Morgunblaðið - 17.05.1991, Qupperneq 14

Gi teiu íAW .vi HUOAauTao’í öigajhmuöíiom
14 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17: MAÍ 1991
Dynskógar
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
DYNSKÓGAR. V. 224 bls. Vest-
ur-Skaftafellssýsla. Vík, 1990.
Héraðsritið Dynskógar er fyrir
margra hluta sakir frábrugðið öðrum
slíkum. Kveðskapur er þar enginn.
Þættir eru færri en í öðrum sambær-
ilegum ritum en meira borið í hvern
og einn. Minna er byggt á persónu-
legum endurminningum. Myndefni
er fjölbreytt og mikið og áhersla
lögð á birting gamalia' Ijósmynda.
Þá er þetta innbundin bók. Ritstjórar
eru sem fyrr Björgvin Salómonsson,
Helgi Magnússon og Sigurjón Ein-
arsson.
Fremst er að þessu sinni ritgerð
eftir sjálfan öldung sunnlenskra
fræða, Þórð Tómasson, en hann ritar
þarna um Eggert Guðmundsson,
Cartier
1 8 karat gullhringur.
Hinn eini sanni frá
Cartier
Vandaóir pennar frá
CarUer
Góð gjöf
GARÐAR ÓLAFSSON,
úrsmiður, Lækjartorgi, sími 10081
skaftfellskan ljósmyndara sem uppi
var um aldamótin síðustu. Eggert
nam ljósmyndun hjá Sigfúsi Ey-
mundssyni í Reykjavík en hvarf síð-
an til heimahaga þar sem hann tók
margar myndir, og er mikið af því
varðveitt. Eru allnokkrar þeirra birt-
ar með þætti þessum. Eggert tók
eins og títt var mannamyndir mest,
en einnig hópmyndir, innan húss og
utan, ennfremur húsa- og jafnvel
landslagsmyndir. Frá þjóðfræðilegu
sjónarmiði séð eru myndir Eggerts
stórmerkar, margar hvetjar; sýna
t.d. búnað fólks og híbýli, auk þess
sem þær vitna um andblæ þann sem
lesa má af svipmóti og uppliti fólks-
ins og naumlega verður með orðum
lýst. Starfsævi Eggerts varð ekki
löng. Hann lést sviplega á besta aldri
skömmu eftir aldamótin. Bréf hans
eru varðveitt og er úrval þeirra
prentað á eftir þætti Þórðar.
Endurminningar úr Hjörleifs-
höfða nefnist svo þáttur eftir Brynj-
ólf Einarsson frá Reyni. Lýsir Brynj-
ólfur þar búskaparháttum á þessu
sérstæða býli á fyrri hluta aldarinn-
ar. Af frásögn Brynjólfs má ráða
að þar hafi mátt komast vel af mið-
að við fyrri tíðar kröfur þótt aðstæð-
ur væru óvenjulegar. En jörðin var
afskekkt, aðdrættir erfiðir og ein-
angrun slík að vart þótti forsvaran-
legt að þar væri búið ef fáir voru í
heimili. Af þeim sökum var lagt að
Brynjólfi að koma sér fyrir nær
byggðu bóli, hvað hann og gerði.
Fór þá Hjörleifshöfði í eyði og
byggðist ekki aftur. En Brynjólfur
lýsir ekki aðeins landkostum og dag-
legu lífi í höfðanum. Hann minnist
einnig á dularfull fyrirbæri sem hann
kveður bæði sig og aðra hafa orðið
vara við meðan hann átti þar heima.
Þá eru það ströndin sem eru svo
snar þáttur í endurminriingum gam-
alla Skaftfellinga. Ekki er þeim
gleymt í riti þessu. Franska spítala-
skipið Sankti Páll strandar á Koteyj-
arfjöru í Meðallandi 4. apríl 1899
heitir þáttur eftir Ingimund Ólafs-
son. Og það var ekkert venjulegt
strand sem Ingimundur segir frá.
