Morgunblaðið - 10.09.1988, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1988
Þegar rétt handtök
geta skipt sköpum
Sagt frá kennslu Reykjavíkurdeildar
Rauða kross Islands í skyndihjálp
Slysfarir eru að fróðra manna
sögn talsvert tíðar á íslandi. Slys
í heimahúsum eru hér óvenju
mörg og innferðarslys algengari
en í nágrannalöndum okkar. Þá
verða hér oft sjóslys, eldsvoðar
og ýmis önnur slys, sem skadda
fólk og verða því jafnvel að fjör-
tjóni. Þegar þetta er haft í huga
er það fagnaðarefni að Rauði
kross íslands hefur um nokkurn
tíma gengist fyrir námskeiðum í
skyndihjálp. Á námskeiðum þess-
um er mönnum veitt tilsögn í
hvemig bregðast skuli við þegar
slys ber að höndum og rétt hand-
tök geta skipt sköpum.
Það getur hent hvem sem er að
aka fram á umferðarslys. í sumar
var ég eitt sinn á leið norður í land.
Uppá heiði, þar sem voru krappar
beygjur, kom ég þar að sem bíll
hafði farið tvær veltur útaf vegin-
um. í bflnum, sem var illa leikinn,
sátu tvær manneskjur. Þær höfðu
greinilega hlotið töluverðar ákomur
við veltumar, og blæddi talsvert úr
þeim. Ég stökk út með sjúkrakas-
sann minn í hendinni og ætlaði að
reyna að koma til aðstoðar, þó ég
fyndi sannarlega til þess þá, hve
þekkingu minni í þessu efni væri
ábótavant. En þetta er það sem
hendir marga, að verða að hjálpa
þó þekkingin sé lítil og treysta verði
á bijóstvitið. í ofangreindu tilviki
vildi þó svo heppilega til að læknir,
á leið í sumarleyfi, kom akandi í
sama bili og ég gekk að bfl hinna
slösuðu. Hann tók að sér stjómina
og batt um ákomur særðu far-
þeganna. Fleira fólk dreif að og
hafði einhver farsíma í bfl sínum.
Fljótlega var búið að gera það sem
gera þurfti fyrir hið slasaða fólk,
binda til bráðabirgða um sár þess
og kalla á hjálp. Ég ók í burtu tals-
vert miður mín eftir þetta atvik,
en hugsaði jafnframt um hve nauð-
synlegt það væri fyrir hvem og einn
að kunna eitthvað fyrir sér í skyndi-
hjálp.
Eg átti þess kost fyrir skömmu
að sitja eitt kvöld á námskeiði í
skyndihjálp sem Reykjavíkurdeild
Rauða krossins gekkst fyrir. Nám-
skeiðið var ætlað almenningi og
haldið í húsi Rauða krossins á Óldu-
götu 4 í Reykjavík, en slík nám-
skeið eru einnig haldin fyrir skóla,
fyrirtæki og aðra sem þess óska.
Þegar ég kem inn í kennsluher-
bergið eru þar fyrir leiðbeinandinn,
Guðlaugur Leósson, og tíu nemend-
ur. Flestir sitja við stórt borð og
virða fyrir sér unga stúlku sem
hamast við að reyna að hnoða lífí
í gúmmídúkku sem liggur á gólfinu
hálfnakin að ofan. Hefði ein-
hvemtíma leynst lífsneisti með
þessari dúkku hefði hún vafalaust
haft þama góða möguleika á að
vakna til lífs að nýju, því stúlkan
leggur sig greinilega alla fram. En
þetta er aðeins gúmmídúkka, búin
til með það fyrir augum að fólk
geti æft á henni hjartahnoð og
blástursaðferð og þvi kemur náttúr-
lega allt erfiði stúlkunnar fyrir ekki.
