Morgunblaðið - 21.12.1991, Síða 10

10
m>'r Wtt 'éW'VðWW
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1991
Skrifa fyrir sem flesta
- segir Ólafur Jóhann Sigurðsson, sem
áritar fyrirgefningu syndanna í dag
SKÁLDSAGA Ólafs Jóhanns Ólafssonar, Fyrirgefning synd-
anna, hefur selst mjög vel það sem af er og að sögn útgefand-
ans er hún orðin meðal söluhæstu íslenska skáldsagna síðari
tíma. Höfundurinn, sem býr í New York, kemur til íslands í
dag, laugardag, til að árita bækur.
„Ég gæti ekki verið ánægðari,“
sagði Ólafur Jóhann Ólafsson í
samtali við Morgunblaðið. „Ég
ætlaði ekki að koma fyrr en um
sjálf jólin; ég hef alltaf eytt jólum
heima enda finnst mér lítil jól
vera í Ameríku miðað við ísland.
En það virðist vera áhugi fyrir
að ég skrifi á bækur og ég ætla
að reyna að koma á laugardags-
morguninn og setjast við skrift-
ir, Þegar fólk tekur svona vel á
móti bókinni minni yerð ég að
leggja eitthvað á móti, ságði
Ólafur Jóhann.
Þegar hann var spurður hvéiju
hann þakkaði helst -velgengni
bókarinnar, sagðist hann reyna
að skrifa bækur þannig að sem
flestir gætu notið þeirra. „Ég
hef aldrei skilið það sjónarmið
að reyna að skrifa eitthvað sem .
aðeins 100 manns geti skilið.
Ég er ekki aðeins að skrifa fyrir
sjálfan mig heldur fyrir sem
flesta og hef alltaf trúað því að
slíkt sé hægt án þesS að slá af
þeim kröfum sem maður sjálfur
gerir til svona bóka. Ég byggi
vanalega einhvem spennuþátt
inn í þessar bækur mínar, þann-
ig að það dragi fólk áfram í
gegnum bókina og lesendur geti
notið hénnar á yfírborðinu en
um leið kafað dýpra ef það vill.
Og éf bókin selst svona vel virð-
ist þétta hafa hitt á_ einhvern
hátt'í mark,“ sagði Ólafur Jó-
hann. , >.
Um útgáfu bókarinnar í öðr-
■ um löndum', sagðíÓlafur Jóhann,
að ýfír stseðtf samningaviðræður
milli nmboðsmanna hans og út-
■ gáfufýrirtækja bæði í Bandaríkj-
Ólafur Jóhann Ólafsson.
unum og nokkrum Evrópulönd-
um, þar á meðal Þýskalandi,
Hollandi, Frakklandi og á Norð-
urlöndunum, og þær viðræður
gengju samkvæmt áætlun.
Morgunblaðið/Sigurgeir Jónasson
Brunaverðir afhentu börnunum litabækur.
Brunaverðir heim-
ilanna í Eyjum
Vestmannaeyjum.
FÉLAGAR úr Brunavarðafélagi Vestmannaeyja heimsóttu grunn-
skólana í Eyjum fyrir skömmu til að fræða börnin um hættur elds-
ins og hvernig bregðast eigi við ef eld ber að höndum.
Rit um íslenska leiklist
BÓKAÚTGÁFA Menningarsjóðs
hefur gefið út ritið íslensk leik-
list I eftir Svein Einarsson rithöf-
und og Ieikstjóra.
Útgefandi kynnir bók og höfund
með þessum orðum á kápu Islenskr-
ar leiklistar I: „Þessi bók er fyrsta
tilraun til að rekja skipulega sögu
íslenskrar leiklistar, grafast fyrir
um rætur hennar og segja frá helstu
einkennum. Almennt hefur verið
talið að leiklistarsaga okkar hefjist
fyrir 250 árum með Herranætur-
haldi Skálholtspilta. Hér er þó reynt
að kanna hvort eitthvað hafí verið
eldra, sem talist geti leiklistarkyns
og sjónum einkum beint að trúðum
og frásögnum af þeim í fornum rit-
um, að eddukvæðunum óg síðan
efeki síst galdri, seið og dansi. í
öðrum kafla bókarinnar er svo lýst
Herranóttinni, tengslum hennar við
erlenda léiki af svipuðum toga og
það sem hún fæddi af sér: íslenska
leikrítun. ■
í þriðja hluta bókarinnar segir
frá fyrstu leikritum íslendinga,
fyrstu leikurum og leikmyndahönn-
uðum og sagan rakin fram til síð-
ustu aldamóta. í öðru bindi verður
mennmgarráðunautur mennta-
málaráðuneytisins og er nú í starfí
dagskrárstjóra hjá Sjónvarpinu."
Islensk leiklist I er 391 bls. að
stærð og prýdd myndum. Bókin er
unnin í Prentsmiðjunni Odda.