Umrætt fley var gullskipi líkast. Og
svo var það vel búið vistum og tækj-
um að Meðallendingar höfðu vart
augum litið annað eins. Sama máli
gegndi um áhöfnina sem skipuð var
úrvalsmönnum; þar voru meðal ann-
arra prestur. og læknir, auk borða-
lagðra yfirmanna. Skipshöfninni var
að venju deilt niður á bæina. Þegar
reikningar voru svo lagðir fram fyr-
ir veittan beina var hærra krafist
fyrir dándimennina en matrósana
þar eð viðurgerningurinn þeim til
handa varð auðvitað að vera betri

LETTSAPA
ji’iir viðh’œma húð
Ungbörn hafa viðkvæma húð sem verður fyrir mik-
illi ertingu, t.d. á bleiusvæði. Þvottur með
Lactacyd léttsápunni dregur verulega úr kláða
og sviða ■ Lactacyd léttsápan hefur lágt pH-
gildi (3,5) eins og húðin sjálf
1 og styrkir því eðlilegar varn-
-- - ir hennar ■
öctacyd
öctacyd
Lactacyd léttsápan fæst í
helstu stórmörkuðum og
að sjálfsögðu í næsta
apóteki ■
Þórður Tómasson
en réttum og sléttum skipbrots-
mönnum þótti bjóðandi!
Kempan Guðlaugur Guðmunds-
son var þá sýslumaður og stjórnaði
uppboði á strandstað. Uppboðið tók
tvo daga. Meðal strandgóssins var
íjöldinn allur af rauðvínstunnum,
einnig fáeinar koníakstunnur. Sýslu-
manni þótti hyggilegast að láta
menn ekki komast í tæri við bijóst-
birtuna fyrr en allt annað hefði ver-
ið boðið upp! Má það hafa verið
hyggileg tilhögun mála.
Enn lengri og viðameiri er svo
þátturinn Rauðvínsstrandið. Síðasta
franska fiskiskútan sem strandaði
við ísland eftir Sigurjón Einarsson.
Höfundur kveður sig hafa unnið
lengi að samningu þáttarins en
»skriður komst þó á eftir að ég í
mars 1986 ferðaðist til Dunkerque
og Gravelines, þaðan sem forðum
var mikill floti gerður út á ísland-
smið. Þá var rétt hálf öld liðin frá
strandinu sem hér er sagt frá.«
Segja má að höfundur hafi gripið
allra síðasta tækifærið til að hitta
menn sem lifðu og hrærðust í Is-
landssiglingunum og enn voru ofan
moldar. Er frásögn sú öll hin merki-
legasta. Hvað varðar strandið sjálft
byggir höfundur á margs konar
heimildum, þar með talinni Strand-
bók Eyjólfs Eyjólfssonar á Hnaus-
um. Eyjólfur var hreppstjóri. En í
hlut hreppstjóra kom jafnan að
stjórna björgun og ráðstafa síðan
mönnum og varningi.
Þá lýsir höfundur gangi mála í
heimabæjum sjómannanna í Frakkl-
andi og byggir þá meðal annars á
blöðum sem þar voru gefin út. Vegna
fjarlægðar og lélegs símasambands
voru fyrstu fréttir af björgun og
manntjóni óljósar mjög. Fjölskyldur
sjómannanna urðu því að bíða milli
vonar og ótta dögum saman. Mærð-
arfull og fjálgleg þættu skrif hinna
frönsku smábæjarblaða nú.
Þá hefur Siguijón dregið saman
mikinn fróðleik um hina frönsku
útgerð, almennt talað. Hvert úthald
skipti mánuðum. Vistirnar urðu því
að vera ríflegar. Skrá er þarna birt
yfir kostinn til eins úthalds. Þar má
sjá að skipsmönnum hafa verið ætluð
10 kíló af te og 170 kíló af kaffi
svo dæmi séu tekin en 3.600 lítrar
af »vin« (rauðvíni). Hveijum manni
var líka ætlaður daglegur skammtur
af hýrguninni, og hann ekkert í
dropatali!
