Morgunblaðið - 26.03.1987, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. MARZ
13
SJAVARLANDSLAG
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Hin margumrædda sýning „Sjáv-
arlandslag" í Norræna húsinu mun
rúmlega hálfnuð, þegar þessar línur
ná augum lesenda blaðsins, en
henni lýkur 29. mars.
— Það eru mýmörg dæmi þess,
að eitthvað komi uppá varðandi
flutninga mjmdlistarverka á milli
landa, og var því hin mikla við-
kvæmni eins sýnendanna þriggja í
senn vandræðaleg og óþörf. Full-
yrðing hans um Island sem griða-
land tómstundamálara (amatöra)
kemur og úr hörðustu átt, því að
hingað til hefur maður álitið Hol-
land vera Paradfs slíkra og útópíu
nýgræðinga í listinni. Þeir gera vel
að myndlist í Hollandi, og eftir því
sem hugmyndafræðilegu mjmdlist-
armennimir fullyrtu fyrir margt
löngu, eru þar staðsettar heilu verk-
smiðjumar, sem framleiða á færi-
böndum lélega list til innanlands-
þarfa og útflutnings, — sögðust
einnig hafa unnið í þeim til að afla
sér viðurværis.
Svo stórtækir hafa menn aldrei
verið hér á landi, þar sem einstakl-
ingsframtakið hefur hingað til ráðið
ferðinni, svo að samanburður er hér
í hæsta máta óraunhæfur og fjar-
stæðukenndur.
Og ekki meira um það hér.
Sýningar eins og sú, sem nú gist-
ir kjallarasali Norræna hússins, eru
mjög kærkomnar hingað til íslands,
„útskersins frumstæða" í augum
ýmissa þeirra, er forframast hafa
í útlandinu. Þó er það mikil spum-
ing, sem vaknar strax og gengið
er inn í salina, hvort hún eigi heima
á þessum stað. Fýrir utan myndir
Sigurðar Guðmundssonar, sem
taka sig ágætlega út, njóta hin fýr-
irferðarmeiri verk sfn engan veginn
nógu vel. Gjalda myndir Björns
Sigurds Tufta (f. 1956) þess eink-
anlega, því að þær eru hrjúft
málaðar, risastórar og þurfa meira
rými, meiri lofthæð og annars kon-
ar lýsingu en kjallarasalimir hafa
jrfir að ráða.
Fyrir vikið fara þær fyrir ofan
garð og neðan hjá skoðendum, en
eru hins vegar ágæt leiktjöld fyrir
Tvíæringur FÍM
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Upp á ýmsu taka menn í Félagi
íslenzkra mjmdlistarmanna varð-
andi sýningarhald og nú síðast að
söðla algjörlega yflr í að halda fé-
lagssýningamar á tveggja ára fresti
og nefna „Tvíæring". Það hefði
verið með öllu óþarft að fiska upp
þetta nafn og gefa því nýjar og
takmarkaðar forsendur. Nýyrðið er
tekið að láni frá alþjóðlega orðinu
Biennal, sem er viðhaft við sam-
setningu risastórra alþjóðlegra
sýninga svo sem Biennalinn í Fen-
eyjum, Sao Paulo og víðar.
Það hentar hálf klaufalega nú-
verandi framkvæmd, sem er smá
að vöxtum, staðbundin, lítið krass-
andi, með takmarkaðri þátttöku og
sýningarskrá, sem farsælast er að
fara sem fæstum orðum um. Skráin
minnir á framkvæmd bláfátækra
sýningarhópa í útlandinu í senn að
fé og hugmyndum.
Ekki er einu sinni haft fyrir því
að gera greinargerð fyrir umskipt-
unum né störfum sýningamefndar,
sem þó er mjög nauðsynlegur þátt-
ur og allsstaðar tíðkast um sams-
konar sýningar.
