Morgunblaðið - 21.12.1991, Blaðsíða 1

96 SIÐUR B
STOFNAÐ 1913
292. tbl. 79. árg.
LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
De Klerk, forseti Suður-Afríku:
Blökkumenn fá
sæti á þinginu
Jóhannesarborg. Reuter.
F.W. DE Klerk, forseti Suður-Afríku, kvaðst í gær stefna að því
að fulltrúar blökkumanna fengju bráðlega aðgang að þingi lands-
ins og tækju þátt í stjórn landsins þar til efnt hefði verið tii þing-
kosninga samkvæmt nýrri stjórnarskrá, er tryggði blökkumönnum
kosningarétt til jafns við hvíta. Forsetinn Iét þessi orð falla á fyrstu
ráðstefnu allra helstu stjórnmálahreyfinga landsins, sem hófst í
gær og lýkur í dag.
„Við erum sannfærð um að það
er Suður-Afríku og öllum lands-
mönnum fyrir bestu að við mynd-
um bráðlega stjórn með fulltrúum
allra kynþátta,“ sagði de Klerk.
Hann kvaðst reiðubúinn að hefja
þegar viðræður um stjórnarskrár-
breytingar, sem tryggðu blökku-
mönnum sömu pólitísku réttindi
og hvítum. Aður en breytingarnar
tækju gildi væri nauðsynlegt að
blökkumenn ættu fulltrúa á þing-
inu. Hann kvaðst þó ekki vilja
afnema núverandi stjórnarskrá
fyrr en efnt yrði tii þjóðaratkvæða-
greiðslu með þátttöku allra kyn-
þátta um framtíð Suður-Afríku.
Forsetinn hvatti ennfremur
blökkumannasamtökin Afríska
þjóðarráðið (ANC) til að hafna
algjörlega vopnaðri baráttu gegn
stjórn hvíta minnihlutans. Sam-
tökin ákváðu í ágúst í fyrra að
binda enda á skæruhernað sinn
en áskildu sér rétt til að þjálfa
skæruliða og halda vopnabirgðum
sínum. „ANC hefur ekki staðið við
loforð sín,“ sagði de Klerk og vís-
aði til blaðafregna um að samtök-
in brytu lög með því að geyma
Jeltsín yfír-
tekur leyni-
þjónustuna
Moskvu. Reuter.
BORÍS Jeltsín Rússlandsforseti
tók sovésku Ieyniþjónustuna und-
ir rússneska stjórn í gær með
forsetatilskipun, að sögn Inter-
fax-fréttastofunnar.
Sovéska leyniþjónustan var stofn-
uð eftir valdaránstilraunina í
Moskvu í ágúst og tók hún m.a.
yfir njósnadeild KGB sem fékkst við
njósnir utan Sovétríkjanna.
Jeltsín stofnaði rússneska leyni-
þjónustu í gær og skipaði svo fyrir
að innan mánaðar skyldu henni af-
hentar allar eignir, byggingar, tæki,
upplýsingabankar og skjöl sovésku
leyniþjónustunnar.
I fyrradag tók Jeltsín sovésku
innan- og utanríkisráðuneytin undir
rússneska stjóm, svo og leynilög-
regluna og mannvirki í Kreml.
Ennfremur skipaði Jeltsín í gær
ívan Sílajev fastafulltrúa Rússlands
hjá Evrópubandalaginu. Sílajev var
skipaður formaður sovésku efna-
hagsnefndarinnar eftir valdaránið í
ágúst og hefur því eiginlega gegnt
starfi forsætisráðherra Sovétríkj-
anna undanfarna mánuði.
vopn á felustöðum víðs vegar um
landið. „Valið stendur á milli frið-
ar með samningum eða valdabar-
áttu með ofbeldi." Forsetinn sagði
þó að hann setti það ekki sem
skilyrði fyrir stjórnarskrárviðræð-
um að ANC hafnaði algjörlega
skærahernaði.
