Morgunblaðið - 05.12.1989, Qupperneq 30

30 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 1989
JltarjgmiMaMfr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,"
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Innanmein stj órnar-
samstarfsins
Síðustu vikur hafa nokkrir
stjórnarþingmenn haft uppi
ágreining við ríkisstjórnina um
ýmsa meginþætti í stefnu henn-
ar. Þingflokkar stjórnarinnar
hafa haft ólíkar áherzlur, að
ekki sé sterkar að orði kveðið,
um ýmis meginmál, eins og
framkvæmd virðisaukaskatts-
ins, svokölluð Evrópumál, orku-
frekan iðnað, könnun á gerð
varaflugvallar fyrir alþjóðaflug
o.fl. Framvindan í þjóðmálunum
hefur og verið neikvæð, eins og
fram hefur komið í gjaldþrotum
fyrirtækja, atvinnuleysi fólks,
rýrnandi kaupmætti, byggðar-
öskun og votti af landflótta. Það
kom því fáum á óvart þegar fram
var borin vantrauststillaga á
ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar.
Vantraustsumræðan sjálf,
sem ljósvakar færðu inn á heim-
ili fólks, kom því hinsvegar í
opna skjöldu. Hún var, satt bezt
að segja, lítt til þess fallin að
auka á virðingu Alþingis. Meiri
hluti ræðumanna hélt sig að vísu
við málefni og rökræður, sem
er sjálfsögð háttvísi við fólkið í
landinu. Aðrir, þar á meðal sum-
ir ráðherranna, gengu þvert á
sjálfsagða háttvísi gagnvart
hlustendum þegar þeir þeystu á
orðfákum inn á heimili lands-
manna.
Uppistaðan í ræðu eins ráð-
herrans var að líkja ríkisstjórn-
inni við slökkvilið - en stjórnar-
andstöðunni við eins konar
brennuvarga í samfélaginu, er
kyndi eyðingarelda sem mest
þeir megi. Samlíking af þessu
tagi er einkar ósmekkleg. En
spyija má að gefnu tilefni: Hvort
kyndir „slökkviliðið“ eða kæfir
þá elda verðbólgu og skatt-
heimtu, sem almennur kaup-
máttur í landinu brennur nú á?
Annar ráðherra skjaldaði
ríkisstjórnina og vinnubrögð
hennar með svo 'óviðfelldnum,
persónulegum árásum á for-
mann Sjálfstæðisflokksins, að
slíkt á sér fá fordæmi í þjóð-
málaumræðu síðustu áratugi.
Varnarræður af þessu tagi lýsa
ekki sterkum málstað. Ráðherr-
ar og þingmenn ættu að temja
sér annars konar og hófsamara
orðfæri, a.m.k. þegar þeir tala
til alþjóðar á öldum ljósvakans.
Ríkisstjórnin hélt velli í at-
kvæðagreiðslu um vantrauststil-
löguna, sem reyndar var vitað
fyrir fram. Það fór hinsvegar
ekki fram hjá neinum, sem
hlýddu á greinargerðir stjórnar-
þingmanna við atkvæðagreiðsl-
una, að alvarlegar sprungur eru
í stjórnarsamstarfinu. Þetta kom
hvað gleggst fram í máli Hjör-
leifs Guttormssonar, fyrrverandi
ráðherra Alþýðubandalagsins.
í fyrsta lagi sagðist Hjörleifur
hafa greitt atkvæði gegn stjórn-
araðild Borgaraflokksins. I ann-
an stað sagði hann þá ríkisstjórn
ekki að sínu skapi, sem hefði
innanborðs utanríkisráðherra er
stefndi að forkönnun á „nýjum
hernaðarflugvelli“. í þriðja lagi
sagði hann stjórnina á afdrifa-
ríkum villigötum í svokölluðum
Evrópumálum: „Eg er andvígur
þeirri stefnu sem ríkisstjórnin
markaði í gær í þessu stóra
máli og tel hana ekki aðeins
varhugaverða heldur hættu-
lega,“ sagði þessi „stjórnar-
sinni“. Loks staðhæfði hann að
„málstaður sá, sem Alþýðu-
bandalagið hafi lengst af staðið
fyrir, ætti í vök að veijast í þess-
ari ríkisstjórn. Það hefur hallað
undan í vaxandi mæli.“
Hjörleifur Guttormsson reri
ekki einn á'báti „stjórnarand-
stöðu“ innan stjórnarflokkanna.