Þegar seglskútan Lieutenant Boy-
au kenndi grunns úti fyrir Meðall-
andi hinn 11. mars 1935 hafði mik-
ið vatn runnið til sjávar og margt
breyst frá því um aldamótin er
Sankti Páll strandaði. Rauðvín mikið
barst að landi sem fyrr. En nú mátti
ekki lengur bjóða það til sölu heldur
barst skipun frá sýslumanni að því
skyldi hellt niður! Þóttu það harðir
kostir. En því geymist atburðurinn
í minni sem rauðvínsstrandið að
Skaftfellingar munu hafa bjargað
hluta guðaveiganna frá tortímingu.
Og treint sér af sinni alkunnu hóf-
semi næstu árin.
Af öðru efni þessara Dynskóga
skal svo nefna þáttinn Meðalland.
Húsaskipun og atvinnuhættir eftir
Einar Sigurfinnsson. Er sú saman-
tekt næsta fróðleg. Bæði fer Einar
ofan í efnið vítt og breitt en lýsir
líka í þaula tilteknum dæmum.
Sýnt er að forráðamenn Dynskóga
leggja áherslu á efni sem telja má
sér í lagi skaftfellsk. En sérstaða
héraðsins skapaðist af legu og lands-
lagi: stórfljótum, mörgum og stríð-
um og til skamms"tSha óbrúuðum,
og ströndinni hafnlausu. Hvort
tveggja olli því að lífshættir urðu
þarna frábrugðnir því sem annars
staðar gerðist.
Rit þetta er unnið af metnaði og
vandvirkni og verðskuldar hina
ágætustu einkunn að öðru leyti en
því að prófarkalesturinn hefði mátt
takast betur.
Morgunblaðið/Frímann Ólafsson
Haraldur Karlsson símstöðvarstjóri í Grindavík tekur á móti Sigurði
Guðmundssyni sem heldur á göngstafnum, Einari Egilssyni sem
heldur á póstpokunum og Sveini Davíðssyni sem þenur lúðurinn.
Þeir þrír eru þarna í hlutverki Sigvalda Sæmundssonar fyrsta land-
pósts.
Grindavík:
Upphafs póstflutninga
á Islandi minnst
Grindavík.
ÞAÐ VAR göngumóður hópur
sem kom á pósthúsið í Grindavík
sl. mánudagskvöld eftir að hafa
gengið rúma 40 kílómetra frá
Keflavík í fótspor fyrsta land-
póstsins á Islandi sem gekk sömu
leið fyrir 215 árum.
Á mánudag voru liðin 215 ár frá
því að gefin var út konungleg til-
skipun um póstflutninga á íslandi
og gegndi Sigvaldi Sæmundsson
fyrstur manna starfi landpósts á
íslandi. Hann lagði af stað með 13
bréf í sína fyrstu ferð 1785.
Útivist hefur skipulagt og séð
um framgang á póstgöngunni 1991
og nú hafa verið gengnir 9 áfang-
ar. Áfanginn frá Keflavík til
Grindavíkur er þó eingöngu geng-
inn til að minnast fyrstu göngu
Sigvalda. Einar Egilsson fararstjóri
hjá Útivist sagði við Morgunblaðið
þegar komið var til Grindavíkur að
póstgöngurnar væru raðgöngur
sem væru farnar í fótspor Sigvalda
og reynt væri að ganga sömu leiðir
og hann gekk. Þessar göngur falla
vel að markmiði Útivistar að njóta
útiveru og vera í nálægð við náttúr-
una. „Fjöldi fólks hefur tekið þátt
í göngunum og það hafa aldrei ver-
ið færri en 50 í göngu. Nú hafa
750 manns gengið í þeim 9 göngum
sem hafa verið farnar. Og það er
gengið í hvaða veðri sem er.“
Að leiðarlokum fengu göngu-
menn hressingu og göngukort var
stimplað með stimpli sem aðeins
var notaður við þetta tækifæri.
FÓ