Morgunblaðið - 04.12.1990, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 1990
Þingkosningarnar í Þýskalandi
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir BJORN BJARNASON
Neikvæð kosmngabar-
átta þýskra vinstri-
sinna misheppnaðist
VINSTRISINNAR urðu fyrir mikluin vonbrigðum í fyrstu lýðræðis-
legu kosningunum í sameinuðu Þýskalandi í 58 ár. Oskar Lafonta-
ine kanslaraefni jafnaðarmanna (SPD), tapaði fyrir Helmut Kohl,
frambjóðanda kristilegra demókrata (CDU/CSU) í keppninni um
kanslaraembættið. Græningjar í vesturhluta landsins náðu ekki 5%
fylgi og komast því ekki á sambandsþingið i Bonn. Jafnaðarmenn
töpuðu illa fyrir kristilegum í Berlín og fengu um 10% minna fylgi
en í síðustu kosningum í V-Berlín.
Kjörstöðum var lokað klukkan
• 18 í Þýskalandi á sunnudag.
Veðrið var leiðinlegt á kjördaginn
og þátttakan í samræmi við það,
77,8%. Sérfræðingar telja að þessi
dræma þátttaka endurspegli einnig
þreytu kjósenda vegna tíðra kosn-
inga í landinu, sérstaklega austur-
hlutanum, þar sem nú var kosið í
fjórða sinn á þessu ári. Þar var
þátttakan nú 75,1% en 93% í fyrstu
frjálsu kosningunum þar eftir fall
kommúnistastjómarinnar, sem
voru í mars sl.
í sama mund og kjörstöðum var
lokað birtu sjónvarpsstöðvar spár
sínar um úrslit kosninganna. Þær
reyndust í megindráttum réttar.
Strax kom í ljós að græningjar í
vesturhluta landsins áttu undir
högg að sækja og þeir kynnu ekki
að ná 5% þröskuldinum, sem ræður
því, hvort flokkar fá þingmenn á
sambandsþingið eða ekki. Fyrir
kosningarnar kærðu græningjar
ákvæði kosningalaganna fyrir
stjómlagadómstóli landsins, sem
tók kæru þeirra til greina og ákvað
að skipta landinu í tvennt á þann
hátt, að flokkar þyrftu að ná 5%
annaðhvort í austur- eða vestur-
hluta þess til að fá þingmenn
Hans-Dietrich Genscher, ut-
anríkisráðherra og varaform-
aður Frjálslynda flokksins, spá-
ir hér í kosningatölumar.
kjöma. Þessi regla varð græningj-
um að falli fyrir vestan en fyrir
austan náði bandalag græningja
og Bundnis 90 yfir 5% þröskuldinn
og fékk 8 þingmenn á sambands-
þingið. PDS, gamli kommúnista-
flokkurinn, fékk einnig meira en
5% í austurhlutanum og 17 menn
á þingið í Bonn.
Sérfræðingar skýra fylgishmn
græningja á þann veg, að flokkur-
inn hafí ekki snúist rétt við breytt-
um aðstæðum í Þýskalandi eftir
sameininguna. Hann hafi ekki
höfðað til unga fólksins jafn sterk-
lega og áður, það hafi margt setið
heima eða snúist til fylgis við jafn-
aðarmenn og Oskar Lafontaine,
sem segir að framboð sitt boði
kynslóðaskipti í þýskum stjómmál-
um. Græningjar fóm illa út úr
kosningunum í háskólaborgum, þar
sem þeir hafa almennt verið sterk-
ir og má þar til dæmis nefna Frei-
burg, þar sem þeir töpuðu 7,9%
atkvæða.
Athygli vekur að jafnaðarmenn
hafa tapað fylgi í stórborgum
Þýskalands, þar sem staða þeirra
hefur verið sterk. Segja sérfræð-
ingar, að almennt hafi þeir tapað
alls staðar nema í Saarlandi, þar
sem Oskar Lafontaine er forsætis-
ráðherra. Nú fengu þeir 33,5% at-
kvæða sem er minna fylgi en þeir
hafa fengið í kosningum í V-Þýska-
landi síðan 1957. Flokkurinn fékk
37% í kosningunum í V-Þýskalandi
1987.