Eftir u.þ.b. tíu mínútna vasklega
framgöngu sest stúlkan í sætið sitt,
rjóð og móð, með titrandi hendur
eftir áreynsluna og annar tekur við
að hnoða. Ég fæ að reyna mig eft-
ir nokkra stund. Guðlaugur Leósson
þurrkar dúkkunni vandlega um
munninn með sótthreinsandi efni
og getur þess um leið að ekki sé
talin hætta á eyðnismiti þó blásturs-
aðferðin sé notuð. Að því búnu sýn-
ir hann mér hvemig ég skuli bera
mig að við að blása lofti ofan í
dúkkuna. Hann sýnir mér hvemig
á að leggja báðar hendur á bijóst
hins hjálparþurfí, leggja vangann
að munni hans og finna hvort hann
andar og athuga hvort hjarta hans
slái með því að taka á hálsinum þar
sem slagæðamar eru undir. Ég
geri þetta og sveigi síðan höfuð
dúkkunnar vel aftur á bak og blæs
nokkmm sinnum ofan í hana og
finn hvemig bijóstkassi hennar
gengur upp og niður. Þessu næst
sýnir Guðlaugur mér hvemig á að
stijúka eftir riíjunum upp að miðju
bijóstkassans, setja þijá fingur-
góma neðst á miðju bijóstbeinanna
og leggja svo neðsta hlutann á upp-
sveigðum lófa hinnar handarinnar
þar fyrir ofan. Síðan er lausa hönd-
in lögð þar ofan á og fingrunum
læst saman og byijað að hnoða.
Það þarf að hnoða hratt og fast
fimmtán sinnum en beygja sig svo
snöggt yfir uppsveigt höfuðið, taka
fyrir nasaholumar og blása vel ofan
í opinn munninn. Þetta tvennt skal
svo endurtaka þar til líf færist í
manninn eða útséð þykir að hann
muni ekki verða lífgaður við.
Meðan ég hamast við að hnoða
og blása taka tvær konur til við að
æfa lífgunaraðferðir á lítilli
gúmmídúkku í bláröndóttum bleiu-
buxum. Í stórum dráttum eru
lífgunartilraunir sem notaðar eru á
smáböm svipaðar þeim sem við-
hafðar em við hina fullorðnu. Blás-
ið er þó bæði í gegnum nef og
munn bama og aðeins tveir fingur
notaðir við hjartahnoðið í stað lóf-
ans. Hnoðað er tíu sinnum og tekið
mun léttar á. Við böm sem orðin
em sjö til átta ára em notaðar þær
lífgunaraðferðir sem beitt er við
fullorðna.
Var þakklát þá
stundina fyrir það
sem ég hafði lært
Ég spyr fólkið á námskeiðinu
hvort það hafi einhvem tíma lent í
því að þurfa að aðstoða hættulega
slasað fólk. Ein stúlkan, Dagný
Bjamadóttir, sú sem hvað ákafast
hafði beitt hjartahnoðinu við
gúmmídúkkuna, gefur sig fram og
segist hafa komið að umferðarslysi
um miðja nótt úti á Kanaríeyjum
fyrir tveimur ámm. Bíll með tveim-
ur mönnum í ók á kyrrstæðan bíl
fyrir framan hús það sem Dagný
dvaldi þá í um tíma. Dagný er fé-
lagi í Ungliðahreyfingu Rauða
krossins og hafði nýlega sótt nám-
skeið í skyndihjálp þegar þetta
gerðist. Ungliðahreyfingin var
stofnuð árið 1939, hún lagðist af
um 1950 en hefur nú verið endur-
vakin. Dagný segir í stuttu samtali
að hún hafi þessa umræddu nótt
heyrt mikinn hávaða fyrir utan
húsið og skelfingaröskur. „Ég þaut
út og varð fyrst á slysstað og varð
að gera eitthvað mönnunum til að-
stoðar," segir hún. „Þetta var tals-
vert alvarlegt slys því annar maður-
inn sem í bflnum var hafði skorist
illa og blæddi úr slagæð á annarri
hönd hans. Hann fékk einnig lost
og það var um tíma mjög tvísýnt
um líf hans. Ég lokaði fyrir slagæð-
ina með fingmnum og hélt þétt
fyrir þannig að blæðingin stöðvað-
ist. Ég var svo sannarlega þakklát
þá stundina fyrir það sem ég hafði
Guðlaugur Leósson
lært á námskeiðinu í skyndihjálp
hjá Rauða krossinum.
