Morgunblaðið - 26.03.1987, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. MARZ
23
Lífeyrir og ljóseyrir
eftirJóhann
J. Ólafsson
Lífeyrissjóðir eru stofnanir, sem
jafnan njóta mikillar athygli og
umræðu í þjóðfélaginu.
Ástæðumar eru nokkuð ljósar.
Allur þorri fólks á kjör sín í ellinni
undir því komið, hvemig starfsemi
þeirra gengur. Húsbyggjendur hafa
einnig í miklum mæli sótt lán til
lífeyrissjóðanna, svo að ekki sé
minnst á ríkið og byggingasjóði
þess. Alls staðar, þar sem peningar
em, vilja menn seilast til áhrifa og
afskipta.
Hvað sem hinu opinbera líður
verðum við að muna tilgang sjóð-
anna, sem er að tryggja mönnum
lífeyri. Lífeyrissjóðir em fyrst og
fremst tekjutryggingarsjóðir.
Menn nálgast verkefni sjóðanna
á margan hátt: Auk lífeyrissjóða
tryggja fyrirtæki beinan tekjumissi
í skemmri tíma og tryggingafélög
greiða slysabætur. Ríkissjóður sér
um almennar tryggingar. Við höf-
um einnig atvinnuleysistryggingar
og loks má nefna, að menn treysta
á eigin spamað og njóta aðstoðar
vina, vandamanna og góðgerðarfé-
laga. Af þessu sést að enginn einn
aðili sér fyrir öllu. Varast skal „pat-
ent“-lausnir, en sumum stjórn-
málamönnum er svo gjamt að
fullyrða, að hægt sér að leysa mál
í eitt skipti fyrir öll. Efnahagslífið
er sífelldum breytingum undirorpið
og menn verða glöggt að átta sig
í stöðunni á hveijum tíma, eins og
þeim frekst er unnt, og skyggnast
inn í framtíðina.
Tillagan um einn lífeyrissjóð fyr-
ir alla landsmenn ber nokkum keim
af þeim hugsunarhætti, að búi
menn til eitt bákn leysi það vanda
allra. Lífeyrissjóður fýrir alla lands-
menn yrði hins vegar skref í
þveröfuga átt. Hann yrði skref til
aukinnar miðstýringar, minni upp-
lýsinga og takmarkaðri áhrifa fólks
um eigin málefni.
Eitt af því, sem kvartað er yfir,
er að fólk sé ekki nógu nánum
tengslum við lífeyrissjóðina. Stjóm-
ir þeirra era sagðar einangraðar
og miðstýring mikil. Þessi gagnrýni
er mjög í takt við tíðarandann. Á
öld upplýsingabyltingar á hún ekki
einungis við um lífeyrissjóði, heldur
svo margt í síbreytilegu umhverfi
okkar. Finna þarf lausn, þar sem
hinn tryggði og sá sem tryggir,
geta fylgst betur með og haft meiri
áhrif en nú er og staðið vörð um
tekjutryggingarhlutverk sjóðanna.
Sjónarmið húsbyggjenda, ríkissjóðs
eða landsbyggðar mega ekki
skyggja á þessa viðleitni. Finna
þarf aðferð, þar sem raunveraleik-
inn ræður, en ekki óskhyggjan.
Lifeyrissjóður verslunarmanna
hefur gengið lengst allra sjóða í því
að veita upplýsingar. Hann einn
sjóða birtir niðurstöður reikninga í
öllum dagblöðum og sendir sjóðs-
félögum sínum yfirlit yfir greiðslur
þeirra í sjóðinn. Hægt væri að gera
betur, en slíkt krefst kerfisbreyt-
inga.
Eg vil varpa fram þeirri hug-
mynd, að lífeyrissjóðir verði gerðir
að hlutasjóðum í eigu atvinnurek-
enda og launþega. I sjóðunum verði
seldir hlutir, sem verði eign þeirra,
sem í þá greiða. Það verði hlutverk
sjóðstjórna að ávaxta þetta fé á sem
allra bestan hátt á hveijum tíma,
en með góðri ávöxtun eykst verð-
mæti þeirra hluta sem í sjóðunum
era, og sjóðimir verða betur færir
um að gegna skyldum sínum. Eig-
endur, bæði atvinnurekendur og
launþegar, eiga að hafa takmarkað-
an yfirráðarétt yfir hlutum sínum,
t.d. þannig að þeir geti flutt þá í
annan sjóð, ef þeir telja hag sínum
betur borgið þar, en geti hvorki
eytt, selt né veðsett þessa eign sína.