„Mér er ljóst að ýmislegt hefur
farið úrskeiðis," sagði Karvel
Pálmason, Alþýðuflokki. „Ég er
ekki ánægður með það hvernig
til hefur tekizt síðustu 14 mán-
uði,“ sagði Skúli Alexandersson,
Alþýðubandalagi. Þannig rétt-
lættu stjómarþingmenn, ekkert
síður en stjómarandstaðan, van-
trauststillöguna, þótt þeir heykt-
ust á fylgja því fram á borði sem
þeir staðhæfðu í orði. Spmngur
stjórnarsamstarfsins eru alþjóð
augljósari eftir en áður að þessi
umræða fór fram.
Baráttu-
dagur gegn
alnæmi
Fullveldisdagur íslendinga,
1. desember, var jafnframt
alþjóðlegur baráttudagur gegn
alnæmi. 0,05% íslendinga hafa
tekið þennan alvarlega sjúkdóm,
0,5% Bandaríkjamanna og 5,0%
íbúa í Uganda, svo dæmi séu
nefnd.
Ef tíðni sjúkdómsins væri hin
sama hér og í Uganda væru
rúmlega 12.000 landsmenn
sýktir. Tölur þessar tíunda þörf-
ina á fyrirbyggjandi vörnum, hér
sem annars staðar, viðvarandi
fræðslu og varnaðarorðum. Heil-
brigðisyfirvöld mega í engu
slaka á því fyrirbyggjandi starfi,
sem hér hefur verið byggt upp,
gegn þessum hrikalega vágesti.
Hluti loðnuflotans við Torfunefsbryggju á Akureyri.
Fjölmennur fundur loðnusjómanna á Akureyri:
Krafist aukimia hei
til veiða á öðru en 1
Kröfu um síldarkvóta algjörlega hafiiað
Akureyri.
FLEST loðnuskipanna sem komu til hafnar á Akureyri á laugardag
héldu á miðin við Kolbeinsey að loknum fundi loðnusjómanna í Al-
þýðuhúsinu undir miðnætti á sunnudagskvöld. Inn á fundinn komu
þær upplýsingar að Bjarni Ólafsson AK hefði fengið stóra og gullfal-
lega loðnu á þessum slóðum og varð það mönnum tile&ii nokkurrar
bjartsýni, en að öðru leyti voru sjómenn þungir á brúnina og fram
kom á fundinum ótti vegna þess alvarlega afkomubrests sem menn
stæðu frammi fyrir. Til fundarins var boðað í framhaldi af niðurstöð-
um úr loðnurannsóknum, en Sveinn Sveinbjörnsson leiðangursstjóri
sagði að tveggja ára loðna hefði aldrei verið eins léleg og nú. Á sunnu-
dagsmorgun ákvað Halldór Ásgrímsson að frekari loðnuveiðar skyldu
stöðvaðar, en frestaði síðan framkvæmd þeirrar ákvörðunar í ljósi
fréttanna af afla Bjarna Ólafssonar.
170 manna fundur
Á fundinn á Akureyri komu Jak-
ob Jakobsson forstjóri Hafrann-
sóknastofnunar, Árni Kolbeinsson
ráðuneytisstjóri í sjávarútvegsráðu-
neytinu, Sveinn Sveinbjörnsson
leiðangursstjóri og Jón B. Jónasson
skrif stofustjóri sj ávarútvegsráðu-
neytisins. Talið er að um 170 manns
hafi verið á fundinum, en 15-17
loðnubátar komu til hafnar á Akur-
eyri á laugardag og fram á sunnu-
dag. Flestir þeirra héldu á miðin
við Kolbeinsey strax að loknum
fundi, en á fundinum var samþykkt
áskorun til sjávarútvegsráðherra að
fresta fyrirhuguðu banni við loðnu-
veiðum þar til nýrra upplýsinga
hefði verið aflað um ástand loðn-
unnar í framhaldi af fréttum frá
Bjarna Ólafssyni og fleiri loðnuskip-
um.