Sú kreppa, sem haustsýningam-
ar komust í, var að flestu leyti
heimatilbúin, og þessi fyrmm
stærsti sýningaviðburður haustsins
varð smám saman að hálf vand-
ræðalegri og stefnulausri fram-
kvæmd, þótt sá hátturinn væri
viðhafður að bjóða nokkrum lista-
mönnum þátttöku ár hvert ér bám
upp sýningamar, en hér hefði einn
eða tveir verið nóg.
Merkilegt að ekki skuli vera
mögulegt að halda uppi árlegri sam-
sýningu, jafn fjölmennt og félagið
er orðið.
Haustsýningamar em einmitt
mesti listviðburður ársins í ná-
grannalöndum okkar og er kjörinn
samanburðarvettvangur, auk þess
sem það er einmitt á slíkum sýning-
um, sem einstaklingar slá iðulega
í gegn. Oft misskildir einstaklingar,
vegna þess að fólk kemur ekki auga
á sérkenni þeirra og styrk fyrr en
á slíkum sýningum við beinan sam-
anburð á verkum annarra, en þar
skera þeir sig þá úr, og fólk sér þá
í nýju ljósi.
Haustsýningamar era ekki held-
ur sá viðburður, að fjölmiðlum þyki
ástæða til að slá þeim sérstaklega
upp á síðum sínum, svo sem áður
var hefð. Og enginn skilur hvers
vegna aðgangur er ókeypis á sýn-
inguna, jafn fjárvana og félagið er,
umbúðimar fátæklegar, auk þess
að hér er gefið afleitt fordæmi á
Kjarvalsstöðum.
skúlptúrverk Sigurðar Guðmunds-
sonar. Tel ég, að það hljóti miklu
meira að búa í málverkum Tufta
en fram kemur, og t.d. áttaði ég
mig alls ekki á því, að þetta væm
tilbrigði við landslag, fyrr en ég las
formála Per Hovednakk, forstöðu-
manns Henie-Onstad-listasetursins.
Tók mjmdimar sem hrein mál-
verk og ekki frekar náttúra-
stemmningar en t.d. hugleiðingar
um áhrifamögn myrkursins og dul-
ræna lífsrejmslu. En væntanlega
skýrist þetta við fleiri yfirferðir og
nánari kynni, en þangað til treysti
ég mér ekki til að taka afstöðu til
mjmdlistar listamannsins.
Kjmningarskrif Per Hovednakk
um landa sína em mjög gagnleg
og þá einkum fyrir þá, sem eitthvað
em inni í norskri myndlist, svo sem
er um þann er hér ritar og þegið
er með þökkum, en em full fræði-
leg, að ekki sé meira sagt fyrir hinn
almenna sýningargest. Hætta er
á, að hann-fari í vamarstöðu við
lestur jafn fræðilegra skilgreininga
og kjmni við nöfn sem hann þekkir
ekki haus né sporð á og hvað þá
list viðkomandi.
Betur gengur að nálgast myndir
Olav Strömme (1909—1978) en
Tufta þótt stórar og dökkar séu,
fyrir þá sök, að þær em mildari og
fínlegri og njóta sín því miklu betur
í kjallarasölunum. Myndir
Strömme, í mjög dökkum tónum
og oftast með svart sem gmnntón,
em blæbrigða- og stemmningarík-
ar, tærar og flosmjúkar í útfærslu
svo sem málverkið „Fúga“ (7) og
„Komposition" (9). Em þessar
mjmdir, sem Strömme gerði á
síðustu ámm ævi sinnar, trúlega
mjög einkennandi fyrir list hans,
eins og hún var einföldust og tær-
ust, en minna skil ég, hvað eldri
myndir hans hafa að gera þama,
því á milli þeirra og hinna síðustu
er of langt bil, sem raskar sam-
henginu.
Það er svo Amsterdam-búinn
íslenzki, Sigurður Guðmundsson,
sem kemst best frá þessari sýn-
ingu, enda virka hinir tveir sem
hugmjmdafræðileg sviðsmjmd í
kringum skúlptúra hans.
