Morgunblaðið - 04.06.1991, Blaðsíða 22

MORÖOKBLAÖIÐ ÞREÖJtJDAGUR 4. JÚNÍ 199J
Sæl vertu Þórsmörk
Sæluhús
Þegar stytti upp sótti vindurinn
í sig veðrið og þaut undir upsir
Sæluhús
velgjan frá maskínunni
eftirFinn Torfa
Hjörleifsson
Klukkan um tíu um morguninn
er ég lagður af stað upp Skóga-
heiðina. Nú skyldi vetrardraumur
minn um sumarlandið rætast. Eg
stefni skemmstu leið í Þórsmörk,
yfir Fimmvörðuháls. Allan vetur-
inn hefur minning liðins sumars
um þetta land andstæðnanna ekki
vikið frá mér. Myndir um hrikaleg
gljúfur og mjúka skógarása brut-
ust upp í hugann þegar hlé varð
á erli. Hijóðlátt gróðurmagn, eyð-
andi fok og beljandi straumur blön-
duðust við drauma mína. Nú er
ég á leið þangað. Það er 16 maí,
laugardagur fyrir hvítasunnu, vo-
rið góða 1964.
Strekkingur norðan, þó ekki
mjög kaldur. Bætir heldur í hann
þegar ofar dregur. Upp undir
Kambsfjöllum kem ég í snjó. Það
er brotafærð, skel efst sem brýtur
niður út í öðru eða þriðja hveiju
spori. Gamli bakpokinn með þrí-
hyrningsgrind sígur í. Ég slaga_ á
móti vindinum og hallanum. Ég
velti fyrir mér að snúa við. En
Merkurþráin er sterk, og ég veit
af kofanum uppi á hálsi, og hann
er ekki svo dimmur yfír.
Kofanum næ ég. Kemst inn eft-
ir klakahögg. Hvílist, et af nesti
mínu. Þetta var þung ganga, en
nú er þrautin unnin. Að vísu er
rokhvasst hér uppi í 1100 metra
hæð, vindurinn rífur upp skarann.
En snjórinn er hér harðari og held-
ur vel. Áfram, áfram niður í vorbl-
íðuna. Stormurinn í fangið, en
þetta er samt léttara, það fer að
halla undan. Einhverju verður
vindurinn að fagna. Hann rífur af
mér húfuna, ég sé hana skoppa
suður Lágjökulinn, lægðina milli
Eyjafjallajökuls og Myrdalsjökuls.
Vonlaust að elta.
Enginn farartálmi er mér
Brattafönn né Heljarkambur. Á
Morinsheiðinni er hann mun hæg-
ari. Ég geri stans á Heiðarhorni
að virða fyrir mér vetrardrauminn.
Það er sólarbjarmi yfir Mörkinni
og Goðalandi. Komin græn sum-
arslikja á þetta grófa jarðarflos
sem Islendingar kalla skóg. Þessi
kápa landsins er naumt skorin og
víða af henni numið. Upp úr standa
holdgrönn fjöll og flakandi moldir.
Þama niðri í Þórsmörkinni handan
Krossár átti ég heima í fyrrasum-
ar. Vinur minn, Jón Böðvarsson,
var ráðinn vörður í sæluhúsi Ferða-
félags íslands, Skagfjörðsskála í
Langadal. Hann bað mig að verða
sér til aðstoðar. Við ætluðum að
verða þama í sumar líka. Nu var
þama enginn maður. Ósnortið
land, nýtt sumarland. Ég er líka
nýr og hlýtt sumar framundan.
í Básum æi ég. Óbyggð, ég er
hér einn manna í kliði fugla og
niði lækjar. Kjarrið að verða al-
laufgað. Víst hefur vorað vel. Ég
gef mér tíma til að njóta fótabaðs-
„Stórskorið þetta
land víða og óárenni-
legt. Gil djúp og
hamraveggir háir,
sumir gneypir, aðrir
fláir. Klettanef, snag-
ar og hyrnur. Brattar
skriður. Hömrótt land
og hvasst. Er það þess
vegna sem hálsarnir
í Þórsmörk vafðir
loðkápum eru svona
áþreifanlega mjúkir
ásýndum?“
leitar til ijáfurs og þakviðimir
skrafa saman innilega
Gott er að láta sér síga
í bijóst um það bil sem mál
skála vinds og manna verður ekki
lengur greint frá suðinu í eldavélinni
Hveiju skipta mig vindar hús
og menn úr því að allt þetta
skolast saman í einn farveg draums
Ljósmynd/Helga Garðarsdóttir
Stórskorið Iand og víða óárennilegt. Hömrótt land og hvasst.
ins í köldum og tærum læknum.
Gangan er orðin löng, 9 tímar.
Ekkert liggur samt á. Hér er ég á
mínum stað í mínu landi. Allt gleð-
ur hér líkama og sál. Einskis að
sakna, engu er ofaukið. Veit ég
þó að gaman verður að hitta Ferða-
félagshópinn á eftir. Rútan fer að
koma. Ég ætla að ijúka dagsferð
minni á því að heilsa Krossá með
því að vaða hana berfættur. Vera
heima í sæluhúsi þegar fólkið kem-
ur.
Þannig var ganga mín inn í sum-
arið góða 1964.
Hingað í Þórsmörk kom ég fyrst
seint í júní 1963. Nattúra þessa
lands var mér ókunn. Fyrstu dag-
ana var ég glaður óviti í sumar-
dýrðinni meðan andstæður hennar
voru að móta vitund mína. Uns
þær höfðu náð þar jafnvægi og ég
var orðinn einn partur umhverfis-
ins. Þá leið mér vel.
Af hveiju leið mér svona vel?
