Morgunblaðið - 10.09.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1988
Samviimuhreyfingar allra
landa eru á krossgötum
Rætt við Erlend Einars-
son fyrrverandi forstjóra
Sambandsins um þing
Alþjóðasamvinnusam-
bandsins sem var haldið
í Stokkhólmi nýverið
Erlendur Ein-
arsson, fyrr-
verandi for-
stjóri Sam-
bands islenskra
samvinnufé-
laga.
Morgunblaðið/Emilía
Alþjóðasamvinnusambandið
(International Co-operative All-
iance — ICA) samanstendur af
175 samvinnusamtökiun frá um
80 þjóðlöndum og innan vébanda
þess eru um 550 miiyónir félags-
manna, þar af 132 miljjónir f
Kina, 60 mjHjónir í Sovétríkjun-
um og 58 miiyónir í Bandaríkjun-
um. 29. þing sambandsins var
haldið í Stokkhólmi i síðastliðn-
um mánuði. Erlendur Einarsson,
fyrrverandi forstjóri Sambands
islenskra samvinnufélaga var
fulltrúi á þinginu, en hann á
sæti í miðstjórn Alþjóðasam-
vinnusambandsins og í eftirlits-
nefnd þess.
Erlendur sagði að ICA væri ein
stærsta og elsta alþjóðastofnun í
heiminum ef frá væru taldar ríkja-
og trúarlegar stofnanir. Það var
stofnað í London 1895 fyrir for-
göngu Breta og Frakka, en sam-
vinnusambönd frá nokkrum þjóðum
Vestur-Evrópu stóðu að stofnun-
inni. Tilgangurinn hafi verið að
skapa sameiginlegan vettvang sam-
vinnumanna víðsvegar í heiminum
til að móta grundvallarstefnu, sem
og til að fá umræðu um starf og
skipulag og finna leiðir til þess að
samvinnustarf í hinum ýmsu lönd-
um heims gæti orðið að sem mestu
liði fyrir félagsmenn samvinnufé-
laga og þjóðimar í heild.
„Skipulag Alþjóðasamvinnusam-
bandsins er með þeim hætti að 305
fulltrúar skipa miðstjóm tilnefndir
af aðildarsamböndunum. Miðstjóm-
in kýs síðan forseta sambandsins
og tvo varaforseta, auk 13 fulltrúa
í framkvæmdastjóm. Þá kýs mið-
stjómin einnig fjóra fulltrúa í eftir-
litsnefnd, sem hefiir það hlutverk
að tilnefna endurskoðendur fyrir
sambandið og hafa eftirlit með
störfum framkvæmdastjómar, for-
stjóra og aðalskrífstofu. Þá starfa
fimmtán fastanefndir innan ICA að
hinum ýmsu málefnum, svo sem
Neytendamálanefnd, Landbúnaðar-
neftid, Fiskimálanefnd, Bankamála-
neftid og Trygginganefnd. Aðal-
skrifstofa ICA er í Genf, en auk
þess era starfræktar fjórar skrif-
stofur í þróunarlöndunum, í Nýju
Delhí á Indlandi, Moshi í Tanzaníu,
Abidjan á Fflabeinsströndinni og
San Jose á Costa Rica. Hlutverk
skrifstofanna er að vinna að þróun-
arverkefnum og fræðslu um sam-
vinnufélög, þjálfa starfsmenn og
hafa framkvæði að því að fá fólk
til þess að vinna saman að úrlausn
hinna gífurlegu vandamála í þriðja
heiminum," sagði Eriendur.
Hann sagði að þing ICA væra
nú haldin ijórða hvert ár, en hefðu
áður verið haldin þriðja hvert ár.
Miðstjómin kæmi saman að
minnsta kosti einu sinni á ári og
framkvæmdastjómin oftar. Mið-
stjómarfundur hafi verið haldinn í
Reykjavík árið 1952 í tilefni 50 ára
afmælis Sambandsins og fram-
kvæmdastjómarfundur 1977 í til-
efni 75 ára afmælisins. Forseti
væri nú Svíinn Lars Marcus og
varaforsetar væra frá Kanada og
Sovétríkjunum. „Sambandið gerðist
aðili að ICA árið 1928, en það var
þó ekki fyrr en eftir lok seinni heim-
styijaldarinnar að það fór að taka
veralegan þátt í starfsemi þess. Ég
mætti fyrst á þing ICA í Prag 1948,
en ég var þá orðinn fulltrúi í Trygg-
inganefndinni sem framkvæmda-
stjóri Samvinnutrygginga. Ég hef
setið öll þingin frá 1948, tók sæti
í miðstjóminni 1955 og hef setið
þar síðan. Ég tók sæti í fískimála-
nefndinni þegar hún var sett á stofn
1975 og hef verið einn af varafor-
mönnum hennar síðustu tíu árin.
