Morgunblaðið - 17.06.1992, Blaðsíða 29

28
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1992
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1992
29

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Sameinuð sigrum
við
Amorgni aldarinnar, árin
1902 og 1903, var sam-
þykkt mikilvæg stjórnarskrár-
breyting. Breytingin fól í sér
heimastjóm 1904; stofnun
Stjómarráðs íslands með ís-
lenzkum ráðherra. Þar með var
þingræði komið á í landinu, þar
sem gert var ráð fyrir því að
ráðherra, sem hefði á hendi inn-
lent framkvæmdavald, nyti
stuðnings meirihluta Alþingis.
Annað veigamikið skref til
sjálfstæðis var stigið með sam-
bandslögunum árið 1918, þegar
fullveldi landsins var í höfn.
Þjóðin steig síðan þriðja og loka-
skrefið í maímánuði 1944, þegar
hún samþykkti með 97,35% at-
kvæða niðurfellingu dansk-
íslenzka sambandslagasamn-
ingsins og stofnun Lýðveldisins
íslands. Stjórnarskrá fyrir lýð-
veldið var og samþykkt með
95,04% atkvæða. Stofnun hins
íslenzka lýðveldis var síðan
formlega lýst yfir á fundi Alþing-
is að Lögbergi á Þingvöllum 17.
júní 1944. Þá og þar var og
fyrsti forseti lýðveldisins kjörinn,
Sveinn Bjömsson, sem gegnt
hafði embætti ríkisstjóra.
Að tveimur árum liðnum,
1994, eru því níutíu ár síðan
íslendingar unnu heimastjórn úr
höndum Dana og fimmtíy ár frá
stofnun íslenzka lýðveldisins. Á
þessu bráðum níutíu ára heima-
stjórnar-, fullveldis- og lýðveldis-
tímabili hefur þjóðin lifað tímana
tvenna, meðal annars tvær
heimsstyrjaldir. Skin og skúrir
hafa gengið yfir land og lýð. Á
heildina litið hefur þjóðin gengið
í gegnum mikið efnahagslegt og
menningarlegt framfaraskeið. Á
tíma sem svarar til meðalævi
íslendings á okkar dögum höfum
við sem heild og einstaklingar
færzt frá einhæfni og fátækt
frumstæðs bandasamfélags til
auðlegðar og fjölbreytileika nú-
tíma samfélagshátta.
Þessi um flest jákvæða þróun
hefur þó engan veginn gengið
sársaukalaust fyrir sig. Hún hef-
ur gjörbreytt bæði atvinnuhátt-
um og byggð í landinu. Þegar
heimastjórn vannst, árið 1904,
bjuggu langleiðina þrír af hverj-
um fjórum Islendingum í strjál-
býli. í dag búa hins vegar níu
af hveijum tíu landsmönnum í
þéttbýli og rúmlega sex af hverj-
um tíu á Reykjavíkur- Reykja-
nessvæðinu.
Ávinningurinn blasir þó hvar-
vetna við; í aðbúnaði fólks,
menntun þess, lífsmáta, hús-
næði, bifreiðum, vinnuaðstöðu,
heilsufari og meðalævi. Kappi
þjóðarinnar á hraðferð til vel-
megunar hefur þó ekki fylgt
nægileg forsjá. Það sést meðal
annars á hallarekstri og skulda-
stöðu ríkis- og þjóðarbús. Það
sést jafnframt í hruni Norður-
landssíldarinnar og rýrnun
þorskstofnsins. Það sést í gróð-
ureyðingu, sem er veruleg. Og
það sést í ónógri varðstöðu okk-
ar um ýmis menningarleg gildi
og verðmæti, móðurmálið, listir,
vísindi, fjölskylduna og kristin-
dóminn.
Á heildina litið hefur okkur
gengið flest í haginn á fullveld-
is- og lýðveldistímanum. Við
höfum siglt hraðbyri frá fátækt-
arþjóðfélagi fyrri tíðar til vel-
megunarsamfélags nútímans.
Það eru ekki margar þjóðir sem
búa við jafngóðar eða betri að-
stæður en við í lífskjörum,
menntunaraðstöðu, heilbrigðis-
málum eða almannatryggingum,
svo nokkrir veigamiklir samfé-
lagsþættir séu nefndir. En það
er stundum meiri vandi „að
gæta fengis íjár en afla hans“.
Það er kannski brýnasta verk-
efni landsmanna á þessum þjóð-
hátíðardegi að slá skjaldborg um
meginstoð efnahagslegs full-
veldis og eigin lífskjara, það er
atvinnulífið, vermætasköpunina.