Reuter
í (jósi þeirra atburða sem átt hafa sér stað í Sovétríkjunum hafa yfirmenn vaxmyndasafnsins víð-
fræga, Madame Tussaud, ákveðið að taka vaxmynd Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétforseta úr sýningarsölum
safnsins og koma henni fyrir í geymslu.
Aðild að NATO lang-
tímamarkmið Rússa
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
BORIS Jeltsin sagðist í gær sjá
fyrir sér að Rússar myndu ein-
hvern tíma í framtíðinni, þegar
kjarnorkuvopnum hefði verið út-
rýmt í Evrópu, sækja um aðild að
Atlantshafsbandalaginu (NATO). f
bréfi Jeltsíns, sem birt var á sam-
starfsráðsfundi nýju lýðveldanna
í Evrópu með aðildarríkjum
NATO í Brussel í gær, fagnaði
hami stofnun samstarfsráðsins og
sagðist vona að það yrði til að
efla gagnkvæman skilning og
traust og auka stöðugleika i Evr-
ópu. Vegna þeirra gagngeru
breytinga sem átt hefðu sér stað
ættu samskipti Rússa og annarra
þjóða að geta byggst á skyldu gild-
ismati og víðtækri viðleytni til að
stuðla að öryggi í heiminum.
Sameiginlegt markmið kommún-
istaríkjanna fyrrverandi í Mið- og
Austur-Evrópu er full aðild að NATO
sem fyrst, að því er utanríkisráðherr-
ar Ungveijalands, Póllands og
Tékkóslóvakíu sögðu í Brussel. í yfir-
lýsingu sem sovéski sendiherrann las
í lok fundarins var þess farið á leit
að nafn Sovétríkjanna yrði fjarlægt
úr öllum gögnum fundarins. Sendi-
herrann sagðist sitja fundinn sem
fulltrúi hinna nýju lýðvelda Samveld-
isins í þeirri trú að boð um þátttöku
í samstarfsráðinu gilti einnig fyrir
lýðveldin sem risu upp úr rústum
Sovétríkjanna. Manfred Wörner,
framkvæmdastjóri Atlantshafs-
bandalagsins, sagði að fundurinn,
sem er sá fyrsti sinnar tegundar,
væri upphaf náins samstarfs og sam-
ráðs aðildarríkja NATO og ríkjanna
í Mið- og Austur-Evrópu. Fastafull-
trúum NATO-ríkjanna í Brussel hefði-
verið falið að vinna tillögur um fram-
hald og fyrirkomulag samstarfsins í
samvinnu við sendiherra samstarfs-
ríkjanna í Brussel. Wömer sagði að
mikilvægt væri að samstaða hefði
verið um samningana um fækkun í
hefðbundnum herafla í Evrópu og
sérstakur vinnuhópur fulltrúa aðild-
arríkja samstarfsráðsins yrði settur
á fót ti! að fjalla um ýmis atriði sem
upp kynnu að koma í tengslum við
samkomulagið. Þeirri áskorun væri
beint til Samveldisríkjanna sem risið
hefðu úr rústum Sovétríkjanna að
tryggt yrði að kjarnavopn þeirra lytu
sameiginlegri yfirstjórn og engin út-
breiðsla kjarnavopna ætti sér stað.
Wörner sagði að upplýsingar
NATO um kjamavopnabirgðir þær
sem Sovétríkin hefðu átt væm að
sínu mati fullnægjandi. Hann sagðist
fagna yfírlýsingum Borís Jeltsín í
bréfi rússneska forsetans til fundar-
ins, sér í lagi skuldbindingum hans
vegna alþjóðasamninga sem gerðir
hefðu verið í tíð fyrri valdhafa. Wöm-
er sagði að hið nýja samstarfsráð
Atlantshafsbandalagsins og Ráð-
stefnan um öryggi og samvinnu í
Evrópu (RÖSE) myndu í framtíðinni
styrkja hvað annað. Því mætti ekki
gleyma að NATO hefði ýmislegt
fram að færa sem ekki væri innan
RÖSE, s.s. áætlanir og sérfræðiþekk-
ingu sem varða varnir og öryggi,
notkun herafla o.s.frv.