Sérfræðingar segja að Lafont-
aine hafi mótað stefnu, sem höfði
ef til vill vel til „aktivista", það er
virkra flokksmanna, en stangist á
við skoðanir kjósenda. Kosninga-
baráttan hafí verið rekin á nei-
kvæðum nótum. Lögð hafi verið
áhersla á hættur sem steðjuðu að
vegna félagslegra vandamála,
kostnaðar vegna sameiningarinnar
og mengunar. Þetta hafí ekki haft
hljómgrunn meðal kjósenda.
Fylgisaukning fijálslyndra
Ftjálslyndi flokkurinn (FDP)
undir forystu Hans-Dietrichs
Urslit
kosninganna
í sameinuðu
Þýskalandi
1987
PDS
2,4% (17)
FDP***
11,0%
(79)
Græninajar
og Bundnis 90
5,1% (8)
• Kristilegir demókratar
og Kristilega sósíalsambandið^
V Jafnaðarmenn
*** Frjálsir demókratar
Bertha Klingberg, 92 ára gömul, frá Schwerin í austurhluta
Þýskalands, greiddi atkvæði í fyrsta skipti í 58 ár í gær eða síðan
síðustu lýðræðislegu kosningarnar í sameinuðu Þýskalandi voru
haldnar.
Genschers utanríkisráðherra jók
fylgi sitt verulega og fékk 11%
atkvæða (var með 9,1% í kosning-
unum í V-Þýskalandi 1987).
Síðustu daga kosningabarátt-
unnar börðust stjórnarflokkamir
innbyrðis um „annað atkvæði"
kjósenda, það er það atkvæði sem
kjósendur ráðstafa á landslista, en
Þjóðveijar geta greitt tveimur
flokkum atkvæði á sama kjörseðl-
inum. 328 af 656 þingmönnum á
sambandsþinginu eru kjörnir í kjör-
dæmum og 328 á landslistum;
landslistinn er einnig kallaður
kanslara- eða ríkisstjómarlisti, því
að með „öðru atkvæðinu" sem fell-
ur á hann lýsa menn vilja sínum
um styrkleika flokkanna.
Fyrir kosningarnar var ljóst, að
FDP ætlaði að starfa áfram með
kristilegum ef ríkisstjómin fengi
umboð áfram. Sérfræðingar telja,
að sterkur vilji almennings til þess
að Kohl næði góðri kosningu sem
kanslari hafi stuðlað að góðri niður-
stöðu fyrir FDP. Margir hafi viljað
að stjórnin starfaði áfram en verið
andvígir því að kristilegir fengju
hreinan meirihluta. Er landlægur
ótti, af sögulegum ástæðum, við
hreina meirihlutastjóm meðal
margra Þjóðveija og líta þeir á FDP
sem eins konar öryggisventil gegn
slíku.
Staða Genschers er einnig ákaf-
lega sterk meðal kjósenda og er
hann talinn hafa átt mikinn þátt í
því, hve sameining landsins hefur
gengið vel fyrir sig og í góðri sam-
vinnu við aðrar þjóðir. Hann er
fæddur í Halle sem var áður í
A-Þýskalandi og beitti sér mjög í
kosningabaráttunni á þeim slóðum
og uppskar ríkulega, því að FDP
fékk þar yfir 30% atkvæða.
Staðan í Bæjaralandi
Kristilega sósíalsambandið
(CSU) í Bæjaralandi er systur-
flokkur kristilegra demókrata
(CDU). Býður flokkurinn aðeins
fram þar en CDU í öðrum sam-
bandslöndum Þýskalands. Franz
Josef Strauss, leiðtogi CSU, lést
fyrir tveimur árum og var þetta
því í fyrsta sinn sem flokkurinn
gekk til sambandskosninga án
hans. Hlaut hann 51,9% atkvæða,
sem er mjög góð útkoma, þótt fylg-
ið sé 3,2% atkvæðum minna en í
þingkosningum 1987. Atkvæði
CSU og CDU eru talin saman á
landsmælikvarða og samtals hlutu
flokkarnir nú 43,8% atkvæða
(44,3% í V-Þýskalandi 1987). Er
Theo Waigel, leiðtogi CSU, ákaf-
lega ánægður með niðurstöðu
kosninganna, sem hann segir
ganga þvert á spádóma márgra um
að flokkurinn gæti ekki haldið
sterkri stöðu sinni án Strauss.