Starf fiskimálanefndarinnar hefur
fyrst og fremst beinst að því að
hjálpa samvinnufélögum fiski-
manna í þriðja heiminum. Japanir
hafa haft þar forastu og lagt vera-
legt fjármagn til starfseminnar. Ég
var kosinn í eftirlitsnefndina þegar
hún var sett á fót 1984 og endur-
kjörinn í hana núna á þinginu í
Stokkhólmi til næstu fjögurra ára,“
sagði Erlendur.
Hann segir að Sambandið hafí
tvímælalaust haft gagn af því að
eiga aðild að ICA og nefnir þar
bæði til persónuleg kynni og við-
skipti milli samvinnufélaga. Þannig
hafí viðskipti Sambandsins við Sov-
éska samvinnusambandið, Centro-
sojus, með ullarvörar, sem hafi ver-
ið mikilvæg í 27 ár, hafist vegna
persónulegra kjmna, enda hafí ICA
á stefnuskrá sinni að stuðla að
gagnkvæmum viðskiptum milli
samvinnufélaga. Þá megi nefna að
Alþjóðasamvinnubankinn, sem hafí
veitt Sambandinu fjármálalega fyr-
irgreiðslu, sé óbeint tengdur ICA.
Aðspurður um það markverðasta
sem gerst hafi á þinginu í Stokk-
hólmi, segir Erlendur: „Forstjóra-
skipti samtakanna verða að teljast
markverð, sérstaklega fyrir okkur
íslendinga. Bandaríkjamaðurinn
Robert Bieslay lét þá af störfum
sem forstjóri ICA, en við tók Vest-
ur-íslendingurinn Brace Thordar-
son. Hann er 40 ára gamall
Kanadamaður, fæddur og uppalinn
í Saskatoon í Saskatchewan. Hann
er íslendingur í föðurætt. Afí hans
hét Jóhannes Jasonarson, Þórðar-
sonar, fæddur 1863 að Vatnsenda
í Vestur-Húnavatnssýslu, sem gift-
ur var Guðrúnu Jörandsdóttur,
fæddri að Búrfelli í Hálsahreppi í
Borgarfirði. Þau Jóhannes og Guð-
rún munu hafa búið í Mozart í Sask-
atchewan. Sonur þeirra, faðir
Brace, var Leo Thordarson náms-
stjóri í Saskatoon, sem kvæntist
skoskri konu Margréti McLeod.
Brace hóf störf hjá ICA í nóvem-
ber 1985 sem aðstoðarforstjóri og
forstöðumaður fyrir aðstoðinni við
þróunarlöndin, en áður var hann
meðal annars framkvæmdastjóri
hjá Samvinnusambandi Kanada. Ég
hef átt þess kost að kynnast honum
allvel við störf mín í eftirlitsnefnd-
inni, en fundir nefndarinnar era
yfírleitt haldnir í höfuðstöðvum ICA
í Genf. Hann er sérlega geðugur
maður og hefur áunnið sér mikið
traust innan ICA, ekki síst í þriðja
heiminum. Mér þótti vænt um að
heyra, að hann telur sér til ágætis
að eiga íslenska forfeður.
í annan stað þótti mér ræða aðal-
ritara Sameinuðu þjóðanna, Peres
de Cuéllar, sem hann flutti á þing-
inu, athyglisverð. Þar lét hann þau
orð falla að Alþjóðasamvinnusam-
bandið væri ein af þeim fáu stofnun-
um í heiminum þar sem Norður og
Suður, Austur og Vestur gætu
fundið sameiginlegan vettvang til
þess að fjalla um málefni sín, er
snertu mjög daglegt lff fólksins í
hinum ýmsu löndum, ekki síst
vandamálin í þriðja heiminum.
Hann lagði áherslu á það í ræðu
sinni hve ICA hefði gegnt þýðingar-
miklu hlutverki í þróunarlöndunum
með þróunaraðstoð og með því að
kenna íbúum þessara landa að
hjálpa sér sjálfir með samstarfi inn-
an samvinnufélaga. Þá minntist
hann á nokkur svið samvinnustarfs,
þar sem hann sá fyrir sér samstarf
milli Sameinuðu þjóðanna og ICA
og sagði að Sameinuðu þjóðimar
væra skuldbundnar til þess að
hvetja til samvinnustarfs á „gras-
rótarstigi". Aðildarlönd samtak-
anna gætu veitt þessum málum
stuðning með jákvæðri afstöðu til
samvinnufélaga heima fyrir, án
þess að blanda sér í lýðræðislega
starfshætti félaganna. Aðildarþjóð-
imar gætu einnig stuðlað að vexti
landbúnaðarsamvinnufélaga, sam-
vinnusparifjárstofnana og fram-
leiðslusamvinnufélaga. Aukinn
stuðningur við alla þætti matvæla-
dreifingarinnar væri mikilsvirði. Að
lokum sagði aðalritarinn að það
ætti að hafa forgang að hvetja kon-
Vestur-Islendingurinn Bruce
Thordarson, sem nýlega hefur
tekið við forstjórastarfi Al-þjóð-
asamvinnusambandsins.
