Morgunblaðið - 23.04.1987, Blaðsíða 26

26 C__________ _____MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1987
Þá var gaman 4
að búa á Islandi \
eftirÞorvarð
Júlíusson
„Vormenn íslands yðar bíða
eyðiflákar heiðalönd...“
Þannig kvað skáldið forðum í
ákalli til æsku síns tíma um að láta
hendur standa fram úr ermum, snúa
vöm í sókn og hefja ræktun lands
og lýðs. Og ungir menn og konur
urðu drengilega við ákalli skáldsins.
Óræktarmýrar, melar og móar urðu
að víðlendum túnum, landið var
numið að nýju.
En nú blasa „eyðiflákamir" við
að nýju í byggðum landsins. Við
vegfarendum blasa hin víðlendu tún
vafín sinuflóka, yfírgefín vönduð
íbúðarhús, auð og tóm gripahús,
sem byrjuð eru að grotna niður
sökum vanhirðu. Ókunnugur veg-
farandi hlýtur að spyija: Hefur hér
verið innrásarher á ferðinni eða ein-
hver pest geisað? Hefur svartidauði
ætt jrfír, lagt mannfólkið að velli
en þyrmt mannvirkjum, svo að þau
megi verða hægfara eyðingu að
bráð? En stutt heimsókn í kirkju-
garð sveitarinnar mundi leiða í ljós
að þar er fátt um nýteknar gráfír.
íbúar þessara eyðibýla hljóta að fá
leg í annarri mold. Hvaða veira
hefur þá farið um þessar sveitir og
sópað íbúunum brott. Svarið er stutt
og laggott: Framsóknarflokkurinn.
Framsókn einráð
Framsóknarflokkurinn hefur ver-
ið nær einráður í málefnum land-
búnaðarins í hálfa öld. Eina
undantekningin er Viðreisnartíma-
bilið, þau tólf ár, sem Ingólfur á
Hellu gisti landbúnaðarráðuneytið
og lét Framsókn ekki komast upp
með neinn moðreyk. Þá var líka
gaman að búa á Islandi. Þá fyrst
Teikningin sem er á FEF-merk-
inu
FEF selur
merki við
kjörstaði
FÉLAG einstæðra foreldra hefur
fengið leyfi tii merkjasölu á kjör-
dag og verður einkum selt við
kjörstaði, farið á kosningaskrif-
stofur og víðar. Allur ágóði af
merkjasölunni rennur í Hús-
byggingasjóð FEF til að standa
straum af afborgunum og öðrum
greiðslum vegna húsakaupa
FEF, en félagið getur nú hýst
tuttugu og eina fjölskyldu
samtímis í húsum félagsins við
Öldugötu og í Skeljanesi.
Merkið var hannað af Guðnýju
Kristjánsdóttur og unnið í Marko.
Það var fyrst selt í þessari gerð á
borgarstjómarkosningadaginn í
fyrra. Nú hefur FEF einnig leyfí
til sölu í Garðabæ, Seltjamamesi,
Kópavogi og Hafnarfirði. Það em
félagar í FEF og böm þeirra sem
annast söluna. Merkið kostar eitt
hundrað krónur, eða sama verð og
fyrir ári.
náði fólkið í sveitunum til fulls að
hrista af sér tjóðurhaft kreppuhugs-
unarháttarins, rétta úr bognum
bökum, ganga upprétt og hugsa
hátt, gera kröfur um og tryggja sér
lífskjör á borð við aðra þegna þjóð-
félagsins. Hvarvetna um hinar
dreifðu byggðir blasti við upp-
bygging, áræði, framfarahugur og
framtak. En um leið og Framsókn
tókst á ný að kóróna ítök sín í land-
búnaðarkerfínu með valdatöku
Halldórs E., Steingríms og Segl-
búðajóns í landbúnaðarráðuneytinu
fór að síga á ógæfuhliðina, byggðin
að stijálast, eyðibýlum að fjölga.
Snara kvótakerfísins var hnýtt og
smám saman hert að hálsi bænda
uns svo er komið að bóndinn ræður
engu lengur um sinn búrekstur,
nema kannski því hvenær hann fer
framúr á morgnana.