Sjá „Tilskipun Borís Jeltsíns
gæti haft hörmulegar afleiðing-
ar“ á bls. 42.
Viðurkemiing íslands stór-
tíðindi dagsins hjá okkur
- sagði talsmaður utanríkisráðherra Slóvena - Króat-
ar segja ákvörðunina bera vott um visku og hugrekki
TALSMENN Króata og Slóvena fögnuðu í gær þeirri ákvörðun
ríkisstjórnar Islands að viðurkenna þegar í stað sjálfstæði rikjanna
tveggja og sögðu þetta mikilvæga aðstoð i baráttu þjóðanna á al-
þjóðavettvangi. „Þetta voru stórtíðindi dagsins hjá okkur,“ sagði
talsmaður slóvenska utanríkisráðuneytisins, Ivo Vajgl, glaður i
bragði í samtali við Morgunblaðið í gær. íbúar Zagreb fögnuðu
víða fregninni á götum úti, sumir skutu af byssum upp loftið.
„Þetta er fyrst og fremst mikil- raunum sínum til að stöðva stríðið
vægur, siðferðislegur stuðningur
við þjóð sem þjáist vegna harðra
og villimannlegra aðgerða árásar-
aðilans," sagði Zvonimir Sep-
arovic, utanríkisráðherra Króatíu,
í samtali við Morgunblaðið.
„Ákvörðun íslensku stjórnarinnar
hefur sérstakt gildi fyrir okkur,
við fögnum þessu og ég hef þakk-
að Jóni Baldvin Hannibalssyni sér-
staklega fyrir hans þátt, einnig
hlut hans í því að Evrópuþjóðirnar
hafa tekið ákvörðun um viðurkenn-
ingu. í skeyti mínu til hans segi
ég að íslendingar hafí sýnt mikla
visku, hugrekki og staðfestu í til-
í Króatíu. Persónulegt framlag
Jóns Baldvins Hannibalssonar var
með þeim hætti að Króatar munu
ávallt eiga honum skuld að gjalda.
Þessu vil ég gjarnan koma á fram-
færi til íbúanna í borginni ykkar
fögra, Reykjavík, og landinu sem
ég á svo einstaklega góðar minn-
ingar frá síðan ég kom þar við
fyrir tveim mánuðum á leiðinni frá
New York. Þakka ykkur öllum
innilega fyrir að styðja króatísku
þjóðina."
Separovic sagði ljóst að Þjóð-
veijar myndu ekki hrinda viður-
kenningu sinni að fullu í fram-
kvæmd fyrr en 15. janúar, þeir
myndu fylgja hinum aðildarríkjum
Evrópubandalagsins og ekki
ganga jafn hreint til verks og ís-
lendingar núna. í janúar myndi
ræðismannsskrifstofa Þjóðveija í
Zagreb breytast í sendiráð Þýska-
lands og ekki ^yrði aftur snúið,
vonandi myndu Italía, Páfagarður,
Svíþjóð og fleiri lönd fylgja hratt
í kjölfarið.
Separovic taldi að Þýskaland
myndi verða í forystu þeirra ríkja
sem beittu sér fyrir málstað Kró-
ata og Slóvena hjá Sameinuðu
þjóðunum. „ísland var fyrsta vest-
ræna ríkið sem veitti okkur fulla
viðurkenningu og þið eigið svo
sannarlega fleiri vini hér í landi
eftir þetta framtak," sagði Vajgl.
Sjá „SÞ sendi friðargæslulið
til Bosníu-Herzegóvínu" á bls.
43.