Þessir skúlptúrar em algerar
andstæður við myndir Sigurðar,
sem sýndar vom í Galleríi Svart á
hvítu nú nýlega, vegna þess að hér
er hið fágaða handverk með í leikn-
um ásamt tilfinningu fyrir efniviðn-
um.
Efnið í skúlptúrana er sótt í nám-
ur í Svíþjóð og er einstaklega fallegt
ásamt því að henta vel form- og
hugmjmdafræðihugsun Sigurðar.
Hér kemur það einmitt fram, sem
hugmyndafræðilegu listamennimir
vildu ekki viðurkenna hér áður, sem
er þýðing og gildi tækninnar, hand-
verksins og efnisins. En það var
nú aðallega fyrir það, hve hug-
myndafræðilega listin var upplagð-
ur gmndvöllur fyrir klaufa og
klastrara, sem nú em flestir öllum
glejrmdir, þótt „heimsfrægir" væra
á sínum tíma.
Svo mjög sem hugmyndir Sigurð-
ar Guðmundssonar hafa verið
tíundaðar í fjölmiðlum undanfarið,
tel ég öldungis óþarft að bæta þar
nokkm við að sinni.
Menn athugi þó vel muninn á
vinnubrögðunum, sem Sigurður við-
hafði í hinni „frægu" heysátu, er
hann gerði forðum og síðustu
skúlptúram hans.
Eitt skal og leiðrétt og það er,
að ekki er alveg rétt hjá rithöfund-
inum Guðbergi Bergssjmi, að
íslendingum hafi aldrei dottið í hug
að tengja heyskap við list.
Hér er einmitt fyrir hendi mikið
hugmjmdafræðilegt rannsóknar-
efni, því að metnaður margra
bænda um fegurð og hirðingu túna
sinna var viðbmgðið og sumir vom
landsfrægir fyrir fagurlega bundn-
ar heysátur, kyrfilega njörvaðar
niður og aðdáanlega vel staðsettar
og skipulagðar um engi og völl.
Heysáta Sigurðar var eiginlega
útlend hugmynd, sprottin af þörf
stórborgarbúans til að vísa til nátt-
úmnnar í menguðu umhverfí
tækniþjóðfélagsins.
Það getur verið ærin ástæða til
að líta sér nær um hugmyndafræði-
leg föng, sem em miklu víðar en í
Suður-Ameríku, Amsterdam og
Kína. Dreifíst eiginlega réttlátlega
um veröld alla en í ólíkri mynd.
Dregið saman í hnotskum er
sýningin í Norræna húsinu ein sú
samstæðasta, sem þar hefur verið
haldin, en um leið með þeim ein-
hæfari og tormeltari.
Sfyrkur sýningarinnar er sá, að
hún er betur sett upp en oft áður
og ber meiri keim af haustsýningum
í gamla forminu, því að fleiri mæta
nú til leiks. Veikleiki hennar er, að
þátttaka er ekki nægilega almenn
milli allra aldursflokka og em til
þess margar ástæður, sem hér
verða ekki tilgreindar, enda of langt
mál um að íj'alla að nokkm gagni.
Þá virkar sýningin slétt og felld
og fáir skera sig úr með metnaðar-
fullum og kjarkmiklum vinnubrögð-
um. Það er helst Sigurður
Örlygsson, sem á sterkar og vel
málaðar myndir og þá helst „Eilífð-
arvél Orfyreosar", sem er með best
máluðu mjmdum, sem ég hef séð
frá hans hendi fyrir jafnvægi í upp-
byggingu forma, litræna þróun og
sjónrænan kraft.
Eyjólfur Einarsson er og með
kraftmeiri myndir en lengi hafa
sést frá hans hendi. Athygli vekja
og miniatúrleikir Ásu Ólafsdóttur
fyrir sérkennileg, fínleg og upplífg-
andi vinnubrögð.
