Morgunblaðið - 18.03.1988, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. MARZ 1988
13
Vestfirðir:
Áframhaldandi fólksflótti eða jarð-
göng um Breiðadals- og Botnsheiðar
ísafirði.
Morgunblaðið/Úlfar Ágústsson
Mikið fjölmenni var á ráðstefnu Fjórðungssambands Vestfjarða um jarðgang,ag,erð á Vestfjörðum.
Hér er Ólafur Þ. Þórðarson alþingismaður Vestfirðinga í ræðustól.
Á kortinu sést svæðið sem jarðgöngin
munu tengja saman í eitt atvinnu- og þjónustusvæði, allt frá
Þingeyri til ísafjarðar og Bolungarvíkur. Göngin eru undir
Breiðadals- og Botnsheiði og tengja saman ísafjarðardjúp, Súg-
andafjörð og Ónundarfjörð með þéttbýlisstöðunum Isafirði, Suð-
ureyri og Flateyri, en brú kemur á Dýrafjörð og tengir við Þing-
eyri. I tillögum Fjórðungssambands Vestfjarða er gert ráð fyrir
þríarma göngum með gatnamótum undir Þverfjalli og munnum
sem opnast út í Tungudal, Botnsdal og Breiðadal (sjá B-göng á
litla kortinu). Onnur hugmynd er i skýrslu Vegagerðarinnar,
göng í tvennu lagi sem koma út í botni Súgandafjarðar og liggja
þaðan í báðar áttir (sjá tillögu A).
Fjórðungssamband Vestfjarða
efndi nýlega til ráðstefnu með
sveitarstjórnamönnum á norðan-
verðum Vestfjörðum og embætt-
ismönnum ríkisins um jarð-
gangnagerð á Vestfjörðum. Mik-
ið fjölmenni var á ráðstefnunni
og greinilegt að þarna var á
ferðinni mikið alvörumál. Allir
málflytjendur lögðu á það
áherslu að tryggar heilsárssam-
göngur milli þéttbýlisstaðanna á
svæðinu væru grundvöllur
áframhaldandi byggðar. Allir
töldu það fyrirséð að göngin
yrðu grafin, en menn höfðu mis-
jafnar skoðanir á hversu fljótt
yrði hafist handa.
Jónas Ólafsson, formaður Fjórð-
ungssambands Vestflarða, setti
ráðstefnuna og tilnefndi Kristján
K. Jónasson, forseta bæjarstjómar
ísaijarðar, fundarstjóra.
Fólksf ækkunin álíka og í
stórubólu og svartadauða
Bjami Einarsson, aðstoðarfor-
stjóri Byggðastofnunar, var fyrstur
frummælenda. Hann gat þess að
nú væri aldarfjórðungur síðan hann
og dr. Benjamín Eiríksson lögðu
til, eftir að hafa kannað aðstæður,
að jarðgöngyrðu grafín úr Skutuls-
firði yfír í Onundarfjörð. Þá voru
þeir taldir skýjaglópar sem vart
væri mark takandi á. Síðán hefði
þó sú breyting orðið að flestir teldu
sjálfsagt að fara í jarðgangnagerð,
enda áætlað að heijja gerð fyrstu
stóm gangnanna á Islandi í gegn-
um Ólafsfjarðarmúla á þessu ári.
Bjami sagði að byggðaröskun
hefði verið svo stórkostleg á
landinu frá 1950 og nú væri svo
komið að eyðing byggða væri orðin
svo alvarleg að engu væri við að
líkja nema stómbólu og svarta-
dauða. Hann sagðist margoft hafa
varað stjómmálamenn við hvað
væri að gerast en þeir hafi ekki
viljað hlusta.
Atvinnuþróun varð með nokkuð
öðmm hætti á íslandi á þessari öld
en í nágrannalöndunum í stað þess
að fara úr frumvinnslugreinum í
iðnað og síðan í þjónustu hafi ís-
lendingar stokkið beint úr fmm-
vinnslugreinunum yfir í nútíma
þjónustusamfélag. Átvinna í þjón-
ustugreinum kallar fyrst og fremst
á stóran markað, því hafi stærsta
markaðssvæði í kring um
Reykjavík þanist út en litlu mark-
aðssvæðin dregist saman að sama
skapi. Sem dæmi gat hann þess
að um síðustu aldamót hafí ísa-
fjörður verið næst stærsti bær
landsins og í ömm vexti, en 1910
snerist dæmið við og síðan hefur
svæðið viðstöðu4ust verið að tapa
íbúum.
Bjami taldi að ef takast ætti að
snúa þróuninni við hér vestra yrði
að tengja byggðimar í eitt mark-
aðssvæði og slíkt væri útilokað
öðmvísi en með jarðgöngum.
