Morgunblaðið - 02.03.1988, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. MARZ 1988
Minning:
Dr. GísliBlöndal
Fæddur 22. mars 1935
Dáiun 19. febrúar 1988
Enginn má sköpum renna kveður
gamalt máltæki. Vinur minn, Gísli
Blöndal, lést fyrir aldur fram hinn
18. febrúar. Var hann á leið til
vinnu sinnar þegar kallið kom. Frá-
fall hans var ástvinum hans mikið
reiðarslag.
Gísli fæddist á Sauðárkróki 22.
mars 1935. Foreldrar hans voru
hjónin Lárus Þórarinn Blöndal og
Sigríður Þorleifsdóttir, Þorbergs-
sonar, útgerðarmanns. Faðir Lárus-
ar var séra Bjöm L. Blöndal, sonur
Lárusar Þ. Blöndals, sýslumanns á
Komsá í Vatnsdal, þjóðkunns
manns á sinni tíð.
Gísli varð stúdent tvítugur að
ildri, árið 1955, og fyrsta háskóla-
árið dvaldi hann í Heidelberg við
hagfræðinám og lærði jafnframt
þýsku. Að því loknu kemur hann
heim og lýkur námi í viðskiptafræð-
uth frá Háskóla íslands árið 1959.
Eftir það vann hann við Seðlabanka
íslands um tveggja ára skeið, en
hugur hans stefndi hærra því hann
bjó sig undir doktorspróf í þjóðhags-
fræðum við London School of
Economics, sem hann og leysti af
hendi með ágætum. En þessi skóli
var og er talinn með þeim bestu a
sviðf hagfræði. Að þessu loknu
starfaði Gísli um skeið hjá Seðla-
bankanum en var skipaður hag-
sýslustjóri ríkisins 1967. Því starfí
gegndi hann með mikilli prýði að
allra dómi. Árið 1978 fær hann
tveggja ára leyfi frá störfum til að
starfa við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
í Washington. Að því loknu kemur
hann heim aftur til síns fyrra starfs,
en það var ekki til setunnar boðið
þar eð honum var boðin staða við
sjóðinn árið 1981. Að vel hugsuðu
máli afréð hann að taka við stöð-
unni.
í sambandi við störf hans við
sjóðinn var hann sendur víða um
heim, einkum til hinna nýju eða
ungu ríkja, sem þurftu á lánum og
leiðbeiningum að halda meðan þau
voru að koma undir sig fótunum.
Eftir þ\f sem ég gat fylgst með
ferðum hans gæti ég trúað að hann
hafí verið meðal allra viðförlustu
íslendinga fyrr og síðar. Auk þessa
leiðbeiningaferða starfaði hann inn-
an sjóðsins að ýmiskonar hagfræði-
störfum og meðal annars skrifaði
hann bók sem Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn sá ástæðu til að gefa út
og nefnist hún: Fiscal Policy in the
Smaller Industríal Countries
1972—1982. Gefur það augaleið,
að störf Gísla hafa verið vel metin.
Bókin kom út á miðju ári 1986.
A skólaárum sínum hér heima
var Gísli mikill íþróttamaður í ýms-
um greinum en mjög erfíð veikindi
tóku fyrir framhald hans á þeirri
braut. En ýmsar greinar íþrótta
áttu samt hug hans og hjarta upp
frá því. Þessi veikindi ollu því að
heilsa hans varð aldrei söm og áður
þótt hann fengi nokkum bata.
Kynni okkar Gísla hófust ekki
fyrr en seint á sjötta áratug aldar-
innar en urðu fljótt að einlægri vin-
áttu. Auk góðrar greindar og mik-
ils lærdóms var Gísli hógvær og
prúður og manna góðgjamastur.
Var þægilegt og gott með honum
að ganga því að hann var afbragð
annarra manna. Eða eins og oft er
sagt, hann var gull af manni.
Frami Gísla á erlendri gmnd
spratt ekki af sjálfu sér heldur af
kostum hans og látleysi.
Árið 1958 kvæntist Gísli ágætri
konu, Ragnheiði Jónsdóttur. Faðir
hennar var Jón Magnússon skáld,
sem var vel þekktur á sinni tíð, en
dó fyrir aldur fram 1944. Móðir
hennar var Guðrún Stefánsdóttir
frá Fagraskógi. Synir þeirra Gísla
eru Sveinbjöm og Jón Ragnar.