I skólunum gáfu þeir yngstu
börnunum litabækur og brýndu þau
til að halda vöku sinni heima fyrir
varðandi meðferð elds og ljósa og
gerðu þeim ljósa hættuna sem gæti
stafað af rafmagni og óvarlegri
meðferð elds. Höfðuðu brunaverð-
irnir til þess að börnin ættu að vera
brunaverðir heimila sinna og fylgj-
ast vel með öllu.
Eftir að hafa talað við börnin
héldu brunaverðirnir út á skólalóðir
þar sem eldur var kveiktur og kenn-
arar skólanna látnir reyna sig við
að slökkva hann með handslökkvi-
tæki.
í samtali við Morgunblaðið sögðu
brunaverðirnir að þetta væri annað
árið sem þeir heimsæktu börn fyrir
jólin til að vara þau við hættum
eldsins. í fyrra hefðu þeir heimsótt
leikskóla og dagheimili bæjarins og
hefði það gefið góða raun því börn-
in hefðu komið boðskapnum á fram-
færi heima fyrir og tekið hlutverk
sitt sem brunaverðir heimilanna
mjög alvarlega.
Grímur
Sveifrn Einarsson
svo fjallað um framhaldið.
Sveinn Einarsson er leiklistar-
og bókmenntafræðingur að mennt,
en hefur frá 1965 starfað sem leik-
stjóri og á seinni árum einnig sem
rithöfundur. Hann hefur auk þess
gegnt ýmsum öðrum störfum, var
fyrsti leikhússtjóri Leikfélags
Reykjavíkur, Þjóðleikhússtjóri,
Lokabindi ættbókar
íslenska hestsins
BÓKAFORLAG Odds Björnsson-
ar hefur gefið út bókina Ættbók
og saga íslenska hestins á 20.
öld, 7. bindi, eftir Gunnar Bjarna-
son. í kynningu úgefanda segir,
að þetta sé lokabindið í ritverki
Gunnars Bjarnason um íslenska
hestinn á 20. öld og einnig síð-
asti hluti starfssögu Gunnars.
í þessu bindi er sagt frá útflutn-
ingi hrossa hin síðari ár og birt
frásögn af keppni á hestum yfir
þver Bandaríkin sem íslenskir hest-
ar tóku þátt í árið 1976. Einnig eru
ýmsar skýrslur Gunnars og frá-
sagnir af starfsvettvangi og heitir
kaflinn Hestaverzlun og störf út-
flutningsráðunautarins 1973
1990. Þá er kafli sem heitir að leið-
arlokum, og annar, þar sem Gunnar
rekur eftirmál, sem urðu af viðtali
við hann í sjónvarpi, sem Óiína
Þorvarðardóttir tófe. Með kaflanum
Vopnin kvödd - lokaorð lýkur Gunn-
ar svo þessu ritverki.
I þessu bindi eru svo lýsingar á
stóðhestum og hryssum sem hafa
fengið dóma á árunum 1990 og
1991. Lýsing á stóðhestum frá nr.
1177 til 1233 og lýsing á hryssum
Gunnar Bjarnason
frá nr. 8072 til 8836. Á annað
hundrað myndir eru í bókinni. Jónas
Kristjánsson ritstjóri hefur búið
ættartölur undir prentun.
Bókin er 360 bls. Prentun og
bókband annaðist Prentverk Odds
Björnssonar hf.

Umsjónarmaður Gísli Jónsson
620. þáttur
Ég átti alltaf eftir að geta
a.m.k. fjögurra orða í hópi jö-
stofna. Þetta eru orðin mær og
þír = ambátt og gyðjuheitin
Frigg og Sif. Bæði þessi gyðju-
heiti hafa nú verið gerð að skírn-
arnöfnum kvenna og því þeim
mun ríkari ástæða til að gaum-
gæfa beygingu þeirra. Hún er
reyndar ekki flókin nú. Þijú
fyrstu föllin eru eins, en jar
bætist við í eignarfalli eins og
sæmir góðum jö-stofnum:
Frigg-Frigg-Frigg-Friggjar;
Sif-Sif-Sif-Sifjar. Ég vænti
þess, að í fornöld hafí menn
sagt frá Friggju og Sifju. En
nú myndi sú beyging þykja í
besta falli tilgerðarleg og í
versta lagi ámælisverð. Hver
vildi t.d. giftast eða sofa hjá
Sifju (syfju)?
Orðið þír er skylt sögninni
að þjá, enda gamalt tal að hafa
þjáningu í sömu merkingu og
þrældóm. Orðið beygðist, með-
an það var kvenkyns: þír-þý-
þýju-þýjar (ef nógu langt er
farið aftur í tímann). Hvers
vegna einfalt í er í nefnifalli, en
ufsílon í hinum föllunum er of
flókið til að fara út í það hér
og nú. Nefnifallið tók svo síðar
áhrifsbreytingu frá aukaföllun-
um og varð þý. Þá var þess
ekki langt að bíða, að kyn orðs-
ins breyttist og síðar merking,
enda lagðist þrælahald niður,
fyrirbærið hvarf. Þý varð þá
smánaryrði svipað og þræll og
er haft í óvirðulegum samsetn-
ingum, eins og þýlyndi og
leiguþý.