Olli því árstraumurinn harði á
gráum aurum? Fremur þó hljóðlátt
gróðurmagnið í skógargiljum. Ekki
var það fokið á moldunum hér
uppi á hæðunum. Heldur nýgræð-
ingur bjarka á uppblásnum mel.
Kannski eilífðarbláminn yfir jöklin-
um í suðri? Líklega þó ekki síður
dýragrasið smáa og meyjarauga
og fj'órskipt hljómkviða þúfutittl-
ingsins héma upp í Slyppugilinu.
Aldrei veit ég fyrir víst hvernig
áhrifin margvísleg rákust á og
sættust í vitund og undirvitund og
sumarhlátrar fólksins sem kom
hingað að lifa með landinu og hvert
öðru. Vinátta þróaðist, kviknaði
ást til lands og manna.
Mynd úr Þórsmörk
Ljóð um hvítan jökul
hreinan
öllu ijær
Nær veitir unað
dimmur klettur
draumur um nakið hörund
Á milli auðnin
aurar svartir
iðandi fljót í leynum
Ljósmynd/Guðrún Þórðardóttir
Ljóð um hvítan jökul... iðandi
fljót í leynum.
Stórskorið þetta land víða og
óárennilegt. Gil djúp og hamra-
veggir háir, sumir gneypir, aðrir
fláir. Klettanef, snagar og hymur.
Brattar skriður. Hömrótt land og
hvasst. Er það þess vegna sem
hálsamir í Þórsmörk vafðir loðkáp-
um era svona áþreifanlega mjúkir
ásýndum? Og kvöldkyrrðin í litlum
dal verður svo altæk að húmið
þéttist af niði árinnar?
í mörg ár, eftir að ég var farinn
héðan til að eiga heima í borginni,
langaði mig í engan stað að fara
nema þennan. Oft var ég hér í tjaldi
að hlusta á kyrrðina.
skálaverðir á kreik að hjálpa tjald-
búum. Herða á stögum, beija niður
hæla. Sulur brotnuðu, tjöld féllu.
Fyrir marga varð ekkert gert ann-
að en bjóða þeim vist í sæluhúsi.
Skálinn troðfylltist. Allir sem
þurftu fengu skjól. Kannski ekki
sæluvist, og þó. Við slíkar aðstæð-
ur gleður það menn hvað samhjálp
og samúð eru smitandi. Hver
smuga í húsinu var fyllt. Undir
morgun komu ung hjón með tvö
börn á jeppa yfir Krossá. Þeim
hlekktist á, farangur blotnaði,
þ. á m. svefnpokar. Þá var hvergi
lengur legupláss nema rúm varð-
anna.
Úti fyrir tjaldinu
Úti fyrir tjaldinu
sé ég húmið læðast í dalinn
Útlínur skógarhomsins
kögraðar
milda ijarskann
Löngun mín nemur þar staðar
kyrrist
sígur með rökkrinu í dalinn
rennur með læknum
til fljótsins
Alveg makalaust hvað fólk getur
orðið samrýnt í þrengslunum. Þeg-
ar rigningunni slotaði á sunnudegi
varð vindurinn tilbrigði við marg-
raddað líf sæluhússins.
Sumarið góða 1964. Löngu lið-
inn timi, en sækir þó oft á huga
minn, einkum á vorin. Þorsmörkin
er nú önnur, hefur látið á sjá af
þeirri ógnvænlegu tilhneigingu
manna að gera náttúrana sér und-
irgefna. Krossá fær ekki lengur
að þjóna þeirri lund auravatnsins
að veltast í nýjan farveg þegar það
hefur borið undir sig aur og leðju
í þeim gamla. Ýtt hefur verið upp
görðum til að halda henni í skefj-
- AUSTURVER - GLÆSIBÆR ■ LAUGAVEGUR
Z
<
1 73
O
z
C£
Tvær
r m
Ljósmynd/Kolbrún Jónsdóttir
Skagfjörðsskáli haustið 1963. Blátær lækur sem aldrei bregst flæðir
fram á gráan aurinn.
Skagfjörðsskála f Langadal
mátti kalla sæluhús. Fáeinar sum-
arhelgar var hann þó bara ætlaður
fólki á vegum Ferðafélags íslands.
Margt kom hingað í helgarferðir,
þó nokkrir í sumarfrí, gistu í skála,
en sumir í tjöldum. Var hér viku,
einstaka maður lengur. Helgar-
fólkinu kynnumst við skálaverðir
lítið. En vikudvalarfólkið varð oft
sem ein stór og samhent fjöl-
skylda. Hjálpaðist að utan húss og
innan. Fór saman í gönguferðir.
Leiðbeindi hvert öðru, einn þekkti
grös, annar steina, þriðji vissi hvar
Systurnar sjö héldu sig. Það kom
saman til að segja sögur og syngja.
Það var aldrei mjög margt í viku-
dvöl, ekki þá. Sæluhúsið tók engan
grúa. Mig minnir að 50 manns
gætu gist þar með góðu móti.
Skálinn var aldrei fullur í þá daga,
nema um verslunarmannahelgi.
í Þórsmörk eru veður blíð, oft
sólskin. Regnskjól í sunnanátt og
austan af Eyjafjallajökli og Mýr-
dalsjökli. Norðanáttin þurr landátt.
Hér getur þó gert leiðindaveður,
jafnvel um hásumar. Ég minnist
aðfaranóttar sunnudags. Helgar-
fólkið komið, margt fólk í skála
og tjöldum. Brast á seint um kvöld-
ið með hávaðaroki norðaustan og
rigningu. Upp úr miðnætti fóru
h-
C£
oo
<.
z
<
m
nyjar
verslanir
■<
i
o
z
komnar
á kortið