Fljótlega dreif að fjölda fólks sem
reyndi að aðstoða mig. Það var
erfitt að gera hvort tveggja, að
halda um sárið á hendi slasaða
mannsins svo ekki blæddi og snúa
honum jafnframt í heppilegri stöðu
og setja undir fætur hans. Það gerði
málið ekki auðveldara að ég talaði
ekki spænsku og varð því að segja
vinkonu minni hvað gera þyrfti og
hún túlkaði svo fyrir hina. Fólk vildi
allt gera fyrir hinn slasaða en vissi
lítið um hvað væri honum fyrir
bestu. Hann bað t.d. um vatn og
það komu margir með vatn til að
gefa honum. Hann mátti hins vegar
alls ekki fá vatn. Ég reyndi að hafa
hemil á öllu slíku með aðstoð vin-
konu minnar og tók að mér stjóm-
ina í þessu hjálparstarfi. Læknis-
hjálp barst sem betur fór fljótt. Mér
vannst ekki einu sinni tími til að
binda fyrir sárið en tókst að stöðva
blæðinguna með því að halda fyrir
æðina allan tímann þangað til hjálp-
in barst. Á eftir hellti ég yfir mig
spritti tii að hreinsa af mér blóðið
og sótthreinsa mig. Daginn eftir
kom maður frá Rauða krossinum á
Kanaríeyjum og sýndi mér starf-
semi hans þar. Hann sagði mér
einnig þau gleðitíðindi að báðir
mennimir sem slösuðust nóttina
áður hefðu lifað af.“ Að lokum gat
Dagný Bjarnadóttir beitir hjartahnoði við gúmmídúkkuna.
X
Tryggvi Ólafsson
Dagný þess að hún teldi nú tíma-
bært að endumýja kunnáttu sína í
skyndihjálp til þess að vera viðbúin
ef hún skyldi aftur þurfa að aðstoða
slasað fólk.
Hugsaði að nú myndi ég
annaðhvort drepa mig eða
bijóta í mér hvert bein
Á námskeiðinu hitti ég Tryggva
Ólafsson, sem varð fyrir því að slas-
ast fyrripartinn í sumar er hann tók
þátt í fjallgöngu. Tryggvi sagðist
hafa gengið á fjöll öðru hvoru sl.
fimmtán ár og aldrei orðið neitt að
meini utan þetta eina sinn. „í þetta
sinn var ég að ganga á Baulu og
var á leiðinni niður," hefur hann
frásögn sína af umræddu atviki.
„Það var snjóskafl í hlíðinni og utan
hans afskaplega stórgrýtt. Ég ætl-
aði að sleppa við gijótið og ganga
á snjónum en ég lenti á hálkubletti
í skaflinum og byijaði að renna.
Ég missti fótanna og rann á fieygi-
ferð áleiðis að gijótinu. Ég man að
þegar ég var að koma að gijótinu
þá hugsaði ég að nú myndi ég ann-
að hvort drepa mig eða bijóta í
mér hvert einasta bein. Ég minnist
þess ekki að hafa henst neitt til í
gijótinu. Ég lokaði augunum þegar
ég lenti, en missti ekki meðvitund.
Strax og ég stansaði í gijóturðinni,
eftir að hafa runnið um 70 metra,
reyndi ég að standa upp, en settist
síðan og fór að huga að meiðslum
mínum. Ég var harla ánægður þeg-
ar ég fann ekki til annars en verkj-
ar í öxlinni og svo var ég blóðugur
á höfðinu. Við fallið brotnaði höfuð-
ið á upphandleggsbeininu og það
gekk út úr liðnum og svo fékk ég
töluvert djúpan skurð á höfuðið sem
talsvert blæddi úr. Einnig marðist
ég lítilsháttar hér og þar. Guðlaug-
ur Leósson, sem leibeinir okkur hér
á námskeiðinu, var þátttakandi í
þessari fjallgöngu og hann kom
fljótlega á vettvang ásamt farar-
stjóranum Jóni Viðari Sigurðssyni,
sem þá hafði nýlega verið á nám-
skeiði hjá Rauða krossinum. Þeir,
ásamt fleirum, veittu mér alla nauð-
synlega hjálp þó aðstæður væru
slæmar og lítið hægt að athafna
sig. Þeir bundu um höfuðið á mér
og útbjuggu fatla. Þeir biðu svo hjá
Leiðbeinandi og þátttakendur í námskeiði Rauða krossins í skyndihjálp. Aftari röð f.v. Helga Óskars-
dóttir, Tryggvi Ólafsson, Guðrún Þorkelsdóttir, Sigurkarl Stefánsson, Nanna Ólafsdóttir, Guðlaugur
Leósson. Fremri röð f.v. Dagný Bjaraadóttir, Áslaug Kristinsdóttir, Sigrún Sigurðardóttir, Aðalheiður
Arinbjörnsdóttir og Helga Guðjónsdóttir.