Innan ríkisstjómar Kohls eru
FDP og CSU andstæðingar í ýms-
um efnum. CSU leggur til dæmis
áherslu á sterka löggæslu og skjót
viðbrögð við mótmælahópum, sem
fellur ekki að skapi FDP. Þá deila
flokkarnir um húsaleigulög, þar
sem FDP vill meira fijálsræði en
CSU og sömu sögu er að segja um
fóstureyðingar.
Orugg forysta Kohls
Helmut Kohl er sigurvegari
kosninganna á sunnudag. Harin
hefur nú þegar verið kanslari í 8
ár. Að þessu sinni tókst honum í
fyrsta sinn að ná meirihluta af SPD
í heimakjördæmi sínu í Ludwigs-
hafen og hlaut því kjördæmakosn-
ingu en ekki landslistakjör eins og
áður.
Kosningabaráttuna háði hann á
þeirri forsendu að hann gæti veitt
þjóðinni örugga forystu á óvissum
tímum. Hann var jákvæður í mál-
flutningi sínum. Vafalaust gerðu
kristilegir sér vonir um meira fylgi
á landsvísu. Þeir höfðu byrinn með
s'ér og Kohl tókst að snúa vörn-
inni, sem hann var í gagnvart La-
fontaine um sumarið 1989, í svo
mikla sókn, að Lafontaine á erfitt
með að tryggja eigin pólitíska
framtíð, þótt stuðningsmenn hans
segi hann vera frambjóðanda
framtíðarinnar sem sigri örugglega
eftir fjögur ár.
Fyrir ári var því spáð, að jafnað-
armenn yrðu sterkasta stjórnmála-
aflið í austurhluta Þýskalands.
Kristilegir demókratar hafa af-
sannað þá spá; þeir eru tvímæla-
laust öflugasti flokkurinn í nýju
sambandslöndunum fimm og
Berlín. Þeir hafa meirihluta í stjórn
fjögurra sambandslandanna og
Berlínar. Fylgi þeirra er álíka mik-
ið fyrir austan og vestan. Þeir hafa
fengið þakkir fyrir forystu um frið-
samlega sameiningu þjóðarinnar
og umboð til að t'akast á við hinn
mikla vanda sem henni fylgir.
Berlín:
Fylgishrun jafnaðarmanna
Bonn. Frá Birni Bjarnasyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
JAFNAÐARMENN guldu afhroð í kosningum til þings og borgar-
stjórnar í Berlín. Kristilegir demókratar fengu 40,3% atkvæða og
juku fylgi sitt um rúm 10% en jafnaðarmenn töpuðu næstum jafn
miklu fylgi og fengu 30,5%. Ovissa er um það, hverjir mynda meiri-
hluta í hinu 200 manna þingi borgarinnar og velja borgarstjóra.
Eftir borgarstjórnarkosningar í
V-Berlín á síðasta ári mynduðu jafn-
aðarmenn og græningjar meirihluta
í borginni. Hann sprakk fyrir
skömmu vegna ágreinings út af lög-
regluaðgerðum gegn hústökumönn-
um. Walter Momper, fráfarandi
borgarstjóri jafnaðarmanna, telur
úrslitin nú dauðadóm yfir slíku sam-
starfl, sem var á sínum tíma talið
hugsanlegt upphaf að nýju stjórnar-
samstarfi á landsvísu. Var litið á
Momper sem líklegan keppinaut
Oskars Lafontaines, kanslaraefnis
jafnaðarmanna. Momper fékk nú
verri útreið í kosningunum en_La-
fontaine.
Eberhard Diepgen, leiðtogi kristi-
legra í Berlín, útilokar ekki að hann
leiti eftir samstarfi við jafnaðar-
menn um meirihlutastjóm í Berlín.
Fijálslyndir fengu nú að nýju þing-
menn kjörna í Berlín með 7,1% at-
kvæða, en samtals hafa fijálslyndir
og kristilegir nú 99 (84+15) af 200
þingmönnum í borginni, er dugir
ekki til að mynda meirihluta.
Græningjar fengu 5% í kosning-
unum nú en PDS, hinn gamli komm-
únistaflokkur A-Þýskalands, 9,2%.
Repúblikanar, sem hafa skipað sér
lengst til hægri í þýskum stjórnmál-
um, áttu fulltrúa í borgarstjórn
Berlínar en töpuðu þeim. Attu þeir
alls staðar undir högg að sækja í
kosningunum á sunnudag og eru
taldir úr sögunni sem áhrifaafl í
þýskum stjórnmálum.
Reuter
Kohl og Lafontaine heilsast í Bonn á kjördag.