Morgunblaðið - 02.12.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. DESEMBER 1988
Úr byggðum
Breiðafiarðar
Békmenntir
ErlendurJónsson
Bergsveinn Skúlason: BÁRU-
SOG. Sögur og sagnir úr
Breiðafirði. 303 bls. Bókaútg.
Hildur. 1988.
»Svo langt er nú síðan að ég
leit fyrst dagsins ljós,« segir höf-
undur þessarar bókar, »að vel
minnist ég þeirra atburða er einna
mest umtal og athygli vöktu heima
í minni sveit um 1910.«
Eins og heitið bendir til eru
sagnimar í bók þessari tengdar
sjónum mestanpart. Og sögusviðið
er Breiðafjörður á 19. öld og lítið
eitt fram á þá 20. Þá var óvíða
meira athafnalíf en í Breiðafjarða-
reyjum. Fiskveiðar voru stundaðar
þar af kappi. Og önnur hlunnindi
til sjós og lands voru nýtt sem
verða mátti, selveiði og dúntekja
svo dæmi séu tekin. Allt skapaði
þetta auðsæld á síns tíma mæli-
kvarða. En sjósókn á opnum ára-
skipum var ekki heiglum hent. Og
sjórinn heimti sinn skatt í manns-
lífum. Efni í mannrauna- og hrakn-
ingasögur voru því sífellt að skap-
ast. En það eru einmitt þess háttar
sögur sem sagðar eru í þessari
bók. Eins og fræðimennsku af
þessu tagi tilheyrir er svo skotið
inn í þetta ættfræði og ýmiss kon-
ar fróðleiksmolum um menn og
málefni fyrri tíðar. Má í raun ætla
að það séu einmitt viðburðir, sem
mest umtal og athygli hafa vakið
á hverjum tíma, sem Bergsveinn
bjargar hér frá gleymsku. Margt
af þessu má hann hafa heyrt í
bemsku af munni fólks sem þá var
komið á efra aldur. Milliliðir munu
því ekki vera margir. Að því skapi
hlýtur heimildargildi sagnanna að
vera traustara. Það eykur enn gildi
frásagnanna að höfundur er þaul-
kunnugur staðháttum, og þá líka
atvinnuháttum eins og þeim sem
frá greinir í sögunum. Að sjálf-
sögðu eru undanskildar hreinar
þjóðsögur sem einnig er að finna
í þessari bók.
Upp úr aldamótum tók eyjabú-
skap að hraka, meðal annars vegna
ágengni breskra togara uppi við
landsteina og þar með þverrandi
fiskgengdar. Fræg er sagan af því
er sýslumaður ætlaði að taka tog-
ara en togaramenn sigldu með
yfirvaldið og fylgdarmanninn,
Snæbjöm i Hergilsey, til Bret-
lands. Birtir Bergsveinn hér kvæði-
skom sem maður nokkur orti um
atburðinn. Ekki er það mikill skáld-
Aldnir hafa orðið
17. bindi komið út
SKJALDBORG hf. hefúr gefið
út Aldnir hafa orðið 17. bindi
eftir Erling Davíðsson.
í fréttatilkynningu Skjaldborgar
segir m.a.: „Bókaflokkurinn „Aldn-
ir hafa orðið" varðveitir hinar
merkilegustu frásagnir eldra fólks
af atburðum löngu liðinna ára og
um það sjálft, atvinnuhættina, sið-
venjumar og bregður upp myndum
af þjóðlífínu, örum breytingum og
stórstígum framförum, þótt ekki
sé um samfelldar ævisögur að
ræða.
Með hinum öldnu, sem kveðja,
hverfur jafnan mikill fróðleikur og
lífsviska, sem betur er geymdur.
en gleymdur. Fólk það.sem segir
frá í þessari bók og fyrri bókum í
þessum bókaflokki, er úr ólíkum
jarðvegi sprottið og starfsvett-
vangur þess fjölbreyttur, svo og
lífsreynsla þess. Frásagnir spegla
þá liðnu tíma, sem á öld hraðans
og breytinganna virðast nú þegar
orðnir fjarlægir. En allar hafa þær
sögulegt gildi þótt þær eigi fyrst
og fremst að þjóna hlutverki góðs
sögumanns, sem á fyrri tíð voru
aufúsugestir.
Þeir sem segja frá eru Angantýr
Hjálmarsson, Ami Jónsson, Erl-
ingur Davíðsson, Gestur Ólafsson,
Gróa Jóhannsdóttir, Gustav Be-
hrent og Hinrik A. Þórðarson.