Engar tekjur frá því í marz
„Mörg loðnuskipanna hafa ekki
haft neinar tekjur frá því í mars
og eru komin í algjört þrot. Hið
sama má segja um áhafnir skip-
anna,“ sagði Snorri Gestsson skip-
stjóri á Gígju VE. Hann sagði að
síldveiðar væru eina lausnin sem
menn sæju. Hann ræddi þá ósk sjó-
manna, að þeir fengju að veiða síld
kæmi til þess að loðnuveiðar yrðu
stöðvaðar og spurði Jakob Jakobs-
son hveijar afleiðingar það hefði
fyrir stofninn, veiddu loðnuskipin
45 þúsund tonn af síld fram til ára-
móta.
Óskar Vigfússon, formaður Sjó-
mannasambands íslands talaði um
alvarlegan atvinnubrest, sem sjó-
menn stæðu frammi fyrir. Á fundi
á föstudag með sjávarútvegsráð-
herra hefði niðurstaðan verið kynnt
og sagt að fulltrúar hagsmunaaðila
fengju tækifæri til að kynna sínum
mönnum niðurstöðuna. Ákvörðun
um bann við hefði því komið sé á
óvart. Hann beindi því til fjölmiðla
að í umfjöllun þeirra um loðnubrest-
inn kæmi skýrt fram áfallið, sem
sjómenn yrðu fyrir. Því væri oft
haldið á lofti hve þessir sömu menn
væru loðnir um lófana. Rétt væri
að geta þess þá með sama hætti,
þegar þeir stæðu uppi án tekna.
Síldarstofiiinn um
400.000 tonn
Jakob Jakobsson forstjóri Haf-
rannsóknastofnunar sagði að talið
væri að síldarstofninn væri um 400
þúsund tonn. Því marki hefði verið
náð hægt og bítandi á síðustu 18
árum og væri ástand stofnsins-
gott.„En ef menn veiða 45 þúsund
tonn úr stofninum til viðbótar því
sem úthlutað var, þá þýðir það auð-
vitað að stofninn verður 45 þúsund
tonnum minni," sagði Jakob. Hann
sagði menn ekki miklu bættari þó
þeir fengju að veiða þessi síldar-
Seint á sunnudagskvöld ákvað
sjávarútvegsráðherra að fresta
banni við loðnuveiðum um einhvern
tíma. Su ákvörðun byggðist á því,
að Bjarni Ólafsson AK fékk um
kvöldið 150 tonn af góðri loðnu
vestan við Kolbeinsey. Loðnuskipin
héldu strax út, en engrar teljandi
loðnu varð vart um nóttina. Ekkert
samband náðist við flotann í gær,
en einhver skip munu vera með smá
Nokkrir fundarmanna bera samai
ráðuneytisstjóri, Sverrir Leósson,
son, útgerðarmaður, Bjarni Bjarna
framkvæmdastjori Farmanna- og f
tonn. „Eg tel það ekki leysa núver-
andi vanda og við myndum færa
þrópnina til baka um nokkur ár.“
Á fundinum á sunnudagskvöldið
færði Jakob mönnum þær fréttir
að Bjarni Ólafsson AK hefði fengið
gullfallega stóra loðnu vestan Kol-
beinseyjar og léttist við það brúnin
á fundarmönnum. „Mér þykir ótrú-
legt ef ekki fer að birta til í þessum
málum og það fyrr en seinna,“ sagði
Jakob.
Hæpið að beina loðnu-
flotanum á síld
Ámi Kolbeinsson ráðuneytisstjóri
í sjávarútvegsráðuneytinu tók í
sama streng og Jakob og taldi það
slatta.
Halldór sagði að nauðsynlegt
væri að sjá hvað væri að gerast,
fá úr því skorið hvort loðnan væri
farin að ganga inn á svæðið. Þó
gildistöku bannsins yrði frestað um
einn dag eða svo, „ gæti það ekki
verið til skaða. „Þessi staða er svip-
uð og á síðustu loðnuleysisárum,
1982 og 1983. Þá tókst okkur að
rífa okkur upp aftur og svo verðum
Engar töfralausr
—seg'ir Halldór Ásgrímsson, sjávarútvej
„ALGJÖR aflabrestur á loðnu er svo stórt dæmi, að það verður ekki
fúllbætt og enginn mannlegur máttur getur ráðið við afleiðingar þess.
Hver viðbrögð stjórnvalda verða, bregðist loðnan alveg, get ég ekki
sagt um á þessari stundu. Sá skelfilegi möguleiki verður ræddur á
næstu dögum, en það er ljóst ekki eru til neinar töfralausnir, veiðist
ekkert," sagði Halldór Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra, í samtali
við Morgunblaðið.