Þá em sérstæðar myndir
Kristínar Jónsdóttur verðar allrar
athygli og verður ekki annað sagt,
en að þessi listakona hafí blómstrað
á hinum seinni ámm.
Fram kemur einhver fomeskju-
legur seiður í myndum hennar, er
leiðir hugann að fomritunum og
jafnframt rými og tíma, auk þess
að hafa yfir sér einstaklega hlýlegt
jrfírbragð fyrir sérstæða notkun ull-
arinnar.
Myndir Gunnars Karlssonar em
hinar furðulegustu í útfærslu og
vekja einmitt athygli fyrir það.
Einkum á það við myndina „Smala-
stúlkan" (74).
Þá er greinilegt að Sigurður
Þórir er í sókn, hvað litræna upp-
byggingu verka hans áhrærir og
Margrét Jónsdóttir er að þróa með
sér vel málaðan furðuheim, sem
virðist henta henni vel, þótt sjálft
mjmdefnið komi kunnuglega fyrir
sjónir.
Að öðm leyti staðfesta flestir
fyrri styrk sinn og veikleika eða
mála undir getu.
Þá er skúlptúrinn frekar rislítill
að þessu sinni og nýtur sín ei held-
ur í ganginum ...
DIMITRIS SGOUROS
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Dimitris Sgouros verður átján
ára 30. ágúst næstkomandi og á
þegar að baki glæsilegan feril sem
alþjóðlegur tónlistarmaður. Þrátt
fyrir að merkja megi á leik hans,
einkum þegar fengist er við til-
fínningaþmngnari verkin, að
þessi ungi snillingur er stutt kom-
inn í þeirri lífsrejmslu, er fær
merkingu í túlkun hvers lista-
manns, hefur hann margt annað
til að bera, t.d. tækni og „múska-
litet", er verða mun honum dijúg
lind til að ausa af og fá mun stór-
brotnari svipmót, er honum eykst
þroski og tilfinning.
Dimitris Sgouros er „virtúós"
og það er aðeins tíminn sem mun
gefa honum dýpri skilning á því
sem hann er að fást við og þóhon-
um hafí verið sú þrautaganga
fljótgengin, að ná þeirri tækni sem
hann nú ræður yfír, þarf hann
að lúta lögmálum mannlegs
þroska til að öðlast tilfínningaleg-
an skilning á þeim óræðu duldum,
sem listin er ofín úr.
Á efnisskránni vora fjögur verk
er spanna jrfir lífdaga manna í
tvær aldir og ári betur. Það er
sérkennilegt að heyra ungan
dreng hafa á valdi sínu það sem
segja má að kristallast hafí í löngu
og farsælu lífsstarfí snillinga eins
og Bachs, Beethovens, Liszts og
Schumanns. Fyrsta verkið á efnis-
skránni var ítalski konsertinn
eft.ir Bach. Þar mátti heyra hvem-
ig hljómborðs- snillingur fínpúss-
ar af einstakri nákvæmni, þó
nokkuð mætti merkja að hann
beitti athygli sinni að stíl og tón-
rænni byggingu verksins en gáði
minna að hrjmænu jafnvægi og
músíkalskri túlkun. Ánnað verkið
var Appassionata-sónatan eftir
Beethoven og mátti heyra í því
verki að enn á hinn ungi Sgouros
eftir að kanna tilfínningadýpt
þessa skáldverks en hann hefur
þegar náð valdi á glæsilegri og
erfiðri tónskipan þess. Kvöld-
tónamir úr „Transcendante"-
æfíngunum eftir Liszt vom feikna
vel leiknir og margt í síðasta verk-
inu, sem vom Sinfónísku æfin-
gamar eftir Schumann. Eins og
fyrr segir, er Sgouros „virtúós“
og því vel nestaður til þeirrar leit-
ar, sem aldrei tekur enda. Listin
er eilíf en mannsævin stutt og því
er gott að taka daginn snemma,
svo sem Dimitri Sgouros hefur
gert.