Morgunblaðið - 07.03.1987, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MARZ 1987
Graham Newman, sem er 43 ára að aldri, gegnir starfi markaðsstjóra í Sydney-sokkaverkamiðjunum í
Ástralíu. Verksmiðjurnar framleiða 30 milljónir para af kvensokkum og nærbuxum á ári. Hann segist
hafa með höndum besta starfið í Ástralíu, sem sé að horfa á, tala um og finna upp á einhvetju nýju fyrir
fætur kvenna. Á myndinni er hann að virða fyrir sér nýja gerð af mynstruðum nælonsokkum.
Besta starfið í Ástralíu
Svíþjóð:
Holmer sakar eftir-
menn sína um dug-
ieysi og skriffinnsku
Stokkhólmi. Frá Erik Lidén, fréttaritara Morgunblaósins.
SEINT á fimmtudagskvöld sagði Hans Holmer af sér embætti lög-
reglustjóra i Stokkhólmi og kvað ástæðuna óánægju sína með
framgang rannsóknarinnar í Palmemálinu.
Holmer kom fram í sjónvarpinu
þetta sama kvöld og sagðist ekki
vilja koma nálægt rannsókninni
lengur: „Leitinni að morðingjanum
er haldið áfram, en ekkert í átt við
það sem ég hefði viljað, og þess
vegna ákvað ég að segja af mér,“
sagði Holmer. „Skriffinnskan hefur
bdirið heilbrigða skynsemi ofurliði,
og það eina, sem þessum mönnum
hefur hugkvæmst, er að dáléiða
ekkju Palme, Lisbet.“
I gær birtist svo grein cftir Holm-
er í blaðinu Expressen, þar sem
hann sakar éftirmenn sína, sem
tóku við stjórn rannsóknarinnar,
um að hafa stefnt málinu í óefni
með lélegum búnaði, botnlausri
skriffinnsku og skipulagsleysi.
í greininni í Expressen segir
Holmer, að rannsóknarmennirnir
séu svo illa búnir, að það sé eins
og þeir ætli sér „í fjallaklifur í Him-
alaja með útbúnað til gönguferðar
á Jotlandi“.
Yfirmaður rannsóknarinnar, Hol-
ger Romander, ríkislögreglustjóri,
hefur mótmælt ásökunum Holmers.
„Hann hefði fremur átt að einbeita
kröftum sínum að stjórn rannsókn-
arinnar en að leika leynilögreglu-
mann,“ sagði Romander.
Fjórar vikur eni síðan Holmer
var látinn víkja sem æðsti stjórn-
andi í Palme-málinu, og vinnur
stjórnskipuð nefnd nú að því að
kanna framkvæmd rannsóknarinn-
ar frá upphafi.
Afsögn Holmers leysir hann und-
an því að veija gerðir sínai-, þegar
skýrsla nefndarinnar kemur út í
byijun næsta mánaðar. Frést hef-
ur, að þar komi fram harkaleg
gagnrýni á vinnubrögð hans.
Demjanjuk í yfirheyrslu:
Verðirnir í Treblinka
hlýddu aðeins skipumim
Ný gögn lögð fram í málinu
Jerúsalem, AP, Reuter.
ÍSRAELSKUR Iögregluforingi
lagði í gær fyrir rétt í Jerúsalem
nafnskírteini sem sagt er að hafi
tilheyrt „Ivani grimma“, fanga-
verðinum alræmda í Treblinka
útrýmingarbúðunum í Póllandi.
Segir lögregluforinginn að Jolin
Demjanjuk, sem sagður er vera
„Ivan grimmi", hafi verið afhent
skírteinið er hann tók til starfa
í Trawinki-fangabúðunum í Pól-
landi. Demjanjuk sagði í yfir-
heyrslu að verðirnir í Treblinka
hefðu einungis farið að fyrir-
mælum yfirboðara sinna.
Lögregluforinginn, Alex Ish-
Shalom, sagði fyrir rétti á fimmtu-
dag að John Demjanjuk, sem
kærður hefur verið fyrir
stríðsglæpi, hefði sagt í yfirheyrslu
að rangt hefði verið að stefna sér
fyrir rétt, jafnvel þótt hann hefði
verið vörður í útrýmingarbúðum
nasista í Treblinka, því að þá hefði
hann aðeins verið að hlýða skipun-
um.