Með öðrum orðum hina kostnað-
arlegu undirstöðu velferðar í
landinu.
Á þjóðhátíð mega handhafar
íjármuna í landinu gjarnan
minnast nýstofnaðs málræktar-
sjóðs , sem leitar eftir 100 m.kr.
stofnframlagi á þessu ári, til
sveitarfélaga, fyrirtækja, sam-
taka og einstaklinga. Þjóðin má
og gjarnan stíga á stokk og
strengja þess heit að stórefla
gróðurvernd og gróðurrækt.
Sem og að laga veiðar og vinnslu
að veiðiþoli helztu nytjafiska
sjávar, sem efnahagsleg fram-
tíðarvelferð byggist öðru fremur
á. Á þessum degi þurfum við að
setja okkur það mark að búa
atvinnuvegum okkar eðlileg
samkeppniskilyrði við umheim-
inn; aðlaga rekstrarumhverfi
þeirra að því hagkerfi, sem bezt
hefur reynzt og flestar þjóðir
keppa nú að. Og jafnframt að
tryggja viðskiptastöðu okkar í
samstarfi við þær þjóðir sem
mynda þýðingarmestu markaði
okkar.
Vandinn sem við er að etja
er ærinn. En hann er viðráðan-
legur ef við róum til sömu áttar
og forðumst innbyrðis átök með-
an þjóðarskútan siglir inn á lygn-
ari sæ. Sameinuð vinnum við
okkur upp úr öldudalnum.
Gleðilega þjóðhátíð!
Tillögur Hafrannsóknastofnunar um hámarksafla helztu nytjafiska
Þróun þorskstofnsins mótast
af lélegri nýliðun síðustu árín
Veiðistofninn í sögulegu lágmarki
FISKIFRÆÐINGAR leggja nú til að þorskafli næsta fiskveiðiár verði
ekki meiri en 190.000 tonn. Það er 60.000 tonnum minna en þeir Iögðu
til fyrir yfirstandandi fiskveiðiár og 75.000 minna en leyfilegur kvóti.
Næstu tvö fiskveiðiár þar á eftir telja þeir nauðsynlegt að takmarka
aflann við 175.000 tonn með það markmið í huga að byggja hrygningar-
stofninn upp, enda sé styrkur hrygningarstofn forsenda góðrar nýliðun-
ar. Á hinn bóginn leggja þeir til að veiða megi alls 25.000 meira af
ýsu, ufsa og grálúðu en þeir lögðu til fyrir þetta ár og 20.000 meira
en kvótinn er nú. Þá leggja þeir til aukna veiði á humri, rækju og skel.
Loks er þess að geta að Hafrannsóknastofnun metur stöðu úthafskarfa-
stofnsins svo, að þar megi auka sóknina og aflann verulega. Alþjóðahaf-
rannsóknaráðið telur að takmarka beri veiði úr þeim stofni við 50.000
tonn, en heildarveiði á úthafskarfa var í fyrra um 24.000 tonn og tóku
íslendingar af því um 10.000 tonn. Hér fer á eftir útdráttur úr tillögum
Hafrannsóknastofnunar um heppilega veiði helztu nytjategunda á næsta
fiskveiðiári.
Morgunblaðið/Bjami
Gunnar Stefánsson, tölfræðingur hjá Hafrannsóknastofnun, kynnir
tillögnr stofnunarinnar um hámarksafla af helztu nytjategundum okk-
ar. Jakob Magnússon, starfandi forsljóri stofnunarinnar, hlýðir á.
Árferði í sjónum við ísland hefur
einkum verið metið af gögnum sem
safnað er í vorleiðangri ár hvert. í
heild sýna niðurstöður vorleiðangurs
1992 gott árferði í sjónum við landið.
Eins og kunnugt er ríkti góðæri á
miðunum árin 1984-1987 með inn-
streymi hlýsjávar á Norðurmið. Kalt
ástand hélst síðan allt tímabilið frá
1988 og fram á mitt ár 1990 en þá
rikti þar kaldur pólsjór og svalsjór.
Frá haustinu 1990 hefur innstreymi
hlýsjávar á Norðurmið hins vegar ver-
ið nær óslitið og var með mesta móti
vorið 1992. I vor var gróður mikiil
fyrir Norðurlandi og þar v_ar mikil áta
miðað við næstliðin ár. Áhrif fersk-
vatns í strandstraumnum fyrir Vestur-
landi voru mun meiri en undanfarin
ár en hins vegar gætti þeirra aðeins
næst ströndinni sunnanlands. Hélst
það í hendur við voraukningu gróðurs
og átu sem mest var um næst landi.
