um
margt við búskapinn.
Tómas var natinn búmaður og
búnaðist vel fyrr og síðar. Aðstaðan
til ábúðar á Reykhólum fyrirmunaði
honum að „búa um sig“ eins og
hann hefði helst kosið. Hvergi mátti
byggja neitt varanlegt. Tilfínnan-
legast var hlöðuleysið og mest til
ama. Þessi aðstaða öll varð þess
valdandi, að drjúgur hluti af erfiði
um dagana varð við störf í almanna
þessum tíma okkar og aldrei fann
ég annað en mínar skoðanir væru
til jafns við hans, það var mikil-
vægt fyrir mig að finna það við
upphaf fullorðinsára minna, á þessu
tímabili kom hann mér í föðurstað.
Guðmundur náði ekki að lifa fulla
mannsævi og það er erfitt að sætta
sig við að ætlunarverki hans hér á
jörðu hafí verið lokið en lífíð er
ekki sjálfgefið og við þurfum að
vera þess viðbúin að dauðinn sæki
okkur hvenær sem er. Gummi kem-
ur ekki aftur en lát hans kennir
mér að byrgja ekki ást mína til vina
og vandamanna niðri þar til það
er of seint. Ég elskaði Gumma bróð-
ur en ég tjáði það honum það aldrei,
ég vil ekki falla í þá gröf aftur.
Að lokum vil ég senda öllum hlut-
aðeigandi mínar innilegustu
samúðarkveðjur.
Gísli Guðmundsson
þágu. Steinunn. var hans önnur
hönd við búskapinn. Harðdugleg
búhyggjukona, útsjónarsöm og
framsýn. Þau voru greiðug og
gestrisin og oft kom í þeirra hlut
að halda uppi sóma staðarins, enda
heimilið í þjóðbraut. Og sem meira
var. Það var alla tíð heimiii barn-
anna hvar sem bú þeirra stóð,
barnabarnanna og barnabarna-
barnanna og Tómas elskaður afi
alls skarans. Og það segir sína sögu,
að mörg barnabörnin að sunnan
hafa sest að í nýbyggðinni á Reyk-
hólum.
Tómas var maður hinn gjörvuleg-
asti. I hærra meðallagi, ætíð fremur
grannholda, liðlega vaxinn og bar
sig vel. Þó fremur hæglátur í hreyf-
ingum og framkomu. Hárið skollit-
að jarpt og hélt sér tiltakanlega
vel. Hafði ætíð yfirskegg. Andlits-
fríður og svipgóður, enda glaðvær
geðspektarmaður. Ræðinn, söngv-
inn, kvæðamaður góður og kunni
fjölda af vísum og hafði á hrað-
bergi við hverskonar tækifæri.
Laginn í höndunum, vandvirkur, vel
verki farinn og vannst vel.
Börn Tómasar og Steinunnar
eru: Kristín Ingibjörg yfirljósmóðir
á Landspítalanum, nú gift Mána
tónlistarmanni Siguijónssyni; Sig-
urgeir bóndi á Mávavatni, kvæntist
Dísu Ragnheiði Ijósmóður Magnús-
dóttur frá Hólum í Reykhólasveit
sem nú er látin. Barnabörn Tómas-
ar eru fjórir synir þeirra: Tómas,
Magnús, Valgeir og Egill.
Stjúpbörn Tómasar eru: Lilja
Þórarinsdóttir húsfreyja á Grund,
gift Olafi bónda þar Sveinssyni, þau
eiga tvo syni, Guðmund og Unn-
stein Hjálmar; Þorsteinn járnsmiður
Þórarinsson í Reykjavík, kvæntur
Fædd 22. nóvembcr 1886
Dáin 10. febrúar 1987
Það er svo stutt síðan við tókum
þátt í 100 ára afmælinu hennar
ömmu. Nú er hún farin yfir móðuna
miklu. Hún fæddist á Sléttaleiti í
Suðursveit, dóttir hjónanna Ragn-
hildar Þorsteinsdóttur og Þórðar
Arasonar. Ellefu ára skilur hún við
móður sína. Orð Matfhíasar Joc-
humssonar geta orðið hennar eigin.
Eg gekk svo erfiðan ævistíg
|iví ellefuvetra kvaddi ég þig.
Ég man þau ár, og ég man þau tár
ég man þau brennandi hjartasár
er kom ég og kvaddi þig aftur.
Hún elskaði sveitina sína heitt
og margar sögur sagði hún okkur
þaðan, hún var alin upp í Skafta-
felli í Öræfum. Ég fór þangað með
henni, þá voru liðin 50 ár frá því
hún fór þaðan. Það var skemtilegt
þegar hún hitti Jón Stefánsson í
Skaftafelli aftur og ég labbaði með
þeim, hún þekkti hveija þúfu og
þau riíjuðu upp liðna tíð. Það var
sem hún hefði aldrei farið burt. En
hún fór burt um tvítugsaldur til
Eskifjarðar, þar sem hún hélt að
væru betri kjör, hugur hennar
stefndi hátt, því hún var vel greind
kona, hógvær en framsýn. Þar hitt-
ir hún Bjöm Árnason sem síðar
varð afi minn. Þau lifðu ekki við
mikinn auð, því þá var erfitt að lifa
á Eskifirði, en alltaf var eitthvað
eftir öðmm til handa.