Alex Ish-Shalom, sem stjórnaði
rannsókninni á málinu, las úr skjali,
sem skrifað var eftir að Demjanjuk
var yfirheyrður á síðasta ári. Þar
er haft eftir Demjanjuk að þeir, sem
unnu í Treblinka, hafi engu ráðið
um gjörðir sínar.
Ish-Shalom sagði að Demjanjuk
hefði hvað eftir annað sagt: „Við
gátum ekki hegðað okkur öðru vísi
en við gerðum, við vorum
stríðsfangar.“ Því næst hefði hann
bætt við: „Ég var ekki í Treblinka,
ég var ekki í Treblinka. En þeir,
sem voru þar, höfðu í raun ekki
um annað að velja." Þessar yfir-
heyrslur fóru fram 3. mars í fyrra,
skömmu eftir að bandarísk yfirvöld
framseldu Demjanjuk til ísraels.
Demjanjuk er sakaður um að
hafa verið vörður, sem gekk undii-
nafninu ívan grimmi í Treblinka.
Hann neitar þessum sakargiftum
og segir að farið hafi verið manna-
villt. Hann hafi verið tekinn til
fanga þegar hann var rússneskur
hermaður og settur í stríðsfanga-
búðir skammt frá Treblinka. Ivan
grimmi hafði orð á sér fyrir að vera
haldinn kvalalosta og er sagt að
hann hafi barið fanga með svipu
og stungið þá hnífi áður en hann
sendi þá í gasklefann.
Réttarhöldin yfir Demjanjuk fara
fram í kvikmyndahúsi í Jerúsalem
og fylgjast um 500 manns með, þ.á
m. heilir skólabekkir. Um 250
manns geta fylgst með á kvikmynd-
atjaldi í næsta sal og mörg hundruð
manns standa daglega fyrir utan
kvikmyndahúsið og bíða þess að
komast að.
Verjandi Johns Demjanjuk sýnir honum nafnspjaldið, sem gefið var
út á valdatíma nasista. Ákæruvaldið vonast til þess að nota megi
nafnspjaldið, sem Sovétmenn létu í té, til þess að sanna að Demj-
anjuk sé i raun „Ivan grimmi“.
ísraelar tóku af skarið í vopnasölunni:
Vopnaskip sent frá Haifa til Nicaragua
ÍSRAELSMENN gegndu mikilvægu hlutverki i vopnasölumálinu
frá byijun og þrýstu á Bandaríkjamenn þegar þeir hikuðu á
mikilvægum tímamótum samkvæmt skýrslu Tower-nefndarinnar,
sem vitnar í skjöl Hvíta hússins. Samkvæmt þeim sendu Israelar
skip hlaðið hergögnum og skotfærum frá rikjum sovétblakkarinn-
ar til Contra-skæruliða ; Nicaragua. Súkkulaðiterta sú, sem
Robert McFarlane færði Irönum að gjöf þegar hann fór í ferð
sína til Teheran, var keypt í bakaríi í Tel Aviv.
Oliver North ofursti tók þátt í
ráðabruggi með Yitzhak Rabin
landvarnaráðherra um að senda
Contra-skæruliðum hergögn og
skotfæri í september í fyrra, þeg-
ar bann bandaríska þingsins við
hernaðaraðstoð við þá var enn í
gildi. Samkvæmt skjölum Hvíta
hússins buðu Israelar vopnin, en
Rabin segir að North hafi átt
hugmyndina.
Skip var sent til Haifa, þar sem
ísraelskir hermenn hlóðu það, og
það sigldi til Mið-Ameríku. Rabin
segir að það hafi verið kallað til
baka þegar fréttin um hergagna-
söluna til Irans var orðin kunn
almenningi.
Samkvæmt skýrslunni höfðu
Israelar áhrif á Bandaríkjamenn
á ýmsan hátt með kænskubrögð-
um til þess að efla þjóðarhags-
muni sína og alþjóðlegir
vopnasalar höfðu einnig áhrif á
þá með brögðum. En á það er
lögð áherzla að þegar öllu sé á
botninn hvolft beri Bandaríkin
fulla ábyrgð á gerðum sínum.