Hún verði fyrst laus til útborgunar,
þegar kemur til greiðslu tekjutrygg-
ingar.
Daglega eða a.m.k. vikulega
mætti deila fjölda hluta í heildar-
eign sjóðsins og birta verðmæti
Jóhann J. Ólafsson
„Ég vil varpa fram
þeirri hugmynd, að
lífeyrissjóðir verði
gerðir að hlutasjóðum í
eigu atvinnurekenda og
launþega. I sjóðunum
verði seldir hlutir, sem
verði eign þeirra, sem
í þá greiða. Það verði
hlutverk sjóðstjórna að
ávaxta þetta fé á sem
allra bestan hátt á
hverjum tíma, en með
góðri ávöxtun eykst
verðmæti þeirra hluta
sem í sjóðunum eru, og
sjóðirnir verða betur
færir um að gegna
skyldum sínum.“
hluta í dagblöðum. Með þessu skap-
aðist samkeppni milli lífeyrissjóða
um bestu ávöxtun fjár og hver og
einn gæti fylgst með hvernig sínum
hlut liði.
Fé í lífeyrissjóði er ekki hrein
séreign einstaklinga heldur einnig
tryggingarfé, áhættudreifing og
jöfnunarfé. En það mætti hugsa sér
þá breytingu, að 4% yrðu séreign
sjóðsfélaga og gætu gengið í arf,
en 6% greiðslur atvinnurekenda,
yrðu notaðar til tekju- og áhættu-
jöfnunar.
En hvemig ætti að stjórna sjóð-
unum? Nú era menn tilnefndir af
launþegum og atvinnurekendum.
Þetta er eðlilegt af sögulegum
ástæðum, því að þessir aðilar hafa
stofnað til þeirra með samningum.
En lífeyrisgjöld era skylduspamað-
ur og þess vegna er hætta á að
hagsmunum rétthafa sé ekki eins
vel borgið og hægt væri, ef menn
réðu meira um það sjálfir. Nauðsyn-
legt er því að breikka stjóm sjóð-
anna t.d. þannig að launþegar
tilnefndu 3 fulltrúa, atvinnurekend-
ur 3 en hlutaeigendur kysu 3.
Ef þetta reyndist vel mætti end-
urskoða þessa skiptingu, en nauð-
synlegt er að forysta myndist um
rekstur hvers sjóðs, því það getur
orðið óheillavænlegt, ef völd og
áhrif era þynnt svo út, að enginn
telji sér málefni sjóðanna koma við,
nema þeir sem nota þurfa féð að
láni. Þá verða óviðkomandi sjónar-
mið of sterk og ríkið býðst til að
taka verkefnið að sér og áhrif sjóðs-
félaga hverfa alveg. Hningnunin
heldur innreið sína. Völd mega
hvorki verða of sterk í fárra manna
höndum, né of veik og dreifð. Rata
verður hér hinn gullna meðalveg.
Þá þyrfti að stórauka ávöxtunar-
möguleika sjóðanna. Nú er fé þeirra
aðailega ávaxtað í lánum til ríkis-
sjóðs. Sjóðimir ættu að geta
ávaxtað fé sitt í hvers konar verð-
bréfum, bæði hérlendis og erlendis.
Þær tekjur sem lífeyrissjóðum er
ætlað að tryggja era orðnar svo
miklar að möguleikar til ávöxtunar
verða að aukast. Þar sem lífeyrir
framtíðar verður aðeins greiddur
af atvinnurekstri framtíðar er mjög
eðlilegt, já alveg nauðsynlegt að
lífeyrissjóðir séu í náinni snertingu
við atvinnulífíð.
Hér áður fyrr var lífeyrir lítill
og fyrir fáa, en fasteignir stærsti
hluti eigna landsmanna. Var því
eðlilegt að lífeyrir væri tryggður í
fasteignum eingöngu eða af ríkis-
sjóði, sem bar mun minni skuld-
bindingar. Þetta er ekki hægt
lengur. Tekjur sem tryggja þarf
hafa stóraukist í hlutfalli við fast-
eignir og ríkissjóður hefur stórbætt
á sig skuldbindingum. Æviskeið
manna að lokinni starfsævi hefur
lengst og lífskjör þau, sem tryggja
þarf, era mun betri en áður. Þess
vegna verður að breikka mjög
grandvöll ávöxtunar, með því að
íjárfesta bæði erlendis til áhættu-
dreifingar og í innlendum hlutabréf-
um til að treysta tekjumyndunina
í landinu. Erlend fjárfesting er eink-
anlega æskileg, þar sem hún gæti
gert allt í senn, styrkt gjaldeyris-
forða landsmanna, verkað sem
öryggisventill gegn þenslu í efna-
hagslífinu og síðast en ekki síst,
dreift áhættunni.