Án efa fáir, það er mín trú
sér áttu göfugra hjarta en þú
það vakti mér löngum lotning;
í örbirgðamestu þú auðugust varst,
og alskyns skapraun og þrautir barst,
sem værir dýrasta drottning.
Þau eignuðust þijú böm, hún og
afi, þau tóku líka tvö önnur, mig
og Hauk bróður, og ólu okkur upp
því alltaf var eitthvað til að gefa.
Böm mömmu urðu ellefu, og emm
við öll sammála um hvað við áttum
mikið þar sem amma og afi vom,
því þar var alltaf griðastaður, í
þeirra húsi, Brú Eskifirði, þar var
okkur bent fram á leið, við hugguð
og hughreyst. Já, margir áttu þar
athvarf inni því þau gáfu mikið af
auðlegð sinni, sem ávalt inni fyrir
Hallfríði Guðmundsdóttur, þau eigá
þijú böm, Þórarin, Steinunni og
Sigvalda; Sigurlaug Hrefna Þórar-
insdóttir húsfreyja í Kópavogi, gift
Hendriki Rasmus tónlistarmanni,
þau eiga þijú börn, Hugo, Stein-
unni ogTómas; Anna Þórarinsdóttir
húsfreyja og smiður í Kópavogi,
gift Hauki smið Steingrímssyni, þau
eiga fimm syni, Tómas, Steingrím,
Hjört, Sverri og Einar; Hjörtur
kennari og framkvæmdastjóri Þór-
arinsson á Selfossi, kvæntur Ólöfu
skólastjóra Sigurðardóttur, þau
eiga kjördóttur, Sigi'únu.
Bændurnir í Reykhóiasveit, eldri
ogyngri samferðamenn, hafa áreið-
.inlega ekki gert það endasleppt,
heldur fylgt félaga sínum síðasta
spölinn að gröfinni í kirkjugarðinum
á Reykhólum, þar sem hann átti
svo miirg handtiikin og sporin. Ég
gat ekki fyllt flokkinn, en notaði
jarðarfarardaginn 21. febrúai^*
þorraþrælinn 1987, til að raða sam-
an þessum kveðju- og minningar-
orðum.
Pað var vorið sem sjón Tómasar
var döpmst, tæpu ári fyrir lækning-
una, að ég talaði við hann í síma
þegar ég kom heim frá Reykja-
lundi. Þá sagðist hann hafa verið
að horfa upp til fjallsins og séð að
hlíðin var orðin græn. Ég varð hugsi
og hljóður yfir þessari frétt, þessari
náðargáfu blinda bóndans, að sjá
sólina skína á grænar hlíðar. Því
hugsa ég að nú þurfi ekki að hafa
neinar áhyggjur, hvorki af sjón
hans né hinu, hvað hann hefir að
horfa á. Þar hlýtur að vera orðið
bjart yfir grænum hlíðum. Blessuð
sé minning Tómasar á Reykhólum.
Játvarður Jökull Júlíusson
bjó. Allir sem kynntust þeim fóru
ríkari frá þeim. Kynslóðabil þekkt-
ist þar ekki. Mín börn voru þakklát
fyrir að fá að kynnast þeim, sér-
staklega ömmu sem dvaldi tvo vetur
hjá okkur, hún ræddi við þau um
alla heima og geima, og oft kom
hún mér til að hugsa um, að lífið
er ekki bara vinna og strit, því
auðlegð getum við átt innra með
okkur og sæl væri ég ef ég gæti
látið það ljós loga til minna afkom-
enda, sem hún tendraði með sínu
lífi.
Síðustu ár dvaldi amma í Sjúkra-
húsi Neskaupstaðar, þar veit ég hún
skildi eftir nokkra gullmola, öllum
þótti vænt um hana og önnuðust
hana vel, þökk sé þeim.
Ég kveð þig móðir í Kristi trú,
scm kvaddir forðum mig sjálfan þú
i þessu þrautanna landi.
Þú fagra Ijós, í Ijósinu býrð,
nú gleðst um eilífð þinn andi.
Ég hef hér notað erindi ór kvæð-
inu Móðir mín eftir Matthías
Joohumsson, kvæði sem hún sjálf
unni svo heitt, svo Ijóðelsk sem hún
var.
Hvíli hún í friði og hafi þökk
fyrir allt.
Birna Zóphaníasdóttir A
Guðmundur Guðmunds-
son — Kveðjuorð
Steinunn Þórðar-
dóttir — Minning