Tower-nefndin kveðst ekki geta
skorið úr um hvort ákvörðun
Bandaríkjamanna um vopnasöl-
una hafi verið hugmynd Israels-
manna og segir að stjórnin í
Washington kunni að hafa beðið
Israelar um aðstoð. Israelar segj-
ast hafa tekið þátt í vopnasölunni
að beiðni Bandaríkjamanna og
viljað hjálpa velviljuðu banda-
lagsríki, sem hafi verið í vanda
statt vegna bandarískra gísla í
Líbanon.
Einn nefndarmanna, Brent
Scowcroft, sagði blaðamönnum
að vitneskjan um hlutverk ísraels-
manna væri ófullnægjandi, þar
sem enginn Israeli hefði fengizt
til að svara spurningum. En hann
kvað „ engan vafa leika á því að
Israelar hefðu hvatt til þessarar
stefnu og jafnvel átt frumkvæðið
að henni og lagt sig alla fram um
að hleypa nýju lífi í hana þegar
hún virtist ætla að misheppnast.“
Hann bætti við: „Ég held að vand-
inn sé sá að markmið okkar og
ísraela voru ekki hin sömu og
stönguðust raunar á að sumu
leyti.“
Engjnn vafi leikur á því sam-
kvæmt skýrslunni að Israelar hafi
fengið Bandaríkjamenn til að
samþykkja að íranski kaupsýslu-
maðurinn Manucher Ghorbanifar
tæki að sér hlutverk milligöngu-
manns og fullvissað þá um að
treysta mætti honum. CIA taldi
hann óáreiðanlegan.
North og ísraelskir embættis-
menn höfðu með sér fullt samráð
allt frá upphafi vopnasölumálsins
{ ársbyijun 1985 samkvæmt
skýrslunni, sem nefnir m.a. Amir-
am Nir, ráðunaut Peresar, þáv.
forsætisráðherra, í hryðjuverka-
málum, og David Kimche, ráðu-
neytisstjóra utanríkisráðuneytis-
ins.
Ghorbanifar og ísraelsku
vopnasalarnir Yaacov Nimrodi og
Adolf Schwimmer, annar ráðu-
nautur Peresar, ræddu þann
möguleika í janúar 1985 að nota
vopnasölu til að fá bandaríska
gísla lausa og hefja pólitískar við-
ræður við stjómina í Teheran.
Saudi-arabíski kaupsýslumaður-
inn Adnan Khashoggi, sem var
handgenginn valdamiklum ísra-
elskum embættismönnum, tók
einnig þátt í þessum ráðagerðum
samkvæmt skýrslunni.
Þessir menn töldu að þótt
Bandaríkin, ísrael og íran ættu
ólíkra hagsmuna að gæta gætu
þessi ríki séð sér hag í því að
bæta sambúð sína með því að
semja um hergögn, gísla og leiðir
til að heíja viðræður um tengsl.
Það sem leiddi til þessa sambands
samkvæmt skýrslunni var tilboð
frá ísraelsmönnum um leiðir til
að koma á sambandi við írana.
I einum kafla skýrslunnar segir
að Israelar hafi lengi séð sér hag
í því að auka samskipti sín við
írana, sem eiga í stríði við erki-
óvini þeirra, íraka. Auk þess hafi
sum öfl í Israel vafalaust viljað
draga Bandaríkjamenn inn í þessi
samskipti til að stía þá og Araba
í sundur og gera Israel loks að
eina hernaðarsamheija þeirra í
þessum heimshluta.
Að dómi nefndarinnar var ekk-
ert athugavert við það þótt ísrels-
menn reyndu að efla hagsmuni
sína með þessum hætti og hún
leggur áherzlu á að þeir sem
mörkuðu stefnuna í Washington
hafi tekið sínar eigin ákvarðanir
og hljóti að bera ábyrgð á afleið-
ingunum.
Sérfræðingar í Washington
segja að vopnasölumálið hafi orð-
ið Bandaríkjamönnum mikill
álitshnekkir og rýrt tiltrú til þeirra
í Arabalöndum, þar sem hófsamar
ríkisstjórnir hlynntar Vesturlönd-
um eru við völd og veikt stöðu
þeirra í samkeppninni við Rússa
í þessum heimshluta.
Heimild: Reuter.