Morgunblaðið - 09.04.1987, Síða 64

64
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. APRÍL 1987
FERMINGARBOÐ
Kaupfelaganna
^FTRAPPEUP
Gönguskíði, stafir, skór og bindingar: kr. 4.900
Svigskíði, stafir, skórog bindingar: kr. 13.350
Keppnisskíði frá kr. 6.343
AUKUG4RÐUR
KAUPFÉLÖGIN
I LANDINU
Velferðarkerfi 1
andajafnaðarstefnu
eftir ívar Jónsson
íslenska velferðarkerfið er afar
vanþróað samanborið við það sem
gerist í löndum jafnaðarstefnunnar
á Norðurlöndum. Þetta kerfi er
hægt að efla án þess að til þurfí
að koma aukin skattheimta á fyrir-
tæki eða almenning. Lausnin er
fólgin í því að láta hina efnameiri
borga hlutfallslega meira en tekju-
minna fólk fyrir þjónustu heilbrigð-
iskerfísins og aðra félagslega
þjónustu og menntun bama á skóla-
skyldualdri. Jafnframt myndu
bótagreiðslur almannatrygginga
vera tekjubundnar. Þetta er stefna
t.a.m. Flokks sósíaldemókrata á
Bretlandi og ætti að vera stefna
okkar hér á landi.
Pólitískur bakgrunnur
Velferðarkerfí Vesturlanda er
skilgetið afkvæmi stéttaátaka og
baráttu stjómmálaflokka og hreyf-
„Með þvi að auka opin-
ber framlög til velferð-
arkerf isins samtímis
því að hafa greiðslur
fyrir þjónustu þess
tekjubundnar myndu
tekjustofnar velferðar-
stofnana ekki aðeins
margfaldast, heldur
myndum við stíga mik-
ilvægt skref í átt að
grundvallarmarkmiði
jafnaðarstefnunnar.“
inga launþega. Á tímabilum þegar
styrkleiki jafnaðarmanna/kvenna
og verkalýðshreyfíngar hefur verið
mikill og efnahagslegt góðæri hefur
ríkt til langframa, hefur barátta
félagshyggjuaflanna leitt til efling-

SUDURLANDSBRAUT 22
S.-36011
ívar Jónsson
ar velferðarkerfísins á Vesturlönd-
um. Þessi staða kom upp eftir lok
seinni heimsstyijaldarinnar þegar
atvinnurekendur og flokkar þeirra
féllust á efnahagsstefnu hins svo-
kallaða blandaða hagkerfís. Með
þessu hagkerfí, velferðarkapítal-
ismanum, töldu þeir sig tryggja sér
stöðuga eftirspum eftir vöram
sínum og tiltölulega áfallalausa
gróðamyndun.
í dag er öldin önnur. Kreppu-
hijáðir atvinnurekendur krefjast
ýmist launalækkana eða skatta-
lækkana og þá um leið niðurskurðar
í velferðarkerfínu. En leiftursókn
nýfrjálshyggjunnar hefur nú náð
hámarki sínu og andstaða almenn-
ings gegn niðurskurðarstefnu
hægrimanna/kvenna fer vaxandi.
Skoðanakannanir á Vesturlöndum
sýna afgerandi stuðning almenn-
ings við öflugt velferðarkerfi og það
á jafnt við um kjósendur hægri- sem
vinstriflokka. Reyndin er líka sú að
hægriflokkum hefur mistekist í
áformum sínum um veralegan nið-
urskurð á velferðarþjónustu og
ríkisumsvifum.
íslenska velferðar-
kerfið
Velferðarkerfíð á Vesturlöndum
hefur víðast hvar verið byggt ann-
ars vegar á þeirri meginreglu að
einstakir minnihlutahópar hafa ver-
ið skilgreindir sem rétthafar
bótagreiðslna almannatrygginga.
Hins vegar hafa allir fengið jafnan
aðgang að heilbrigðiskerfinu og
menntastofnunum, óháð tekjum
viðkomandi. Hér á landi hefur hið
vanþróaða velferðarkerfí okkar
einnig lotið þessum grandvallar-
reglum.
Helstu sögulegu ástæður þess
hvers vegna hér er ekki öflugra
velferðarríki era þær, að launþega-
hreyfíngin er hér afar veik en
jafnframt era atvinnurekendur og
hægrifólk allsráðandi á sviði fjöl-
miðla og skoðanamyndunar. Þá er
að nefna að í efnahagslífinu era
örsmá fyrirtæki ríkjandi en það
kyndir undir goðsögnina um at-
hafnamanninn/konuna sem er
engum háð/ur og talin/n grandvöll-
ur atvinnulífsins (þrátt fyrir aug-
ljósa fyrirgreiðslupólitík á íslandi
og velferðarkerfí fyrirtælq'anna sem
sýgur í sig þriðjung ríkisútgjalda).
Þessi goðsögn styrkir einstaklings-
hyggjuna í sessi á kostnað sam-
hygðar og félagshyggju. Jafnframt
hefur nánast óslitin efnahagsleg
velsæld og þensla um áratuga skeið
haldið bílskúrahagkerfínu á floti.
En síðast en ekki síst hefur her-
stöðvamálið klofíð jafnaðarmenn/
konur og stórskaðað hreyfíngu
þeirra (vandamál sem ekki verður
leyst fyrr en herinn verður rekinn
úr landi og e.t.v. Sameinuðu þjóð-
imar eða hin Norðurlöndin fást til
samstarfs um rekstur eftirlitsstöðva
hér á landi).