Tæknilega
f ramkvæmanlegt
Gísli Eiríksson, umdæmisverk-
fræðingur Vegagerðarinnar á
ísafírði, sagði að fyrir lægi verk-
áætlun til undirbúnings jarð-
gangnagerðarinnar og verkfræði-
lega séð væri ekkert því til fyrir-
stöðu að hefja framkvæmdir við
vegalagningu að jarðgangaopunum
á næsta ári, forval og útboð færi
fram 1991 og að framkvæmdimar
gætu hafist 1992. Hafa bæri hins-
vegar í huga, að ennþá væri ekki
búið að ganga frá fjármagni vegna
Ólafsfjarðargangnanna og því
síður að farið væri að ræða um
fjármögnun jarðgangna á Vest-
fjörðum. Þá benti hann á að í út-
boðsgögnum fyrir jarðgöngin í Ól-
afsfjarðarmúla væri nú gert ráð
fyrir einbreiðum göngum, en sú
ákvörðun breytti notagildi gangn-
anna mjög mikið.
Afkastamestu frysti
hús landsins
Einar Oddur Kristjánsson, fram-
kvæmdastjóri á Flateyri, ræddi um
kosti jarðgangnanna fyrir atvinnu-
lífíð. Hann gat þess að nú þegar
væri mikið samstarf milli fískiðju-
vera á svæðinu. Ef til vill mikið
meira en menn gerðu sér grein
fyrir og miklu meira en væri meðal
Einar Oddur Kristjánsson
framkvæmdastjóri á Flateyri
ræddi um kosti jarðgangnanna
fyrir atvinnulífið á ráðstefn-
nnni.
sveitarstjómanna. Helstu vand-
kvæðin í samrekstri fískvinnsluver-
anna væru samgöngumar yfír
Breiðadals- og Botnsheiðar þar sem
gera mætti ráð fyrir samgöngu-
truflunum hálft árið.
Eitt meginatriði þess að Vest-
fírðingar hafa ekki haft áhuga á
fiskmarkaði líkt og kominn er í
flesta landshluti er sá að ekki er
hægt að tryggja eðlilegar sam-
göngur.
Einar Oddur varaði við þeim
röddum sem nú væm víða háværar
um að frysting fiskafurða væri að
verða úrelt. Staðreyndin væri að
markaður fyrir frystan fisk í helstu
markaðslöndum okkar hefur verið
að stækka með hveiju árinu og
engin ástæða til að ætla að þar
verði breyting á í sjáanlegri
framtíð. Auk þess væri það viður-
kennd staðreynd að fískvinnsla
væri arðsamasta matvælafram-
leiðsla í Evrópu. Á því atvinnu-
svæði sem skapaðist með jarð-
göngum undir heiðamar tvær yrði
mesta afkastageta á frystum sjáv-
arafurðum á íslandi. Auk þess eru
hér fyrir landi aflasælustu fiskimið
landsins á þeim fiskitegundum sem
frystiiðnaðurinn notar mest. Þetta
eitt réttlætir og undirstrikar mikil-
vægi þessara jarðgangna, sagði
Einar Öddur.
Erfitt um félagslíf
vegua fámennis
Bergur Torfason, sparisjóðs-
stjóri, ræddi um mikilvægi sam-
gangna og þá örðugleika sem fá-
menn sveitarfélög ættu í oft á
tíðum vegna samgönguerfiðleika.
Hann sagði Dýrfírðinga verða illa
úti, ekki bara vegna Breiðadals-
heiðarinnar heldur einnig vegna
erfiðra veðurskilyrða í botni Dýra-
fjarðar, en þar teppist vegurinn oft
þótt annars staðar sé vel fært.
Hann sagði að einangrunin væri
nú orðin slík að menntafólk og
embættismenn stoppuðu mjög stutt
eða fengjust alls ekki. Nefndi hann
sem dæmi, að á Þingeyri gengju
læknar undir nafninu „mánaðar-
skammtar", því fólk væri hætt að
reyna að leggja á sig að vita hvað
þeir heita hveiju sinni. í skólamál-
um sagði hann ástand svo alvarlegt
að nú dygði ekki allur nemenda-
§öldi á norðanverðum Vestíjörðum
til að fylla einn flölbrautaskóla.
Verslun er nú að hverfa úr þorp-
unum ýmist til ísafjarðar eða
Reykjavíkur, en ástæðuna taldi
Bergur vera að hluta vegna erfið-
leika við dreifíngu neysluvöru á
svæðinu.
Miklar umræður urðu meðal
fundarmanna. Birgir Guðmunds-
son frá Ingjaldssandi, óttaðist að
byggð legðist af ef bíða þyrfti eftir
jarðgöngum í 10—15 ár. Hann
lagði til að lagður yrði sérstakur
skattur á íbúa svæðisins til að hefja
framkvæmdir strax.