Einokunarkerfið
í meira en hálfa öld hefur Fram-
sókn verið að byggja upp, efla og
styrkja einokunar- og valdakerfí
sitt í landbúnaðinum. Samvinnufé-
lögin höfðu að upphaflegu mark-
miði að losa fátæka bændur úr
„innskrift" í hálf og aldönskum sel-
stöðuverslunum og tiyggja þeim
sannvirði fyrir afurðir sínar. Hálfri
öld síðar eru bændur reyrðir sem
aldrei fyrr í innskriftarklafa kaup-
félaganna. í sölukerfínu er enginn
hvati til hagnýtni og spamaðar í
rekstri. Þar má raða framsóknarliði
á garðann eftir því sem þörf kref-
ur. í því er enginn hvati til bættrar
meðferðar og vöruþróunar. Áratug-
um saman var talið nóg að klæða
skrokkana í grisjupoka, frysta þá
og brytja síðan í læri, hryggi og
súpukjöt. í sölukerfinu er yfírleitt
enginn hvati til að selja vöruna, SÍS
fékk allt sitt á þurru og bændur
máttu eiga afganginn — ef einhver
Miðhúsum, Reykhólasveit.
AÐALFUNDUR Búnaðarfélags
Reykhólahrepps var nýlega
haldinn og kom þar fram að
samkvæmt ásetningsskýrslum
vantar fullvirðisrétt næsta haust
fyrir um 650 ærgildi, að verð-
mæti um 2,5 milljónir króna, eða
um 50 þúsund krónur á fram-
leiðanda.
Landbúnaðarráðuneytið leysti
Kópavogur:
SKÁTAFÉLAGIÐ Kópar og
Hornaflokkur Kópavogs Ieiða
skrúðgöngu frá Menntaskóla
Kópavogs að íþróttahúsinu
Digranesi og hefst hún kl. 13.30
í dag.
Kl. 14.00 hefst svo fjölskyldu-
skemmtun í Digranesi. Þar koma
m.a. fram Júlíus Bijánsson og Jör-
undur og tveir trúðar. Sýndir verða
fímleikar, dans, karate og farið í
leikl Bamakór Kársness og Skóla-
hljómsveit Kópavogs munu syngja
var. Ef aðrir ná einhveijum árangri
í sölusamningum erlendis eru þeir
einfaldlega undirboðnir, afgreiðslur
tafðar svo að væntanlegir kaupend-
ur gefast upp, eða einfaldlega
synjað um afgreiðslu undir því
yfírskini, að kjöt úr sláturhúsum
með útflutningsleyfí sé uppselt. Ull
og gærur eru svo kapítuli út af
fyrir sig. í tvo áratugi er ullariðnað-
urinn búinn að vera yfirlýstur
vaxtarbroddur íslensks iðnaðar. ís-
lenska ullin var einstakt hráefni.
Það gerðu sauðalitirnir og skipting
ullarinnar í þel og tog. Hart var
deilt á þá sem dirfðust að selja
íslenskan lopa og ullarband úr landi
og gera þannig samkeppnisaðilum
kleift að láta þrælavinnuafl Aust-
ur-Asíu vinna úr henni eftirlíkingar
á íslenskum pijónavörum og selja
langt undir sannvirði. Núna — 20
ámm seinna vakna menn upp við
vondan draum — Ameríkumenn
hafa aldrei þolað þessa íslensku ull
og eru búnir að vera viðþolslausir
af kláða allan þennan tíma, sauða-
litimir em þeim andstyggð. Það
eina, sem nú getur bjargað íslensk-
um ullariðnaði er að ullin sé brennd
jafnóðum og hún næst af skepn-
unni og verksmiðjunum heimilaður
óheftur innflutningur á almenni-
legri og erlendri ull. Sama er með
gæmmar. Ýmist er hótað lokun
verksmiðjanna nema ríkið auki stór-
lega framlög, lán og styrki, eða
leita verður aðstoðar verksmiðja
erlendis svo að hægt sé að uppfylla
gerða sölusamninga í tæka tíð!
Bolabrögð
Meðan SÍS sá sér hag í því að
hafa sem mest magn landbúnaðar-
afurða til sölumeðferðar vera allt
gert til að halda bændum við efnið
og hvetja þá til að stækka búin.
Stóri sölusamningurinn var alltaf á
vanda sauðíjárbænda hér síðastlið-
ið haust, en hvað það gerir næsta
haust er ekki hægt að spá um.
Flest bú hér em lítil og ná ekki
verðlagsgmndvallarbústærð. Þola
því fæst skerðingu. Núverandi
formaður Búnaðarfélagsins er
Þórður Jónsson bóndi í Arbæ.
Sveinn
og leika.
Urtumar, kvennadeild skátafé-
lagsins, verða með kaffísölu í
vestursal Digraness meðan á hátíð-
inni stendur.