Sóknin í þorskinn langt umfram
hámarksnýtingu
Þorskaflinn á árinu 1991 var 313
þús. tonn borið saman við 335 þús.
tonn árið 1990. Eins og gert hafði
verið ráð fyrir var uppistaðan í aflan-
um 4-7 ára þorskur. Árgangurinn frá
1987 skilaði sér hins vegar betur en
búist var við en göngur frá Græn-
landi urðu minni. Því bar meira á 4ra
ára físki og minna á'7 ára fiski held-
ur en reiknað hafði verið með. Nú er
sókn í þorskstofninn langt umfram
hámarksnýtingu. Gert er ráð fyrir að
árið 1992 verði þorskaflinn um 250
þús. tonn og munu árgangamir frá
1987 og 1988 verða um helmingur
aflans miðað við flölda. Ennfremur
er gert ráð fyrir að hlutdeild 6-8 ára
fisks verði nokkuð jöfn eða um 12%
hver árgangur af heildarfjölda fiska.
í aflanum árið 1991 var meðalþyngd
4-6 ára þorsks 4-11% meiri en 1990
en meðalþyngd 8-10 ára þorsks var
hins vegar 8-18% minni. Kynþroska-
hlutfall árið 1991 var mun hærra á
yngri fiski en verið hefur á undanförn-
um árum og gert er ráð fyrir að svo
verði einnig 1992.
Síðan 1985 eða samfellt í 7 ár hafa
árgangar þorsks verið lélegir. Á næstu
árum mun þróun þorskstofnsins því
mótast af þessari lélegu nýliðun.
Engin ganga kom frá
Grænlandi
Samkvæmt nýrri úttekt er stærð
veiðistofns þorsks 1992 áætluð um
640 þúsund tonn, þar af er hrygning-
arstofninn talinn um 250 þús. tonn.
I síðustu skýrslu var veiðistofn hins
vegar áætlaður um 850 þús. tonn og
hrygningarstofn um 410 þús. tonn.
Munurinn skýrist að miklu leyti að
því að ekki virðist hafa komið ganga
frá Grænlandi 1991 heldur aðeins
1990 og var því hlutdeild 1984 ár-
gangsins ofmetin. Auk þess var sókn-
in á árinu 1991 harðari en áætlað var
fyrir ári síðan. Athuga ber einnig að
hér miðast útreikningar á stærð
hrygningarstofns við hrygningartíma
(apríl) en ekki upphaf árs eins og í
fyrri skýrslum.
Ef veidd verða 250 þús. tonn árin
1993 og 1994 munu veiðistofn, sem
nú er í sögulegu lágmarki, svo og
hrygningarstofn minnka mikið. Við
225 þús. tonna ársafla munu veiði-
stofn og hrygningarstofn nánast
standa í stað næstu tvö árin. Verði
afli 1993 og 1994 takmarkaður við
200 þús. tonn mun veiðistofn nánast
standa í stað en hrygningarstofn vaxa
talsvert. Verði afli 1993 og 1994 tak-
markaður við 175 þús. tonn mun
hrygningarstofn vaxa verulega og
veiðistofn dálítið. Við 150 þús. tonna
afla munu bæði veiði- og hrygningar-
stofn stækka verulega á næstu árum.
Fiskveiðinefnd Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins ályktaði á fundi sínum
í maí 1992 að vegna of lítils hrygning-
arstofns og lélegrar nýliðunar bæri
að stórminnka sóknina í íslenska
þorskstofninn árin 1993-1995. Til-
laga Fiskveiðinefndarinnar er að afli
verði 150 þús. tonn árið 1993 en auk-
ist síðan og verði 200 þús. tonn árið
1995.
Hafrannsóknastofnunin bendir á
tvær aðrar leiðir að sama marki, þ.e.
að takmarka afla við 175 þús. tonn á
ári á sama tímabili, eða að 200 þús.
tonn yrðu veidd 1993 sem myndi síð-
an lækka niður í 150 þús. tonn í lok
tímabilsins. Hafrannsóknastofnunin
leggur til að þorskaflinn verði tak-
markaður við 175 þús. tonn á ári
1993 og 1994 en það svarar til um
190 þús. tonna afla á fiskVeiðiárinu
1992-93.
Stórir ýsuárgangar að koma inn
í veiðina
Ýsuaflinn á árinu 1991 varð um
54 þús. tonn eða um 4 þús. tonnum
meiri en lagt hafði verið til. Veiðistofn-
inn, sem miðaður er við þriggja ára
fisk og eldri, er talinn hafa verið 185
þús. tonn og hrygningarstofninn 95
þús. tonn í ársbyrjun 1992. Stóru ár-
gangarnir frá 1984 og 1985 hafa
verið uppistaðan í ýsustofninum að
undanförnu og er hinn síðamefndi
mjög áberandi. Tveir stórir árgangar
frá 1989 og 1990 eru nú að koma inn
í veiðistofninn. Árið 1992 og 1993
mun þriggja ára ýsa því óhjákvæmi-
Iega verða verulegur hluti aflans.