Magnús Reynir Guðmundsson,
bæjarritari á ísafirði, ræddi um þá
möguleika á sviði félagsmála sem
opnaðist með tryggum vetrarsam-
göngum. Hann gat þess að Fjórð-
ungssjúkrahúsið á ísafirði og
heilsugæslustöðin kæmu að betri
notum. Ungmenni ættu greiðari
aðgang að skólakerfínu auk þess
sem ýmis menningarstarfsemi eins
og leiklist, kórastarf og íþróttaiðk-
un myndi styrkjast.
Ólafur Þ. Þórðarson, alþingis-
maður, gat þeirrar byltingar sem
orðið hefði í samgöngumálum
Qórðungsins frá æskudögum hans,
en hann var mjólkurpóstur í Súg-
andafirði sem drengur og flutti þá
mjólkina á hesti, sem notaður hafði
verið við fyrstu vegagerðina yfir
Botnsheiði. Hann gat um ýmsar
framkvæmdir sem nú væru í gangi
á Vestíjörðum í vegamálum.
Ólafur lagði á það áherslu að
of langt væri að bíða til aldamóta
eftir jarðgöngum. Hann sagði að
efnahagsleg tilvera íslendinga
byggðist á fískveiðum og því yrði
að tryggja hagsmuni þeirra byggða
sem næst fiskimiðunum væru.
Hann taldi að vaxtarsprengja yrði
á ísafirði í kjölfar samgöngubó-
tanna, en síðan mundi íbúum fara
að fjölga aftur i nágrannabyggðun-
um.
Ólafur vildi að Vestfirðingar féll-
ust á að styrkir til Skipaútgerðar
ríkisins yrðu felldir niður og þær
fjárhæðir lagðar í jarðgangnagerð
fyrst á Vestfjörðum og síðan á
AustQörðum, síðan kæmi til mikill
sparnaður í snjómokstri sem nota
mætti í sama tilgangi.
Sighvatur Björgvinsson, alþing-
ismaður, ræddi um vanda Skipaút-
gerðar ríkisins sem yrði að taka á
nú þegar. Hann sagði jafnfamt að
jarðgöng yrðu ekki gerð á grund-
velli vegalaga, þar þyrftu að koma
til sérstakar aðgerðir. Sighvatur
lagði mikla áherslu á að menn
stæðu með Ólafsfirðingum um
þeirra jarðgöng og að gerð þeirra
yrði hraðað. Hann vildi að nú þeg-
ar hæfust viðræður milli ríkisins
og sveitarstjóma á svæðinu um
samnýtingu mannvirkja og nefndi
þar sérstaklega hafnir.
í lok ráðstefnunnar var sam-
þykkt eftirfarandi ályktun.
„Fundur sveitarstjórnamanna í
ísafjarðarsýslum, Bolungarvík og
ísafirði, haldinn á ísafírði 26. fe-''
brúar 1988, fagnar eftirtöldum
skýrslum um jarðgangamál:
1. Önundarfjörður — Súganda-
flörður — ísafjarðardjúp, frum-
athugun á jarðfræðilegum að-
stæðum við gerð jarðgangna á
Vestfjörðum.
2. Skýrsla nefndar um jarð-
gangaáætlun.
3. Jarðgöng á Vestfjörðum.
Það er álit fundarins að skýrslur
þessar varpi ljósi á áætlað umfang
verkefnisins. í einni skýrslunni
komi fram, að ekki verði hægt að
tryggja fullnægjandi akvegasam-
band milli Skutulsfjarðar annars
vegar, og Súgandaíjarðar og Ön-
undarfjarðar hins vegar, nema með
veggöngum. Fundarmenh líta því
svo á, að það sé ekki lengur spurn-
ing um, hvort gera eigi jarðgöng,
heldur að ljúka nauðsynlegum und-
irbúningsrannsóknum og hefjast
handa um framkvæmdir.
Fundurinn bendir á, að á fyrr-
greindu svæði, eru búsettir nálega
tveir af hveijum þremur Vestfirð-
ingum. Með veggangatengingu
verði svæðið samfellt atvinnu- og
þjónustusvæði, auk þess sem
möguleikar til félagslegra sam-
skipta muni stóraukast.
Fundurinn skorar á Alþingi ís-
lendinga (samgönguráðherra) að
taka nú þegar ákvörðun um gerð
tvíbreiðra jarðganga milli Skutuls-
fjarðar,Súgandafjarðar og Önund-
arfjarðar, og tryggja jafnframt
fjáimagn til verksins þannig að því
verði lokið eigi síðar en 1993.“