Að skemmtuninni lokinni heldur
Hestamannafélagið Gustur sýningu
fyrir utan og býður yngri bæjarbú-
um á bak.
Skátafélagið Kópar hyggst síðan
kveikja varðeld á Rútstúni ef veður
leyfír og hefst sú uppákoma kl.
20.00.
Þorvarður Júlíusson
„En um leið og Fram-
sókn tókst á ný að
kóróna ítök sín í land-
búnaðarkerf inu með
valdatöku Halldórs E.,
Steingríms og Segl-
búðajóns í landbúnað-
arráðuneytinu fór að
síga á ógæfuhliðina,
byggðin að strjálast,
eyðibýlum að fjölga.“
næsta leiti. Fyrst vom það Banda-
ríkin, þá olíufurstamir í arabalönd-
unum, einkum Kúvaít, þá Japan,
svo Bandaríkin aftur. Nú, og svo
þurfti ullar- og gæmiðnaðurinn
stöðugt og vaxandi hráefni. Um
1960 var sláturhúsunum í landinu
umtumað undir því yfírskini að
sækja ætti á Bandaríkjamarkað.
Gerð var áætlun fyrir allt landið
um að byggja stórar slátmnarverk-
smiðjur á nokkmm þéttbýlisstöðum,
flísaklæddar í hólf og gólf og færi-
bandavæddar skv. amerískum
stöðlum. Botninn datt fljótlega úr
þessum markaðsáformum, en áætl-
uninni var haldið áfram og er enn
í gildi. Hér bjó nefnilega annað og
meira undir. Með þessari áætlun
átti nefnilega að ganga milli bols
og höfuðs á öllum, sem vildu halda
sig utan afurðasölukerfís SÍS svo
að engri samkeppni yrði haldið uppi
og engum samanburði við komið.
Þar sem bændur beygðu sig ekki
fyrir þeim rökum, að slátmnarverk-
smiðja kaupfélagsins hefði verið
byggð svo stór að hún yrði að fá
allt sláturfé á svæðinu, var dýra-
læknaembættunum beitt undir
forystu yfirdýralæknis til að reyna
að loka sláturhúsum hjá öðmm
aðilum. Sem betur fer tókst þessi
valdníðsla ekki alltaf og alls staðar.
En eftir sitja bændur með sárt enn-
ið: Rándýr hús með útflutningsleyfi,
sem nýtast 4—6 vikur á ári en eng-
an útflutning.
Flóttamaður
„Ég er enginn kvótamaður," seg-
ir Steingrímur í Tímanum í tíma
og ótíma. Sem landbúnaðarráð-
herra innleiddi hann kvótann í
landbúnaðinn. Sem sjávarútvegs-
ráðherra lagði hann drög að kvóta,
sem Halldór hefur nú fullkomnað.
Það er engin furða að Steingrímur
getur nú flúið kjördæmi sitt. Engir
fara vel út úr þessu kvótakerfí til
sjós og lands, en Vestfírðingar.
Engir eiga jafnstutt á jafngjöful
mið og þeir. En kvótinn meinar
þeim að neyta þessarar yfírburða-
aðstöðu sinnar. Sama er með
landbúnaðinn, Vestfirðir em prýði-
lega til sauðfjárbúskapar fallnir og
mjólkurframleiðslan er líka nokk-
um veginn næg til heimabrúks.
Vegna samgönguerfíðleika urðu
Vestfirðingar seinni til að taka í
notkun stórvirkar vinnuvélar og
efla og stækka bú sín en aðrir lands-
menn og enn er meðalbúið minna
þar en víða annars staðar. Afurða-
sölustöðvarnar em líka litlar og
mega illa við minni umsvifum.
Byggðimar em víða orðnar svo
stijálar, að enginn má heltast úr
lestinni, svo að ekki liggi við hmni.
Hvergi kemur því flatur kvótasam-
dráttur jafnilia við og í þessu
kjördæmi Steingríms, nema þá á
norðausturhominu. Ef stjómmála-
menn meintu því eitthvað með
hástemmdum yfírlýsingum um vilja
sinn til að halda öllu landinu í byggð
þyrftu þeir því að gera sér stakar
ráðstafanir fyrir þessi landsvæði.
En auðvitað tala þeir gegn betri
vitund. Margir kontóristamir í land-
búnaðarapparatinu em hættir að
fara dult með það, að þeir telji það
„eðlilega þróun" að landbúnaður
leggist niður á þessum svæðum,
enda sé „þjóðhagslega hagkvæm-
ara“ að þau séu markaðssvæði fyrir
„blómlegri byggðir". Hvað varðar
þá um þótt flugsamgöngur falli nið-
ur til þessara landshluta dögum og
vikum saman á vetmm og skip
hafi ekki viðkomu nema einu sinni
í viku. Ef mjólkin er frá KEA er
hún ekki verri þótt hún sé súr.