Framreikningar á stærð ýsustofnsins
benda til þess að veiðistofninn muni
stækka mikið strax á árinu 1993 og
hrygningarstofninn í takt við það fram
til 1995. í Ijósi þess að á árinu 1993
mun stór hluti veiðistofnsins verða
ungur fiskur er lagt til að á fisk-
veiðiárinu 1992-93 fari ýsuafli ekki
yfir 60 þús. tonn.
Ufsaganga frá Noregi
Ufsaafli árið 1991 var tæplega 102
þús. tonn en var um 98 þús. tonn
árið 1990. í nýrri úttekt er veiðistofn
ufsa áætlaður um 95 þús. tonnum
stærri í ársbyrjun 1992 en fram kom
í síðustu skýrslu. Munurinn felst í því
að árgangarnir frá 1984-1986 eru
nú metnir allmiklu sterkari heldur en
fyrir ári. Þetta virðist mega rekja að
hluta til ufsagangna frá Noregi. Há-
marksafrakstur ufsa til lengri tíma
er um 70-80 þús. tonn. Hafrann-
sóknastofnunin leggur til að ufsaafl-
inn á fiskveiðiárinu 1992-93 fari ekki
yfir 80 þús. tonn.
Stofn úthafskarfa mældur
Nafngiftir karfategunda og stofna
hafa stundum verið nokkuð óljósar
og því hefur verið ákveðið að nota
heitið gullkarfi um venjulegan karfa
(Sebastes marinus) til aðgreiningar
frá hinum tveimur tegundunum sem
nýttar eru, þ.e. djúpkarfa (Sebastes
mentella) og úthafskarfa (sebastes
mentella, oceanic type). Á íslandsmið-
um var samanlagður afli gullkarfa og
djúpkarfa á bilinu 89-97 þús. tonn á
árunum 1987-1991. Þar sem afli
gullkarfa og djúpkarfa á togtíma hef-
ur einnig verið nokkuð jafn undanfar-
in ár bendir það til þess að stofnstærð
sé tiltölulega stöðug. Því leggur Haf-
rannsóknastofnunin til að hámarksafli
af gullkarfa og djúpkarfa á Islands-
miðum fískveiðiárið 1992-93 verði
90 þús. tonn. Þessi tillaga byggist
m.a. á meðalafla síðustu ára svo og
sóknargögnum og er í samræmi við
aðferðir Fiskveiðinefndar Alþjóðahaf-
rannsóknaráðsins, sem lagt hefur til
að hámarksafli þessara karfategunda
verði 120 þús. tonn á öllu veiðisvæð-
inu Austur-Grænland/ísland/Færeyj-
ar. Þá leggur Alþjóðahafrannsókna-
ráðið til að afli af úthafskarfa verði
takmarkaður við 50 þús. tonn uns
frekari vitneskja fæst um útbreiðslu-
svæðið og viðbrögð stofnsins við þeim
veiðum. Nú standa yfir tilraunir til
að mæla stærð úthafskarfastofnsins
með bergmálsaðferð.
Auka má grálúðuveiði
Grálúða við Austur-Grænland, Is-
land og Færeyjar er talin vera sami
stofninn. Á Islandsmiðum jókst sóknin
í grálúðu hratt á árunum 1986 til
1989 og aflinn einnig úr 31 þús. tonn-
um í 59 þús. tonn. Árið 1991 veidd-
ust rúmlega 40 þús. tonn af grálúðu
við ísland. Hafrannsóknastofnun
leggur til að heildarafli grálúðu físk-
veiðiárið 1992-93 miðist við kjörsókn
og verði um 30 þús. tonn.
Á seinni árum hefur skráður lúðu-
afli íslendinga verið á bilinu 1.300-
1.700 tonn. Ekki eru gerðar tillögur
um hámarksafla af lúðu.
Steinbítsstofninn þolir aukna
sókn
Á árunum 1985-1988 jókst stein-
bítsaflinn úr tæplega 10 þús. tonnum
í um 14.500 tonn og hefur sl. þrjú
ár verið á bilinu 14.100-14.600 tonn.