Það hefur oft verið fullyrt, og
það með nokkurri lítilsvirðingu, að
fólk í framstæðum þjóðfélögum
hrúgi niður börnum til þess að
tryggja afkomu sína í ellinni. Þá
sé nú einhver munur hér á Vestur-
löndum, þar sem afkoman sé tryggð
með fjársöfnun til elliáranna. En
þetta er hinn mesti misskilningur.
Hinir „vanþróuðu" era einungis í
meiri snertingu við náttúruna. Þar
er styttra á milli orsaka og afleið-
inga. Gildir sjóðir okkar verða lítils
virði ef ekki vaxa upp kynslóðir til
þess að taka við þeim og greiða
okkur út andvirði þeirra í .vöram
og þjónustu, þegar við eram sjálf
orðin gömul og þurfandi.
Því varpa ég fram þeirri hug-
mynd, að lífeyrissjóðir fái aukið
hlutverk og tekjur og sjái um tekju-
tryggingu í fæðingarorlofi (greiði
ljóseyri). Þegar öllu er á botninn
hvolft er mjög æskilegt að fjöldi
fæðinga haldist nægilegur og ef
„Ijóseyrir" getur bætt þar eitthvað
um, þá era lífeyrissjóðir eins vel til
þess fallnir og hver annar að inna
hann af hendi. Nöfn sjóðanna era
þó þrátt fyrir allt kennd við líf og
mættu þess vegna heita líf- og ljós-
eyrissjóðir.
Höfundur er formnður stjórnar
Lífeyrissjóðs verzlunarmanna.
Fyrirlestur Tordis Qrjasæter:
Bækur fyrir og um fatlaða
FÉLAG íslenskra sérkennara og
Landssamtökin Þroskahjálp efna
fimmtudaginn 26. mars til fund-
ar i Norræna húsinu þar sem
norski rithöfundurinn Tordis
Oijasæter flytur erindi um bæk-
ur fyrir og um fatlaða. Fyrirlest-
urinn hefst kl. 17.00.
Tordis Öijasæter skrifaði bókina
Dag Tore sem kom út í íslenskri
Öllum þeim, sem minntust min með ýmsum
hœtti á nýlega liÖnu áttrceöisafmœli mínu, fœri
ég af heilum hug hjartanlegar þakkir. — Fáein
þakkarorÖ eru í huga mínum harla fátœkleg
móts viÖ allar þœr kveÖjur oggjafir og allan þann
heiöur, sem mér var á svo margan hátt sýndur.
Öllu ööru fremur vil ég þakka fólkinu i söng-
kórunum sex og stjórnendum þeirra, svo og
einsöngvurum og undirleikurum, sem fluttu
ýmis sönglög sem ég hafÖi samiÖ á liÖinni œvi,
á afmælistónleikum þeim sem haldnir voru
laugardaginn 21. mars sl. á FlúÖum kl. 15.00
og á Selfossi kl. 20.30 aÖ tilhlutan og fyrir
atbeina Tónlistarfélags Árnessýslu.
Hjartanlegar þakkir.
Sigurður Ágústsson,
Birtingarholti.
þýóingu fyrir all mörgum árum.
Tordis Öijasæter er lektor við
Sérkennaraháskólann í Osló en veit-
ir jafnframt forstöðu starfshópi á
vegum International Board on
Books for Young People (IBBY)
sem fjallar um bækur fyrir og um
fatlaða.
Hingað til lands kemur Tordis í
boði nokkurra stofnana og félaga-
samtaka.
FERMINGARBOÐ
Kaupfe/aganna
hreM1
CARAYAH
Göngutjald og svefnpoki:
kr. 9.400
KAUPFÉlðGIN
DOMUS ILANDINU
/MIKUG4RDUR

Þú erl öruggur með
Atlas Copco
FYRIRLIGGJANDI í VERSLUN OKKAR:
Loftþjöppur, lofthamrar, handverkfæri, borstál,
borkrónur, málningarsprautur, sandblásturstæki,
loftstýribúnaður, loftstrokkar og margtfleira.
Fullkomin varahluta- og viðgerðarþjónusta.
JhiusCopcc EINKAUMBOÐ Á ISLANDI:
LANDSSMIÐJAN HF.
Verslun: Ármúla23 - Sími (91)20680