Sveinbjöm er nær þrítugu og er
orðinn doktor í þjóðhagsfræði.
Hann vinnur við Efnahags- og
framfarastofnunina í París (OECD).
Jón Ragnar, tvítugur að aidri, er
við nám í George Washington-
háskólanum og á eftir tvo vetur til
lokaprófs í alþjóðaviðskiptum.
Hákon Bjamason
Innan dægurs frá því að vinur
minn Bjöm Sveinbjömsson var til
grafar borinn, bárust mér þau
ótíðindi að annar góður vinur, dr.
Gísli Blöndal, efnahagsráðgjafí við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn, hefði orð-
ið bráðkvaddur í Washington D.C.
Komu mér ósjálfrátt í hug orð þjóð-
skáldsins, séra Matthíasar Joch-
umssonar, er honum bámst fregnir
af sviplegu fráfalli góðvina sinna
með skömmu millibili:
Svo falla, Frón,
þínir forveijendur
einn eftir annan
fyrir örlög fram.
Gísli Blöndal fæddist á Sauðár-
króki 22. mars 1935, sonur Lárasar
Þórarins Blöndals, kaupmanns þar,
og konu hans, Sigríðar Þorleifs-
dóttur. Hann gekk snemma
menntaveginn, lauk stúdentsprófí
frá Menntaskólanum f Reylq'avík
og hélt að svo búnu utan til náms
í hagfræði við háskólann í Heidel-
berg. Ekki mun honum allskostar
hafa getist að vemnni þar, og að
ári kom hann aftur heim og hóf
nám í viðskiptafræði við Háskóla
íslands. Þar mun ég fyrst hafa
kynnst Gísla er ég kenndi honum
ensku á ámnum 1957—1959. Ekki
urðu þau kynni náin að sinni, en
mér varð hann strax minnisstæður
fyrir að bjóða af sér sérdeilis góðan
þokka. Lauk hann kandídatsprófí í
viðskiptafræði 1959 og réðst þá til
hagfræðistarfa við Seðlabanka ís-
lands um eins árs skeið. Lá nú leið
hans til Bretlands, í framhaldsnám
f hagfræði við þá heimsfrægu stofn-
un The London School of Eco-
nomics and Political Science. Nú
var eiginkonan með í förinni, en
18. október 1958 hafði Gísli kvænst
Ragnheiði Jónsdóttur, Magnússon-
ar skálds í Reykjavík og Guðrúnar
Stefánsdóttur frá Fagraskógi. Með
þeim var ungur sonur þeirra, Svein-
bjöm. Hér lágu leiðir aftur saman
er við hjónin urðum nábúar fjöl-
skyldunnar í fyölbýlishúsi við Upper
Richmond Road í Putney veturinn
og sumarið 1961—62. Er þaðan
margra ánægjulegra samvem-
stunda að minnast, og einkar vel
fór á með íslendingunum f Harwood
Court og margt skemmtilegt var
brallað sem ekki verður rakið hér.
Ekki fór milli mála að Gfsli var
í miklum metum hjá kennumnum
við L.S.E., enda sóttist námið af-
burðavel og hann lauk meistara-
prófi í hagfræði á meðan á þessum
samvistum okkar stóð. Var nú
stefrit hærra og lauk Gísli doktors-
prófi frá L.S.E. árið 1965. Fjallaði
doktorsritgerð hans um þróun
rfkisútgjalda með tilliti til þjóðar-
tekna á íslandi: „The Development
of Public Expenditure in Relation
to National Income in Iceland", og
hlaut mikið lof prófdómenda. Segja
má að við heimkomuna hafí frami
Gísla orðið með skjótum hætti, enda
fáir hérlendis jafnokar hans á þessu
sérsviði hagfræðinnar. Tók hann
nú aftur til starfa við Seðlabank-
ann, þar til að hann var skipaður
hagsýslustjóri ríkisins 1967. Gegndi
hann því starfí samfleytt til 1978.
Hygg ég ekki ofmælt þótt sagt sé
að þetta sé eitt erfiðasta og erilsam-
asta starf í þjónustu ríkisins. Fylgdu
því óhjákvæmilega setur í ótal
stjómskipuðum nefndum og ráðum,
svo og umsvif á öðmm sviðum ríkis-
Qármála. Mun það dómur allra er
ég hefí heyrt á þetta minnast að
hann hafí gegnt þessum störfum
af stakri elju, samviskusemi og
skömngsskap, enda var maðurinn
hin mesta hamhleypa til allra verka
og hefír eflaust ofgert sér þar á
stundum.