„Fráleitar hugmyndir“
Með dyggri aðstoð Sjálfstæðis-
flokksins setti Framsókn í fyrra ný
framleiðsluráðslög, þar sem fund-
inn var upp fullvirðisréttur á jarð-
imar sem braska má með eins og
kvótann á fiskiskipunum. Settur var
á fót sérstakur sjóður, Framleiðni-
sjóður, til að kaupa famleiðslurétt-
inn af bændum og gera jarðimar
þannig óbyggilegar án þess að
gjalda fullt verð fyrir. Sendimenn
sjóðs þessa hafa rassakastast um
allar trissur til að gera bændum
alls konar gylliboð. Selji þeir fmm-
burðarrétt sinn fyrir baunadiska
Framsóknar stendur þeim til boða
að fara út í botnlausan taprekstur
í loðdýrarækt, tína ánamaðka fyrir
stórlaxana, sem hafa efni á að
renna í veiðiámar þeirra, tappa
hlandi og blóði af fylfullum memm
sínum, smíða hrossabresti fyrir
kjósendur að hafa meðferðis á
framboðsfundi, pranga „maðk-
smognum rekaviðarfjölum" inná
fákænan og nýríkan lýðinn á möl-
inni, rorra við pijónaskap og tálga
kindarhom skyldu önnur verk
ganga hendi fírr, mjólka æmar og
búa til osta, tægja hrosshár í snör-
ur og hengingarólar, sem nú ■ er
mikil og vaxandi eftirspum eftir
heima og erlendis, koma upp æðar-
varpi, tína fjallagrös, safta ber og
rabarbara, smíða kljrfbera, gera
beisli, tauma, svipur, mél fyrir er-
lenda ferðamenn og hnappheldur
fyrir sjálfa sig. Beislin em greíni-
lega ekki ætluð fyrir ímyndunarafl
kontóristanna í apparatinu. Eins og
þeir sjálfir segja: „Hugmyndaskráin
er tekin saman með það í huga, að
naumast sé nokkur hugmynd svo
fráleit, að hún geti ekki við nánari
athugun reynst einhveijum nýti-
leg.“ Og nefndi ekki einhver í vetur
að nú væri tími til kominn að
íslenskir bændur fæm í geitarhús
að leita ullar — og meinti það bók-
staflega!
Bændur skornir
Skrá hinna fráleitu og fáránlegu
hugmjmda hefur nú verið send inn
á hvert sveitaheimili í landinu. Það
hlýtur að vekja athygli bænda, að
á sama tíma og þar er gefíð í skyn
að nær ótakmörkuð fjárráð séu fyr-
ir hendi til að kaupa af þeim full-
virðisrétt og henda í þá allt að kr.
500.000 til að koma sér upp
„hobbíi" í staðinn fyrir búskapinn,
em engir peningar til í markaðs-
leit. í nýlegu fréttabréfi Landssam-
taka sauðíjárbænda kemur fram
að Búvömdeild SÍS hefur tafíð
pmfusendingu til væntanlegs kaup-
anda í Bandaríkjunum. Ennfremur
að „Búvömdeildin telur sig hvorki
hafa heimild né heldur skyldu til
að leggja fé og vinnu í að leita
markaða". Aðstoðarmaður land-
búnaðarráðherra lýsti því yfir í
sjónvarpi í vetur að það væri ekki
í verkahring þess ráðuneytis að leita
markaða erlendis. Þetta jafngildir
jrfirlýsingu um það, að það sé skipu-
leg stefna stjómvalda — og SÍS —
að fækka bændum a.m.k. um fjórð-
ung og leggja þannig heilu byggð-
arlögin í eyði. Hreint út sagt:
Bændur skulu skomir niður við trog
— og Seglbúðajóni er fengið það
lítt öfundsverða hlutverk að hræra
í blóðinu. Við þessari stefnu er að-
eins eitt svar: Framsókn verður að
leggja í eyði.
Höfundur er bóndi á Söndum í
Miðfirði.
Reykhólasveit:
Vantar fullvirðisrétt
fyrir um 650 ærgfildi
Verðmætið er um 2,5 milljónir kr.
Skemmtun í íþrótta-
húsinu Digranesi
- varðeldur á Rútstúni