Bergsveinn Skúlason
skapur en sýnir hvað mönnum var
þá tamt að fella í stuðla það sem
þeir vildu festa sér í minni. Er
raunar meira af þess háttar kveð-
skap í bókinni.
Bergsveinn getur þess réttilega
að »fljótt fymist. yfir orð og ör-
nefni, sem tengd vom atvinnuhátt-
um, þegar þeir falla úr sögunni
og fáir minnast þeirra lengur.« Þau
hafa orðið örlög Breiðafjarðareyja,
sem og heilla hreppa norðanvert
við Breiðaijörð, að byggð hefur
eyðst þar með breyttum lífshátt-
um. Hlunnindin kröfðust margra
handa. Hlunnindabúskapurinn
byggðist því á miklu fólkshaldi,
ódýra vinnuafli.
Þótt til séu ærnar heimildir um
búskaparhætti þá, sem frá er
greint í bók þessari, má segja að
aldrei sé góð vísa of oft kveðin.
Þess háttar kjammikið og fram-
stætt líf í sambýli við náttúrana,
sem lifað var í Breiðafjarðareyjum
á öldinni sem leið, heyrir nú sög-
unni til. Bergsveinn Skúlason, sem
er orðinn maður aldurhniginn, á
lof skilið fyrir allan þann fróðleik
sem hann hefur dregið saman frá
þessum átthögum sínum.
„Nú er komiim tími tíl“
KOMIN er út á vegum Ráðherra-
nefiidar Norðurlanda bókin „Nú
er kominn tími til“ eftir Drude
Dahlerup í íslenskri þýðingu
Hildar Jónsdóttur. Bókin ber
undirtitilinn leiðarvisir fyrir kon-
ur í stjórnmálum og gerir grein
fyrir hlutdeild kvenna í stjórn-
málum Norðurlanda og baráttu
þeirra fyrir að auka sinn hlut. Á
blaðamannafúndi í tilefni af út-
komu bókarinnar kom fram að
hlutur islenskra kvenna í stjórn-
málum er sá minnsti á Norðurl-
öndum og taldi Jóhanna Sigurð-
ardóttir, félagsmálaráðherra,
stjómvöld hér mikið geta lært
af þeim aðferðum sem beitt hefúr
verið á hinum Norðurlöndunum
til að auka hlut kvenna í stjórn-
málum og lýst er í bókinni. Það
er Almenna bókafélagið sem sér
um dreifingu á bókinni hérlendis
og mun allur ágóði renna til
Kvennasögusafns Islands.
Höfundur bókarinnar, Drude Da-
hlerup, er lektor í stjórnmálafræðum
við Háskólann í Árósum og hefur
stundað kvenna- og þjóðfélagsrann-
sóknir. Hún er um þessar mundir í
forystu fyrir norræna BRYT-verk-
efninu, sem er tilraunaverkefni á
vegum Ráðherranefndarinnar sem
hefur það að markmiði að þróa og
reyna aðferðir sem vænlegar era til
að uppræta kynskiptingu á vinnu-
markaðnum. Hún sagði á blaða-
mannafundinum að konur hefðu se-
tið nógu lengi og beðið eftir því að
fá jafnréttið á silfurfati. Þær hefðu
sýnt það á síðustu 10—20 árum að
unnt væri að knýja fram breytingar
en frekari aðgerða væri þörf þar sem
iangt væri í land að konur hefðu náð
sömu stöðu og karlmenn í stjórn-
málunum. Hún sagði að á Norður-
löndunum væri nú runnið upp það
skeið sem kalla mætti varaform-
annstimabil kvennanna þar sem
mjög víða hefðu konur fengið vara-
formannsembætti. Þetta mætti túlka
á tvennan veg, annað hvort væra
þetta skilaboð til kvenna: „hingað
og ekki lengra" eða áfangi á þróun-
arbraut sem leiddi til þess að form-
annsembættin kæmu í kjölfar vara-
Morgunblaðið/Bjarni
Drude Dahlerup
formannsembættana. Það væri ekki
nóg að konur „fengju að vera með“
í stjórnmálunum, þær yrðu að hafa
áhrif.
Aðspurð hveijar hún teldi skýr-
ingamar á lágu hlutfalli kvenna í
íslenskum stjórnmálum sagði Drude
Dahierup að hér væru svo fá þing-
sæti að slást um að það gætti meiri
tregðu en á hinum Norðurlöndunum
að eftirláta þau konum. Augu
kvenna á öðrum Norðurlöndum
beindust að íslandi vegna kvenna-
verkfallsins 1975, kosningu Vigdísar
Finnbögadóttur og framboða
Kvennalistans, en þeim gengi illa
að skilja hversu fáar konur ættu
sæti í ríkisstjórn, á alþingi og í
nefndum og ráðum hins opinbera.