Aldurs- og lengdardreifing steinbíts í
afla hefur lengi verið svipuð og vísi-
tala hans í stofnmælingu botnfíska
lítið breyst. Því virðist steinbítsstofn-
inn þola vel þá auknu sókn sem í
hann hefur orðið. í varúðarskyni legg-
ur Hafrannsóknastofnun þó til að
steinbítsaflinn á fiskveiðiárinu
1992-93 fari ekki yfir 16.000 tonn.
Skarkolaaflinn árið 1991 var tæp
11 þús. tonn en það er næstum sami
afli og árin 1990 og 1989. Skarkola-
afli dragnótabáta á sóknareiningu fór
minnkandi í Faxaflóa úr um 600 kg
árið 1979 í um 250 kg árið 1990 en
jókst aftur 1991 í um 500 kg í kasti.
Afli á sóknareiningu hefur verið til-
tölulega jafn á öðrum miðum en Faxa-
flóa og bendir flest til þess að sókn í
skarkola sé í nokkru samræmi við
afrakstursgetu stofnsins þegar á
heildina er litið. Því er lagt til að sókn-
in verði ekki aukin og leyfilegur há-
marksafli af skarkola fískveiðiárið
1992-93 verði 10 þús. tonn.
Lítið veitt af blálöngu
Langlúruaflinn minnkaði úr rúm-
lega 4.500 tonnum árið 1987 í tæp-
lega 1.300 tonn árið 1990 en jókst
aftur í 1.800 tonn 1991. Afli á sóknar-
einingu fór einnig minnkandi á árun-
um 1987-1989 en hefur verið svipað-
ur síðan. í ljósi þessa er lagt til að
sókn verði ekki aukin í stofninn, fjöldi
veiðileyfa takmarkaður og veiðar
bannaðar á tímabilinu 1. maí-1. sept-
ember eins og verið hefur.
Blálanga fæst aðallega sem auka-
afli í botnvörpu. Árið 1991 varð blá-
lönguafli Islendinga aðeins 1.400 tonn
en var á bilinu 1.700-2.100 tonn á
árunum 1986-1990.
Árið 1991 veiddu íslendingar um
5.300 tonn af löngu, mest sem auka-
afla við aðrar veiðar og hafði lönguafl-
inn þá aukist um tæp 80% frá 1986.
Þessi aukning stendur í sambandi við
auknar línuveiðar almennt, en yfir
90% lönguaflans fæst í það veiðarfæri.
Keiluafli íslendinga var um 6.200
tonn árið 1991 og hefur því tvöfald-
ast á tveimur árum. Þetta stafar af
því að farið var að sækjast eftir þess-
ari fisktegund en áður fékkst keila
aðallega sem aukaafli við aðrar veið-
ar. Hafrannsóknastofnun leggur til
að keiluafli á fískveiðiárinu 1992-93
fari ekki yfir 10.000 tonn.
Saga grásleppuveiða einkennist af
miklum sveiflum í heildarafla. Þó er
álitið að veiðarnar eins og þær eru
stundaðar valdi ekki sveiflum í stofn-
stærð heldur orsakist þær fyrst og
fremst af breytilegri nýliðun í hrygn-
ingarstofn á hveiju svæði. Hafrann-
sóknastofnun gerir ekki tillögur um
hámarksafla af grásleppu.
Hrygningarstofn síldarinnar
fer vaxandi
Á vertíðinni 1991-92 var alls land-
að um 100 þús. tonnum af síld en
leyfðar höfðu verið veiðar á 110 þús.
tonnum. Mikið var um smásíldarköst
sem var sleppt. Vegna hins sterka
árgangs frá 1988 er gert ráð fyrir
að hrygningarstofninn vaxi í 490 þús.
tonn miðað við 1. júlí 1992. Árgangur-
inn frá 1989 virðist einnig sterkur og
mun því áfram verða mikið um smá-
síld á miðunum. Hafrannsóknastofn-
unin leggur til að síldveiðin miðist við
kjörsókn og aflinn á vertíðunum
1992-93 og 1993-94 verði því 90
og 110 þús. tonn.
Loðnukvótinn náðist ekki
Heildaraflinn á loðnuvertíðinni
1991-92 var rúm 680 þús. tonn en
leyfðar höfðu verið veiðar á 740 þús.
tonnum. Þetta stafaði fyrst og fremst
Stærð þorskstofnsins 1980-1992 og áhrif mismunandi
aflahámarks á áætlaða stærð hans 1993-1995 <þúS tonn)
o
1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994
Tillögur um hámarksafla fiskveiðiárið 1992-93 (þús. tonn)
Tegund Afla- hám. ’92-93 Afla- hám. '91-92 Kvóti '91-92
Þorskur 190 250 ' 265
Ýsa 60 50 50
Ufsi 80 70 75
Karfí 90 90 90
Grálúða 30 25 25
Steinbítur 16 —
Skarkoli 10 10 11
Keila 10 —
sna 90 80 110
Loðna 500 0 740
Humar 2,2 2,0 2,1
Rækja-grunnslóð 7,3 6,5 6,5
Rækja-djúpslóð 35 35 35
Hörpudiskur 11,5 11,2 11,2
af því að lítið fékkst frá því vertíðin
byrjaði seint í október og þar til hrygn-
ingargangan var komin upp að Suð-
austurlandi. Auk þess voru gæftir á
vetrarvertíðinni 1992 afar stirðar.