Fyrirbærið mær er hins vegar
enn til, góðu heilli. Beyging orðs-
ins hefur leitt af sér tvímyndir.
Annars vegar er mær-mey-
mey(ju)-meyjar, hins vegar
mey-mey-mey-meyjar. Ofug
áhrifsbreyting, að mær sé ekki
bara nefnifall, heldur og þolfall,
er aftur á móti ekki „viður-
kennd“. Ofan á allt þetta bætist
svo, að til hefur orðið nýtt orð
í veikri beygingu: meyja-
meyju-meyju-meyjar. Umsjón-
armaður hefur svo alltaf taugar
til orðsins meyla = smástelpa,
lítil stúlka, með sömu smækkun-
ar- eða gæluendingu og dóttla,
Surtla og frilla.
Nú mun hafa orðið ofan á að
segja: María mey fremur en
María mær, þó hið síðarnefnda
sé upphaflegra og að mínum
smekk fegurra. Hún var líka
þrásinnis nefnd vor frú sem
samsvarar því að útlendingar
segja madonna. Um Maríu mey
hafa íslendingar ort meira en
um aðrar persónur, svo að ég
viti, en margt af því hefur ekki
verið prentað.
í kvæði, sem kallað hefur
verið Ljómur (kvk. flt.) og eign-
að Jóni Arasyni, segir frá Jó-
hannesi postula og Maríu mey,
er þau báðu Jesúm að vægja
syndurum á dómsdegi:
Þau frá ég þetta þágu
þýð og Jóhannes bæði
mildust Mária frú, ,
fólk frá fyrri plágu
af feikna grimmd og æði
að leiða á líknar brú.
Þeirra líkn mun lengst um heiminn ganga,
þau linuðu þanninn vora ánauð stranga,
síðan gjörir oss fjandinn aldri að fanga,
fastr i ánauð alla ævi langa.
Líknar brú er vegur til hjálp-
ræðis, og þarna glataðist eng-
inn.
Samkvæmt heimildum á Stöð
tvö biðu kosningar í Tadsjekist-
an ósigur. Fyrrverandi forseti
landsins „sigraði kosningarnar“.
Ekki var þess getið hver hefði
sigraði í þessum kosningum.
Óþarfi er að reykja hangikjöt,
ef það hefur verið vel gerUHins
vegar reykja ýmsir kjöt sem síð-
an verður hangikjöt. Þá er þess
og getið til öryggis, að sami
óþarfi er að salta saltkjöt.
Halldór Kristjánsson frá
Kirkjubóli heldur að eyjan Vigur
dragi nafn af lögun sinni (sbr.
616. þátt). „Þegar flogið er yfír
Djúpið og horft til eyjarinnar
úr vestri bendir hún hvössum
oddi að norðurströndinni. Mér
er sagt að eins sé þegar horft
er yfir Djúpið af fjöllunum við
Skötufjörð.
Mér hefur sýnst að eyjan í
heild líkist þeim hluta spjóts sem
var úr járni. Fjaðraspjót mun
hafa breikkað frá oddi og haft
eggjar til beggja hliða ...“
Halidór segir að fram eftir
19. öld hafi ýmsir skrifað „í
Vigri" og gæti það verið áhrif
frá Ögri (sjá enn 616. þátt). Þá
minnir Halldór að vigur væri
kvenkyns í Snjólfsvísum um
Grundarbardaga, og hygg ég
hann muni það rétt sem annað,
þótt þau afbrigði Snjólfsvísna
séu til, þar sem vigur er karl-
kyns, eins og Halldór hefur þrá-
sinnis séð í rímum.
Bestu þakkir færir umsjónar-
maður Halldóri frá Kirkjubóli
fyrir ailan fróðieik fyrr og síðar.
★
„En Jóhannesyar klæddur með úlfbalds-
hárum, og eitt ólarbelti var um hans lend-
ar, en hann át engisprettur og skógarhun-
ang. Hann predikaðj og sagði: Sá kemur
eftir mig sem mér er styrkri, hvers að
eg em eigi verðugur framfaliandi upp að
leysa þvengi hans skófata. Eg skírða yður
með vatni, en hann mun skíra yður með
heigum anda.
Það varð og á þeim dögum að Jesús
af Nasaret úr Galílea kom og sklrðist af
Jóhanni í Jórdan."
(Markús I, 6-9; Oddur Gottskálks-
son, d. 1556, þýddi úr þýsku.)
★
Umsjónarmaður býður öllum
gleðileg jól.