Jóhanna Sigurðardóttir, félags-
málaráðherra, sagði að starfandi
væri nefnd til að endurskoða jafn-
réttislögin og einnig hefði verið sam-
þykkt í ríkisstjóminni að beina því
til fyrirtækja og stofnana hins opin-
bera að setja sér ákveðin markmið
varðandi laun, stöðuveitingar og
hlunnindagreiðslur með tilliti til jafn-
réttis. Jóhanna sagðist ennfremur
stefna að því að auka hlut kvenna
í nefndum, stjórnum og ráðum á
vegum ríkisins.
Ættarbók eftir
Tryggva Emilsson
ÚT er komin hjá Máli og menn-
ingu bókin Sjómenn og sauða-
bændur eftir Tryggva Emilssson.
í fréttatilkynningu Máls og
menningar segir: „Bók þessi er í
senn ættarskrá og aldaspegill. Höf-
undur rekur þær ættir sem að hon-
um standa og segir sögu forfeðra
sinna allt að þijár aldir aftur í
tímann. Flestir vora þeir sjómenn
og sauðabændur og fær lesandinn
hér merka innsýn í lífshætti al-
þýðufólks fyrr á tímum.
Fyrri hluti bókarinnar er að
mestu bundinn við norðursýslur
landsins, síðari hlutinn við Mýra-
og Borgarfjarðarsýslur. Tryggvi
rekur móðurætt föður síns til
Grímseyjar og er saga eyjarinnar
og þess fólks sem hana byggði rak-
in í ítarlegum kafla. Fjölmargt fólk
kemur við sögu og ættarskráin er
þannig skrifuð að jafnframt manna-
nöfnum og ártölum er sagt frá
landsháttum og öðra því sem snert-
ir daglegt líf fólksins, svo sem
ýmsum fyrirbæram af völdum
náttúrannar og ráðstöfunum valds-
manna."
Sjómenn og sauðabændur er 432
blaðsfður að stærð, prentuð í Prent-
stofu G. Benediktssonar. Bókfell sá
Tryggvi Emilsson
um bókband. Kápumynd gerði Guð-
jón Ketilsson.
Jana með
snyrtiað-
stöðu
Módelskólinn Jana opnaði ný-
verið snyrtiaðstöðu í húsakynn-
um sínum í Hafnarstræti 15, ann-
arri hæð.
í snyrtiaðstöðunni er boðið upp
á andlitsböð, húðhreinsun, hand-
og fótsnyrtingu, vaxmeðferð, var-
anlega háreyðingu, meðferð við
c háræðasliti, fórðun, ásamt litgrein-
u ingu og snyrtinámskeið. Einnig
Ihefur Módelskólinn Jana til sölu
snyrtivörur og veitir ráðgjöf um
. notkun þeirra.
Eigendur eru Anna Gunnars-
dóttir og Jón A. Siguijónsson.
' Starfsmenn auk eigenda era Huld
1 Ringsted snyrtifræðingur og Auður
Ólafsdóttir listfræðingur. Anna Gunnarsdóttir t.v. og Huld Ringsted í nýopnaðri snyrtiaða-
(Fréttatilkynning) stöðu Módelskólans Jönu.
Alfræðibók um skák
IÐUNN hefúr gefið út Alfiræði-
bókina um skák eftir dr. Ingimar
Jonsson, fyrrverandi forseta
Skáksambandsins.
í kynningu Iðunnar segir m.a.:
„í Alfræðibókinni um skák er ítar-
lega sagt frá fjölmörgum stórmeist,-
uram og öðrum skáksnillingum,
íslenskum jafnt sem erlendum, og
Qallað um á sjöunda hundrað ein-
staklinga sem á einn eða annan
hátt tengjast tafli, sögu þess eða
starfi skákhreyfingarinnar.
Einnig er sagt frá öllum helstu
skákbyijunum, vörnum og afbrigð-
um þeirra á þann hátt að lesandinn
eigi auðvelt með að glöggva sigá
þessum þætti skákfræðinnar. í bók-
inni er jafnframt að finna upplýs-
ingar um ýmsa skákviðburði, tafl-
tegundir, algengustu skákhugtök
og margt fleira, og veitir hún því
svör við flestum þeim spurningum
Ingimar Jónsson
sem upp kunna að koma þegar skák
er annars vegar.“
Bókin er 367 blaðsíður.