Mælingar á stærð 1990 árgangsins
og hins ókynþroska hluta árgangsins
frá 1989, sem gerðar voru haustið og
veturinn 1991, bendatil þess að vænta
megi a.m.k. 800 þús. tonna loðnuafla
á vertíðinni 1992-93. í varúðarskyni
leggur Hafrannsóknastofnun þó til að
loðnuveiðar á tímabilinu júlí-nóvem-
ber 1992 verði takmarkaðar við 500
þús. tonn en leyfilegur hámarksafli á
vertíðinni allri ákveðinn eftir að stærð
veiðistofnsins hefur verið mæld haust-
ið 1992 og veturinn 1993.. Til að koma
í veg fyrir smáloðnudráp er einnig
lagt til að fram til 1. nóvember 1992
verði allar loðnuveiðar bannaðar sunn-
an 67°45’ n.br.
Veiðistofn kolmunna vaxandi
íslendingar hafa ekki stundað kol-
munnaveiðar síðan 1984. Árið 1990
var kolmunnaaflinn í Norðaustur Atl-
antshafi samtals um 530 þús. tonn
og virðist hafa orðið enn minni árið
1991. Mjög stór árgangur frá'T989
mun væntanlega bætast í kolmunna-
stofninn árið 1993. Gert er ráð fyrir
að veiðistofninn muni aukast mikið
þegar þar að kemur. Alþjóðahafrann-
sóknaráðið leggur til að kolmunna-
veiðar verði miðaðar við kjörsókn en
það er talið samsvara um 500 þús.
tonna afla árið 1992.
Auka má veiði á skeldýrum
Árið 1991 var heildarafli humars
tæp 2.200 tonn miðað við tæp 1.700
tonn árið 1990. Vegna góðrar nýliðun-
ar (árgangar 1984 og 1985) jókst
bæði afli og afli á togtíma verulega
á Suðausturmiðum á tímabilinu
1989-1991. Hins vegar hefur nýliðun
yfirleitt verið lakari á Suðvesturmið-
um á sama tímabili. Enda þótt veiði-
stofninn virðist vera á uppleið byggist
hann enn sem komið er á tiltölulega
ungum humri. Hlutfall stórhumars
verður því áfram lágt eins og á undan-
förnum árum. Tillögur um hámarks-
afla af humri hafa yfirleitt miðast við
kjörsókn sem samsvarar 2.200 tonna
afla á fískveiðiárinu 1992-93.
Rækjuafli á grunnslóð jókst veru-
lega árið 1991 og varð um 6.900 tonn.
Þessi aukna veiði er m.a. til komin
vegna sterkra rækjuárganga frá 1987
og 1988 auk notkunar leggpoka á
rækjuvörpum frá 1989. Almennt lítur
vel út með rækjuveiðí innfjarða á
næstunni. Hafrannsóknastofnun legg-
ur því til að hámarksafli rækju á
grunnslóð á fískveiðiárinu 1992-93
verði 7.300 tonn samtals.
Rækjuafli á djúpslóð jókst úr um
25 þús. tonnum árið 1990 í rúm 31
þús. tonn 1991. Afli á sóknareiningu,
sem talin er vísbending um stofn-
stærð, hefur aukist á langflestum
veiðisvæðum úthafsrækju, enda hafa
sterkir rækjuárgangar frá 1987 og
1988 komið fram á nær öllum miðum.
Stofnmæling úthafsrækju, sem gerð
hefur verið á sambærilegan hátt ár-
lega síðan 1988, bendir ennfremur til
mikillar aukningar úthafsrækju á því
tímabili sem þær spanna. Þá er ný-
mæli í rækjurannsóknum að þróað
hefur verið líkan sem lýsir áhrifum
veiða og nýliðunar rækju og mismun-
andi þorskgengdar á stærð rækju-
stofnsins. Með tilliti til ofangreindra
niðurstaðna leggur Hafrannsókna-
stofnun til að heildarafli úthafsrækju
af öðrum miðum en Dohrnbanka verði
takmarkaður við 35 þús. tonn fiskveið-
iárið 1992-93.