Nú hafði og, illu heilli, dregið
bliku á loft: Gísii hafði veikst hast-
arlega og sjúkdómur sá, sem átti
eftir að gera honum margar og
þungar kárínur það sem eftir var
ævinnar, gaf sjaldan grið. Gísli var
þannig skapi farinn að honum lét
lítt að kvarta. Á góðum stundum
var hann hrókur alls fagnaðar og
í flestu veitandi. Eigum við hjónin
einkar hugljúfar endurminningar
um samvemstundir með þeim
Ragnheiði, hvort sem það var á
hinu fagra heimili þeirra í
Reykjavík, heima hjá okkur á Lyng-
haganum eða í hinum fomu skatt-
löndum Rómveija sunnan Miðjarð-
arhafs.
Meðal annars vegna hrakandi
heilsu, sem óblíð veðrátta íslands
bætti síst, syo og vegna hins erfíða
starfs síns, hygg ég að Gísli hafí
tekið fegins hendi því tækifæri sem
honum bauðst til að gerast varafull-
trúi Norðurlanda í stjóm Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins í Washington
D.C. árið 1978. Þar starfaði hann
svo næstu þijú árin. Bjó hann sér
og fjölskyldu sinni fagurt heimili
nokkm sunnan við Washington-
borg, mitt á meðal friðsælla grasi
gróinna og skógi prýddra ása og
valla Virginíu, þar sem heitir Falls
Church. Hygg ég að þar hafí hann
unað vel hag sínum.
Haustið 1979 dvaldist ég í Wash-
ington D.C. um nokkurra mánaða
skeið. Þegar ég kom frá íslandi á
Baltimore-flugvöll var fjölskyldan
mætt þar að taka á móti mér og
ekki við annað komandi en ég byggi
hjá henni þar til annað húsnæði
hafði fengist, sem í raun varð að
rífra sjö vikna ógleymanlegri dvöl
með þessu ágæta fólki við besta
atlæti sem hugsast gat. Slíkur
maður var Gísli þegar á reyndi.
Þama varð mér brátt ljóst, af við-
tökum við samstarfsfólk Gísla við
Alþjóðagjaideyrissjóðinn, að þar var
hann í miklu áliti sem afar hæfur
og dugandi hagfræðingur. Enda fór
svo að þegar Gísli fluttist aftur
heim til Islands 1981 var það að-
eins til að taka við hagsýslustjóra:
starfínu ‘aftur um stundar sakir. í
nóvember sama ár fluttist hann al-
farinn af landi brott og gerðist ráð-
gjafi í þeirri deild Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins sem fjallar um opinber fjár-
mál og gegndi því starfí til dauða-
dags. Ferðaðist hann víða í sam-
bandi við starfíð, m.a. til ríkja í
Suðurhöfum. Virtist mér hann
kunna starfínu harla vel, þegar ég
hitti hann í síðasta sinn í ágúst á
sl. sumri. En enginn má sköpum
renna.
Gísli Blöndal var þéttur á velli
og þéttur í lund, vel meðalmaður
að vexti, fríður sýnum, en orðinn
nokkuð álútur sökum krankleika
síns hin síðari ár. Hann var sérdeil-
is hreinskiptinn, sannkallað
tryggðatröll, vinur vina sinna, en
ekki viðhlæjandi allra. Hann var
gleðimaður þegar svo átti við og
hinn rausnarlegasti gestgjafi. í við-
móti var hann í senn alþýðlegur og
hressilegur, og átti til skemmtilega
glettni og einstaka kímnigáfu, sem
jók á persónutöfra þessa sóma-
manns. Ég minnist þess, að meðan
við vomm samvista í Bandaríkjun-
um höfðum við mest dálæti á bjór-
tegund einni um Michelob nefndist.
Þegar við hittumst í sumar bar bjór-
málið svonefnda eitthvað á góma
og ég spurði hvort honum litist ráð-
legt að innleiða áfengt öl á íslandi.
Og svarið kom að bragði: „Ef það
er Michelob!"