ur til aukinnar þátttöku í samvinnu-
starfi.
í tilefni af 100 ára afmæli ICA
1995 var á þinginu samþykkt til-
laga þar sem hvatt er til þess að
Sameinuðu þjóðimar samþykki að
árið verði alþjóðlegt ár samvinnufé-
laga. Aðalritarinn hafði þessa til-
lögu með sér til New York, en hafði
í viðtali við forseta ICA, Lars Marc-
us, staðfest að hann myndi persónu-
lega beita sér fyrir að þessi tillaga
yrði samþykkt af Sameinuðu þjóð-
unum, en ICA á sérstakan fulltrúa
þar.
Eitt aðalmál þingsins bar yfír-
skriftina Samvinnufélög og grund-
vallarverðmæti og flutti ég meðal
annars ræðu undir þeim dagskrár-
lið. Fyrir þinginu lá greinargerð frá
forsetanum Lars Markus um þetta
efni. Menn hafa haft af því vaxandi
áhyggjur að vegna hinna miklu
breytinga sem orðið hafa í iðn-
væddu löndunum, hafi ýmis mann-
leg grandvallarverðmæti farið for-
görðum. Hugsjónir eins og sam-
hjálp, heiðarleiki, virk þátttaka og
jákvætt viðhorf til náungans hafa
orðið að víkja fyrir nýjum hugsjón-
um sem snúast um fjáröflun. Snú-
ast um það að græða sem mesta
peninga til þess að geta neytt í sem
ríkustum mæli hins mikla framboðs
af vöram og þjónustu. í stað sam-
hjálpar komi einstaklingshyggjan.
Menn keppast um það á markaðs-
torgum þjóðfélaganna að drekka
stærri og stærri neyslubikar í botn
og svífast einskis til þess að ná
þeim markmiðum.
Lars Markus skilgreinir nokkur
þessara gömlu mannlegu grandvall-
arverðmæta og kemst að þeirri nið-
urstöðu að samvinnuhreyfíngin
verði að finna leiðir til þess að efla
meðvitund félagsmanna um gildi
þessara verðmæta fyrir líf þeirra
og starf. Félagamir verði að vera
hinn mikli styrkur samvinnustarfs-
ins. Það sé hins vegar augljóst að
Gatnagerð á
Tálknafirði
TálknafirðL
ÞESSA dagana er verið að Ijúka við lagningu á gangstéttum meðfram
2,7 km gatnakerfi staðarins. í raun hófust þessar framkvæmdir sl.
haust þegar lagt var slitlag á tæpa 2 km gatna, en áður hafði verið
lokið við aðalgötuna, sem er um 900 metrar.
Búið er að steypa 2.800 fm af
gangstéttum og var verkið unnið
samkvæmt útboði og var ánægjulegt
að geta tekið tilboði frá lægsta bjóð-
anda, sem er fyrirtæki á Tálkna-
firði, Trésmiðjan Eik hf. Hefur verk-
takinn staðið við öll skilyrði tilboðs-
ins og skilað verkinu með sóma.
Einnig var lagður 2.000 fermetra
graskantur meðfram öllum götum
og voru einnig tálknfirskir verktakar
þar að. Að því er varðar gangstéttar-
kanta þá var tekið tilboði frá Vél-
tækni hf. í Reykjavík og vannst verk-
ið fljótt og vel.
Það er samdóma álit íbúa að gat-
nagerðarframkvæmdimar gjörbreyti
ásýnd staðarins til hins betra og einn-
ig hvetur þetta húseigendur til fegr-
unar húsa og lóða.
Eftir því sem fréttaritari kemst
næst munu allar þessar framkvæmd-
ir kosta, með gatnagerð sl. árs, þeg-
ar slitlag var lagt á allar götur, um
14,6 milljónir króna og segir það sig
sjálft að það kemur við pyngjuna hjá
húseigendum. íbúar hér eru um 400.
- JOÐBÉ
Morgunblaðið/Jón Bjamason
Kantsteinar steyptir á Tálknafirði.