Heildarafli hörpudisks árið 1991
varð um 10.300 tonn en árið 1990
veiddust rúm 12 þús. tonn. Á árunum
1983 til 1987 var aflinn hins vegar á
bilinu 13 til 17 þús. tonn. Samkvæmt
niðurstöðum stofnmælinga í Breiða-
firði er talið að hörpudiskstofninn
hafí minnkað um 30% frá því að hann
mældist stærstur í upphafi níunda
áratugarins og fram til 1990. Við
stofnmælingar 1991-1992 mældist
hins vegar meira af ungum hörpudiski
en hlutdeild eldri hörpudisks virðist
fara áfram minnkandi. Þess vegna er
lagt til að leyfilegur hámarksafli af
hörpudiski fari ekki fram úr 8.500
tonnum í Breiðafirði fiskveiðiárið
1992-93. TOögur um hámarksafla
af öðrum svæðum eru samtals um
3.000 tonn (Arnarfjörður, ísafjarðar-
djúp, Húnaflói o.fl.).
Þorsteinn Pálsson
sj ávarútvegsráðherra:
Uppbygging
stofnsins í huga
við ákvörðun
þorskafla
ÞORSTEINN Pálsson sjávarút-
vegsráðherra segir að stjórnvöld
muni hafa uppbyggingu þorsk-
stofnsins í huga við ákvörðun um
fiskafla á næsta ári. Hún kunni að
verða erfið, en muni skila sér.
„Fram til þessa hefur ráðgjöfín
miðað að því að
halda stofninum í
jafnvægi. Síðan höf-
um við farið veru-
lega framúr þessari
ráðgjöf, bæði í
ákvörðunum um
heildarafla og í veið-
ireynslu, sagði Þor-
steinn í samtali við
Morgunblaðið. „Nú er stofninn kom-
inn í lágmark, og þá sýnist mér að
við stöndum frammi fyrir þeirri
spurningu hvort ekki sé nauðsynlegt
að setja ný markmið, sem miða að
því að byggja stofninn upp. Frá mín-
um bæjardyrum séð eru fyrir því
mjög gild rök og við munum við undir-
búning endanlegrar ákvörðunar hafa
þetta í huga.“
Þorsteinn sagðist ekki eiga von á
öðru en að pólitísk samstaða yrði um
þá ákvörðun, sem tekin yrði. „Það
kæmi mér mjög á óvart ef svo væri
ekki. Við verðum að hafa í huga að
uppbygging stofnsins mun skila okk-
ur meiru en aðrar leiðir, þótt við horf-
um aðeins nokkur ár fram í tímann,"
sagði hann. „Það eru þeir hagsmunir,
sem við verðum að horfa á.“
Ráðherra sagði að reyna myndi á
mörg sjávarútvegsfyrirtæki og
byggðarlög á landsbyggðinni að kom-
ast í gegnum það tímabil, sem þyrfti
til að byggja þorskstofninn upp. Að-
spurður hvort til greina kæmi að ríkis-
valdið styddi við bakið á fyrirtækjum
og byggðarlögum meðan á því tíma-
bili stæði, sagði Þorsteinn að veruleg-
ur aflasamdráttur væri áfall þjóðar-
innar allrar. „Þjóðin byggir afkomu
sína á fiskveiðunum og áfall í físk-
veiðunum hlýtur að vera áfall þjóðar-
innar allrar. Út frá því grundvallarat-
riði hljóta menn að taka ákvarðanir,“
sagði Þorsteinn.
Sjávarútvegsráðherra var spurður
hvort tekizt hefði að tryggja fjármagn
til hafrannsókna á djúpslóð næsta
haust til þess að rannsaka vannýttar
fisktegundir. Hann sagði það mál
ekki frágengið, en hann væri vongóð-
ur um að það tækist. „Ég tel allar
líkur á að við getum farið í þær rann-
sóknir í haust,“ sagði hann. Hafrann-
sóknastofnun þarf um 30 milljónir
króna til þess að sinna djúprannsókn-
um og sagði Þorsteinn að reynt yrði
að fá þá peninga með hagræðingu
hjá sjávarútvegsráðuneytinu.
Davíð Oddsson
forsætisráðherra:
Erfitt að fara
ekki eftir
þessum ráð-
leggingum
„ÞAÐ er samstaða um það innan
ríkissljórnarinnar að það sé mjög
erfitt að fara ekki eftir ráðlegging-
um, sem fram koma, en jafnframt
hljóta menn að gera mjög miklar
kröfur til þess að þær forsendur,
sem vísindamennirnir kynna okk-
ur, standist,“ sagði Davíð Oddsson
forsætisráðherra í samtali við
Morgunblaðið.
