Morgunblaðið - 07.03.1987, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MARZ 1987
Svar til Svavars
- í tilefni af „Minnisatriðum úr þjóðhagsskýrslu“
eftirÞórð
Friðjónsson
í grein Svavars Gestssonar al-
þingismanns, „Minnisatriði úr
þjóðhagsskýrslu", sem birtist í
Morgunblaðinu 4. mars sl., eru
ýmsar vangaveltur um góðærið og
ástæður þess. Sérstök áhersla er
lögð á að svara spumingunni: Af
hverju stafar góðærið? Þetta gerir
Svavar með því að reyna að af-
sanna tilgátu, sem hann setur fram
sjálfur, um að ríkisstjóminni sé að
þakka góðærið.
Til þess að rökstyðja mál sitt
rekur Svavar ástæður góðærisins.
Þær em fyrst og fremst: Góð afla-
brögð, hátt verð á sjávarafurðum
okkar erlendis, mikil lækkun á olíu-
verði og lækkun vaxta erlendis. Um
þetta em allir sammála eftir því sem
ég best veit. Það hefur engum dott-
ið í hug — að Svavari undanskildum
— að þakka ríkisstjóminni þetta,
e.t.v. þó að því frátöldu, að sumir
telja breytta fískveiðistjóm hafa
skilað einhveiju í aflaverðmæti. En
látum það liggja milli hluta. Það
er ekki aðalskýring í þessu sam-
bandi.
I ljósi þessa er það óskiljanlegt,
hvemig Svavar kemst að þeirri nið-
urstöðu, að það sé mat höfundar
þessarar greinar að framangreind
atriði séu „að þakka viturlegri efna-
hagsstjóm núverandi ríkisstjómar".
Enginn setur í rauninni samasem
merki milli hagstæðra ytri skilyrða
og ríkisstjómar. Þetta virðist vera
einhvers konar þráhyggja sem
ásækir Svavar þessa dagana.
Góðæri og árangur
í efnahagslífinu
Hins vegar hef ég látið þá skoðun
í ljós, að um margt hafí gengið vel
að spila úr góðærinu, sérstaklega í
samanburði við fyrri góðæri. I því
skyni að rökstyðja þetta sjónarmið
má bera saman þróun efnahagslífs-
ins nú og á fyrri uppgangsárum,
t.d. á árunum 1971—1973 og
1976—1978. Skilyrði efnahagslífs-
ins voru reyndar hagstæð fleiri ár
en þessi, sérstaklega var árið 1970
mjög gott ár og eins 1980. Hér er
hins vegar látið nægja að bera sam-
an þijú og þijú ár hveiju sinni þessa
góðæriskafla. Þótt ekki sé unnt í
stuttri grein að gera ítarlegan sam-
anburð í þessu efni, má minna á
nokkur atriði. Sem dæmi má skoða
eftirtalin fimm atriði í máli og
myndum fyrir tímabilin 1971—
1973, 1976-1978, 1985- 1987:
1. Framleiðsla og tekjur
Á mynd 1, sem fylgir hér með,
er þróun þjöðartekna sýnd fyrir
þessi tímabil. Þar kemur fram að
góðærið í byijun síðasta áratugar
er sínu best. Aukning þjóðartekna
er að meðaltali um 10% á ári. Aukn-
ing þjóðartekna 1976—1978 er
nokkru minni, 8,6% að meðaltali á
ári. Síðustu þijú árin er töluvert
minni uppgangur, eða 5,8% aukning
þjóðartekna að meðaltali á ári. Þótt
þannig sé nokkur munur á þessum
góðærum er ekki álitamál, að öll
þessi ár einkennast af miklum upp-
gangi í efnahagslífínu.
2. Verðbólga
Á mynd 2 kemur glöggt fram,
að bæði fyrri góðærin fer verðbólga
ört vaxandi. A fyrsta tímabilinu fer
verðbólga úr 3,8% 1971 í 34,2%
1973. Og 1976 er verðbólgan 32,5%
en fer í 39,2% 1978. Hið gagn-
stæða gerist á síðustu þremur
árum. Verðbólgan minnkar ört, úr
33,5% 1985 í 13% 1986 og stefnir
í 10—12% á þessu ári (allar verð-
bðlgutölur hér sýna verðbreytingu
frá byijun til ioka árs).
3. Vextir og sparnaður
Eins og mynd 3 sýnir, voru raun-
vextir útlána afar neikvæðir bæði
1971-1973 og 1976-1978. Þessu
fylgdi auðvitað mikil spenna á fjár-
magnsmarkaðium og ört minnkandi
spamaður, sérstaklega 1971—
1973. Þetta kemur glöggt fram í
mynd 4. Á síðustu misserum hefur
þessari þróun verið snúið við. Betra
jafnvægi er á fjármagnsmarkaðn-
um og spamaður fer nú aftur
vaxandi.
4. Viðskiptajöfnuður
Mynd 5 sýnir þróun viðskipta-
jafnaðar í hlutfalli við landsfram-
leiðslu. Þegar góðærið var mest,
1971—1973, var viðskiptahalli öll
árin. Viðskiptin eru hins vegar
nokkum veginn í jafnvægi síðast á
tímabilinu. 1976-1978 og eins
núna.