Auk doktorsritgerðar sinnar mun
Gísli hafa skrifað nokkuð um efna-
hagsmál, m.a. ágæt yfirlit í rit
Seðlabankans, Iceland 1966 og Ice-
land 874—1974, um lífskjör á ís-
landi, og þjóðartekjur og ríkisfjár-
mál. Þá mun hann hafa ritað all-
margar skýrslur og fræðilegar
greinar um sérsvið sitt fyrir Al-
þjóðagjaldeyrissjóðinn.
Þau Ragnheiður eignuðust tvo
mannvænlega og gáfaða syni, dr.
Sveinbjöm, sérfræðing í hagsögu,
sem áður var getið, og Jón. Ragn-
ar, háskólanema. Er að þeim öllum
mikill harmur kveðinn við hið
skyndilega fráfall fjölskylduföður-
ins í blóma'lífsins. Við hjónin viljum
votta þeim innilega samúð okkar
og hluttekningu í sorg þeirra. Eftir
er minningin um ástríkan eigin-
mann og föður, og drenglyndan og
stórlyndan hæfíleikamann og ein-
lægan vin.
Heimir Áskelsson
í dag er Gísli Blöndal til grafar
borinn, en hann lést 18. febrúar sl.
Gísli var fæddur 22. mars 1935
og átti til merkra og traustra ætta
að telja.
Gísli lauk prófí í viðskiptafræði
frá Háskóla Islands 1959 en sótti
siðan á mið einnar virðulegustu
hagfræðistofnunar Breta, þ.e. Lon-
don School of Economics, og lauk
doktorsprófí þaðan 1965. Hann tók
skömmu síðar við starfí hagsýslu-
stjóra ríkisins og gegndi því starfí
í 11 ár.
Starf hagsýslustjóra er trúlega
eitt erfíðasta starfíð í íslenska
stjómkerfínu, því vinnuálagið er
með eindæmum og kemur okkur
þó fátt á óyart í því efni.
Sá er sinnir hagsýslustjómar-
starfí kynnist því fljótlega að hann
þarf að þjóna tveimur hermm, þ.e.
hagfræðinni og stjómmálunum. En
í stjómmálum verður sannleikurinn
oft að bíða þar til einhver þarf á
honum að halda. Þar beijast menn
hart fyrir atkvæðum þó að baráttu-
andinn dofni stundum þegar
ábyrgðin kallar. Gísla féll illa
pólitísk hrossakaup sem að vísu
koma mönnum úr klípu í bili en
eyðjleggja góð markmið.
Á árunum 1978—81 var hann
fulltrúi íslands hjá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðunum í Washington. Ekki
kaus hann að hverfa aftur til ís-
lands þó að honum stæðu opnar
margar dyr. Hann sótti um og var
ráðinn í yfírmannsstöðu hjá sjóðn-
um 1981 og starfaði þar síðan.
Óhætt er að fullyrða að enginn ís-
lendingur hefur náð þeim frama við
alþjóðlega hagfræðistofnun sem
hann.
Gísli var um margt óvenjulegur
maður. Skarpar gáfur, óvenju
gagnrýnin hugsun og góð dóm-
greind vom helstu kostir hans í
starfí. Sjaldan eða aldrei hefí ég
kynnst manni sem var jafn yfírlæt-
islaus og átti hann þó miklu að
fagna. Hann var ekki hreykinn af
þekkingu sinni eða hrokafullur þó
að hann væri lærður. Hann vissi
sem var að dómgreind læra menn
ekki af bókum. Hann var einlægur
og hreinlyndur maður.
Gfsli var kvæntur mætri konu,
Ragnheiði Jonsdóttur, sem lifír
hann og var hjónaband þeirra far-
sælt. Ragnheiður fæddi Gísla tvo
efnilega syni, Sveinbjöm og Jón.
. Sveinbjöm lauk nýlega doktors-
prófí við sama skóla og faðir hans
stundaði nám við, en Jón er í banda-
rískum háskóla.
Ég kynntist Gísla fyrir 25 ámm
og þau kynni urðu til þess að við
tengdumst traustum vináttubönd-
um. Að vísu hittumst við sjaldnar
á síðustu ámm vegna langdvalar
Gísla erlendis.