- „Við þurfum að fá góðar skýringar
á því hvers vegna þessar tölur lágu
ekki fyrir í þessum mæli við ákvörðun
fyrir ári, þegar tillögum fiskifræðinga
var mjög fylgt," sagði Davíð. Hann
sagði að nauðsyn-
legt væri að fara
ýtarlega yfír málin
áður en ákvörðun
væri tekin. Fiski-
fræðin væri ekki
óskeikul vísindi, þar
væri mikið um
ályktanir og
ágizkanir. „Ég er
viss um að þjóðin vill vera mjög viss
í sinni sök áður en hún tekur á sig
þær þrengingar, sem svona tillögum
fylgja,“ sagði hann.
Davíð sagði að ef þjóðarbúið tap-
aði 10-12 milljörðum á samdrætti
þorskveiða væru litlir peningar til
þess að bæta einstökum byggðarlög-
um tjónið og það yrði ekki gert nema
með erlendum lántökum. Ekki þyrfti
aðeins að brúa bilið fyrir eitt ár, held-
ur þijú. Hann sagði að engar
ákvarðanir hefðu verið teknar um
efnahagsaðgerðir til að bregðast við
væntanlegum samdrætti. „Fyrst
þurfum við að fara yfir þessar tillög-
ur. Þetta eru jú tillögur og þær byggj-
ast á ákveðinni varfærni þessara sér-
fræðinga, sem bera ekki ábyrgð á
endanlegum ákvörðunum," sagði for-
sætisráðherra.
Jón Baldvin Hannibals-
son utanríkisráðherra:
Skoða þarf
þau tæki-
færi sem
EES gefur
JÓN BALDVIN Hannibalsson,
utanríkisráðherra og formaður
Alþýðuflokksins, segir að skoða-
þurfi hvernig nýta megi þau tæki-
færi, sem samningurinn um Evr-
ópskt efnahagssvæði gefi, til að
vega á móti skerðingu þorskafla.
Jón Baldvin sagði í samtali við
Morgunblaðið að nú
vöknuðu til dæmis
upp spurningar um
það hvort hægt væri
að auka veiðiheim-
ildir í öðrum stofn-
um bolfisks innan
kvóta, sem virtust
sæmilega staddir,
hvort raunhæfir
möguleikar væru á að nýta betur
vannýtta stofna á djúpslóð og hversu
miklum loðnuafla væri unnt að gera
ráð fyrir. Einnig þyrfti að spyija hvort
raunhæft væri að fiskiskip, sem ella
yrðu verkefnalaus, gætu sótt á fjar-
lægari slóðir.
Jón Baldvin sagði að skoða þyrfti
hvernig hægt væri að auka verðmæti
minnkandi afla. „Þar er efst á blaði
að skoða hvernig við getum nýtt þau
tækifæri, sem EES-samningurinn
færir okkur upp í hendurnar. Um þau
mál þurfum við að ræða rækilega,
ekki sízt við forsvarsmenn í fiskiðn-
aði og sölusamtökin. Þau tækifæri
eru veruleg, ef skjótt er brugðizt við,“
sagði Jón Baldvin. „Með þessu er ég
að benda á að jafnvel þótt ákvörðun
yrði tekin um að vera réttu megin
varðandi áhættumat hvað varðar
þorskinn, er sennilega hægt að gera
hvort tveggja, að bæta það að nokkru
leyti upp með öðrum stofnum og að
auka verðmæti þess afla sem á annað
borð verður leyfður, þannig að skað-
inn verður sem minnstur."
Jón Baldvin var spurður álits á
hugmyndum Þorsteins Pálssonar
sjávarútvegsráðherra um að breyta
um stefnu í fiskveiðistjórnun og reyna
að stækka þorskstofninn. Hann sagði
það vera skynsamlegt markmið, en
ýmis sjónarmið væru á lofti um sam-
band hrygningarstofns og stofn-
stærðar. „Ég hef vissulega mínar efa-
semdir um nákvæmni þessara vísinda
og reyni af fremsta megni að leggja
við hlustir þegar reyndir sjómenn
leggja fram sitt mat. Enginn getur
þó breytt' því að áhættan við slíka
ákvörðun er mikil og röng ákvörðun
verður ekki aftur tekin. Hygginna
manna háttur væri að fara varlega
og vera réttu megin við strikið í þessu
áhættumati, þótt það sé mikilli óvissu
undirorpið," sagði utanríkisráðherra.
I
í
I
I
f
í
I