5. Erlendar skuldir
í fyrsta skipti í a.m.k. fímmtán
ár em nú líkur á að erlendar skuld-
ir (löng erlend lán) minnki að
raungildi á þessu ári. Áætlað er að
skuldirnar minnki um u.þ.b. 3%.
Hins vegar jukust skuldirnar að
raungildi öll árin á fyrri uppgangs-
tímum, að meðaltali um 15% á ári
1971-1973 og 9% 1976-1977. Á
mynd 6 er sýnt hvernig erlendar
skuldir hafa þróast í hlutfalli við
landsframleiðslu á þessum tímabil-
um. Skuldimar stóðu nokkurn
veginn í stað á þennan mælikvarða
1976—1978, minnkuðu um þijú
prósentustig 1971—1973, en nú
stefnir í 11 prósentustiga minnkun
á milli áranna 1985 og 1987.
Margt fleira væri auðvitað hægt
að nefna í sambandi við þénnan
samanburð. Þetta er þó'látið nægja
hér, en í lokin er rétt að víkja fáein-
um orðum að þeim viðfangsefnum,
sem beina þarf kröftum að á næst-
unni.
Þórður Friðjónsson
Verðbólgan er enn tals-
vert meiri hér á landi
en í helstu viðskipta-
iöndum okkar. Það
mundi treysta efna-
hagslífið verulega ef
sami stöðugleiki næðist
í verðlagsmálum hér og
í nágrannalöndunum.
Þetta eru eins og hver
önnur verk, sem ganga
þarf í, því fyrr, því
betra.
NEFND, sem utanríkisráðherra
skipaði, til þess að gera athugun
á fyrirkomulagi utanríkisþjón-
ustu íslands í Asíu, hefur lokið
störfum og komist að þeirri nið-
urstöðu að ekki sé nægilega rík
nauðsyn til þess að stofna sendi-
ráð eða viðskiptafulltrúaskrif-
stofu þar.
Verkefni nefndarinnar var „að
gera athugun á fyrirkomulagi ut-
anríkísþjónustu Islands í Asíu og
skila tillögum um eflingu hennar,
öðru fremur í því skyni að greiða
fyrir vaxandi viðskiptum". í niður-
stöðunum segir að ekki sé nægilega
Hvað má betur gera?
Þótt líklega sé, þegar til alls er
litið, betra heildaijafnvægi í efna-
hagslífinu nú er verið hefur síðast-
liðin 15 ár, eru auðvitað ýmis erfið
verkefni sem þarf að sinna. Svavar
tínir skilvíslega til þau hættumerki,
sem bent er á í nýju „Ágripi úr
þjóðarbúskapnum". Umræður um
það eru að sjálfsögðu af hinu góða,
enda vafalaust vel meintar hjá
Svavari. Þess vegna verður ekki
rætt um mat hans á þeim atriðum.
Hins vegar eru tvö sérstaklega þýð-
ingarmikil verkefni framundan,
sem rétt er að minna á í þessu sam-
hengi, þótt ekki vinnist tími til að
fara ítarlega út í þá sálma. I fyrsta
lagi þarf að auka sparnað í þjóð-
félaginu, draga úr útgjöldum
þjóðarbúsins. Neyslustigið í þjóðar-
búinu er of hátt miðað við tekur
þess. í góðæri eiga viðskipti við
önnur lönd að jafnaði að vera með
afgangi. Það er einfaldlega hyggi-
leg bústjórn að leggja til hliðar
þegar vel gengur og hafa eitthvað
upp á að hlaupa, ef slær í bakseg-
lið. í öðru lagi er afar brýnt að
minnka verðbólgu enn frekar. Verð-
bólgan er enn talsvert meiri hér á
landi en í helstu viðskiptalöndum
okkar. Það mundi treysta efna-
hagslífið verulega, ef sami stöðug-
leiki næðist í verðlagsmálum hér
og í nágrannalöndunum. Þetta eru
eins og hver önnur verk, sem ganga
þarf í, því fyrr, því betra. Gagn-
legra væri að heyra tillögur Svavars
um hvernig hann telur að leysa eigi
þessi verkefni af hendi en þanka
hans um hveijum góðærið er að
þakka.
Höfundur er forstfóri Þjóðhags-
stofnunar.
rík ástæða til þessa nú, ef miðað
er við viðskiptahagsmuni, en hins
vegar sé ekki ólíklegt að aðstæður
í þessu efni breytist síðar.
1 athugasemdum nefndarinnar
er bent á að með hliðsjón af hinum
mikilvæga markaði í Japan og
hugsanlegum markaði í öðrum
löndum A-Asíu, sé full ástæða til
að athuga hvemig greiða megi fyr-
ir viðskiptum með öðrum hætti, en
með stofnun fastaskrifstofu. Bent
er á söfnun upplýsinga, ferðir sendi-
nefnda, styrki til náms í þessum
fjarlægu löndum og að stuðlað sé
að námsmannaskiptum.
Sendiráð í Asíu
ekki nauðsynlegt