Af mörgum góðum stundum er
við áttum saman er mér efst í minni
er við hjónin heimsóttum Gísla og
Ragnheiði fyrir tæpum tveimur
ámm. Þau hjónin bjuggu í fallegu
húsi í skógivöxnum hæðum fyrir
utan Washington. Þar leið öllum
vel. Við voram meðal annars við-
stödd þegar Jón, jmgsti sonur
þeirra, útskrifaðist úr menntaskóla
með láði og hlaut verðlaun skólans
fyrir.
Það er gott að eiga vini þegar
maður er ungur en enn betra þegar
aldurinn færist yfír.
Við hjónin fæmm Ragnheiði,
Sveinbimi og Jóni vinar- og samúð-
arkveðjur og þökkum allar góðar
stundir.
Inga og Ólafur Ólafsson
Þær sviplegu fréttir bámst hing-
að til lands 19. fyrra mánaðar, að
dr. Gísli Blöndal hefði orðið bráð-
kvaddur þá um morguninn á leið
til vinnu sinnar við Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn. Að vísu hafði Gísli átt við
tæpa heilsu að búa um margra ára
skeið en þó höfðu flestir vinir hans
búizt við því að honum yrði auðið
lengri lífdaga. Þegar hann síðast
kom hingað heim fyrir fáeinum
mánuðum, var hann óvenju hress
og horfði með björtum augum til
framtíðarinnar. Hafði hann á orði,
að að því kynni að reka, áður en
langt liði, að hann fljrtti aftur til
íslands til að sinna fræðum sínum
hér. En þau urðu því miður ekki
örlög hans.
Ég kynntist Gísla Blöndal fyrst
sem nemanda í viðskiptadeild Há-
skólans, þegar ég kenndi þar um
skamma hríð á áranum 1956—58.
Lejmdi sér ekki, að þar fór maður
greindur vel og fastlundaður. Að
námi loknu lagði Gísli þegar til
framhaldsnáms við London School
of Economics, en vann í sumarfríum
við hagfræðideild Seðlabankans, en
þangað réðst hann til starfa að
loknu doktorsprófi árið 1965.
Doktorsritgerð Gísla fjallar um
þróun ríkisbúskapar á íslandi frá
upphafí til okkar daga. Er hún eitt
hið merkasta verk, sem ritað hefur
verið um sögu íslenzkrar hagstjóm-
ar, en fjármálastjóm ríkisins var æ
síðan helsta viðfangsefni og áhuga-
mál Gísla. Þótt doktorsritgerð Gísla
sé óprentuð, birti hann ýmsar niður-
stöður hennar í greinum í Fjármála-
tíðindum.
Eftir tveggja ára starf við hag-
fræðideild Seðlabankans, þar sem
hann einkum fyallaði um opinber
fjármál, var Gísli skipaður hag-
sýslustjóri ríkisins í júní 1967.
Gegndi hann þessu annasama og
oft vanþakkláta starfí samfellt í
rúman áratug, en þar naut hann
vel hinnar miklu þekkingar sinnar
á ríkisfjármálum og skapfestu og
sanngimi í úrlausn mála. Þessi ár
urðu þó Gísla að ýmsu lejrti erfíð
vegna heilsuleysis, jafnframt því
sem tilhliðmnarsemi við pólitísk
sjónarmið, sem óhjákvæmileg var í
slíku embætti, átti illa við lundarfar
hans. Þess vegna tók hann því feg-
ins hendi, þegar honum bauðst
staða sem varafulltrúi Norðurlanda
í sjóðsstjóm Alþjóðagjaldejrissjóðs-
ins haustið 1978, en skipunartími
hans var þá til tveggja ára. Undi
Gísli vel í þessu starfí og naut þar
virðingar bæði umbjóðenda sinna á
Norðurlöndum og stjómenda Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins.
Að loknum starfstíma sínum í
stjóm Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
fluttist Gísli aftur til íslands og tók
við sínu fyrra starfi. Dvöl hans hér
varð þó ekki nema nokkrir mánuð-
ir, því honum bauðst brátt staða
sem ráðunautur í ríkisfjármáladeild
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, og flutti
hann aftur til Washington haustið
1981, og þar bjó hann til dauða-
dags. Starfíð hjá alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum átti vel við Gísla. Annars
vegar var verkefni hans þar að
vinna að fræðilegum athugunum á
þróun ríkisfjármála í ýmsum lönd-
um og samdi hann um það margar
athyglisverðar greinargerðir. Var
eitt þessara verka hans, Fiscal
Policy in Smaller Industrial Co-
untries, gefíð út sem sérstök bók á