Morgunblaðið - 08.04.1995, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 8. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
r
AÐSEIMDAR GREINAR
Ný lög um fiskveiði-
útgerð og aflalilutdeild
í TENGSLUM við kosningar 8.
apríl 1995 hefur umræða um stefnu-
mótun í sjávarútvegi verið líflegri en
oft áður og ekki lengur bundin við
þröngan hóp sérfræðinga eða sér-
stakra áhugamanna um þetta mikla
hagsmunamál íslendinga. Af lestri
frétta frá kosningabaráttunni má sjá
að æ víðtækari ándstöðu er að fínna
meðal almennings gegn núverandi
skipulagi á úthlutun kvóta í íslensku
fískveiðilögsögunni. Það væri að bera
í bakkafullan lækinn að fara nánar
út í hvaða atriði það eru sem vekja
hvað mesta andúð á núverándi út-
hlutunarkerfi og er það ekki hug-
myndin með þessum skrifum. Fram
hefur komið að stjómmálamenn,
hvar í flokki sem þeir standa, virðast
eiga erfítt með að setja fram skýra
stefnu um hvemig þeir telji best að
gera úrbætur á núverandi kerfí sem
komið gæti í meginatriðum til móts
við þá gagnrýni sem sett hefur verið
fram á umliðnum ámm. Það kann
því að vera framhleypni af áhuga-
manni út í bæ að leggja orð í belg
um framtíðarstefnumótun í sjávarú-
vegi en engu að síður er það gert í
þeirri trú að efla þurfí umræðu um
leiðir út úr þeim vanda sem núver-
andi kerfí hefur ratað í.
Fiskveiðiútgerð og
aflahlutdeild
í núgildandi lögum um stjóm fisk-
veiða er að fínna ákvæði um leyfí-
sveitingar til veiða í íslenskri land-
helgi og ennfremur er í sömu lögum
að fínna ákvæði sem varða skynsam-
lega nýtingu fískistofna í landhelg-
inni. Að mati þess sem þetta skrifar
hefur verið blandað saman tveimur
óskyldum atriðum við setningu þess-
ara laga. Mikilsvert væri ef nýtt
Alþingi myndi samþykkja að fela
stjómskipaðri nefnd að endurskoða
framangreind lög með eftirfarandi
atriði í huga. Nauðsynlegt er að setja
sérstök lög um fískveiðiútgerð og
aflahlutdeild. Eðli málsins sam-
kvæmt eru það „skip“ sem fá úthlut-
að veiðileyfum og sækja þann afla
úr sjó sem leyfilegt er hverju sinni
samkvæmt sérstöku leyfísbréfí þar
að lútandi sem nefnd hefur verið
„aflahlutdeild" (þ.e.a.s. ef um tak-
márkaða fískitegund er að ræða).
Viðurkennt er að íslandsmið eru
sameign íslensku þjóðarinnar en sú
leið hefur ekki verið farin að úthluta
aflahlutdeildum til allra íslenskra rík-
isborgara. Ekki geta allir íslendingar
heldur átt skip og með þeim hætti
notið þess afnotaréttar af Island-
smiðum sem þeir eiga rétt til og
væri það heldur ekki hagkvæmt fyr-
ir þjóðarbúið. Markmið nýrra laga
um fiskveiðiútgerð væri að setja um
þessa atvinnugrein lög þar sem m.a.
væri kveðið á um helstu skilyrði fyr-
ir því að einstaklingar og fyrirtæki
þurfa að uppfylla til að stunda físk-
veiðiútgerð. Skilgreina þarf megin-
markmið um samsetningu og stærð
skipastóls sem veitt getur veiðanleg-
ar fískitegundir innan sem og utan
veiðilögsögu Islands. Af sjálfu sér
leiddi að það yrði að sundurgreina
nánar hugtakið fiskveiðiútgerð í und-
irhugtök eins og „smábátaútgerð",
,„stórútgerð“, o.s.frv. Auk þess að í
lögum um fiskveiðiútgerð væru skil-
greind önnur helstu skilyrði er fram-
angreind fískveiðifyrirtæki þurfa að
uppfylla til að fá „afnot“ af fískimið-
um í íslenskri efnahagslögsögu þá
væri væntanlega nauðsynlegt að
íHandunnin austuríensk,
teppi og skrautmunir
EMIR
Hringbraut 121, sími 552 3690
Opið í dag frá kl. 10-18
setja skýrar reglur um
aflahlutdeildir. Með
aflahlutdeild er átt við
sem fyrr segir leyfísbréf
til að veiða að hámarki
ákveðið magn af físki-
tegund sem er undir
úthlutunarvaldi ríkisins.
Aflahlutdeild er veitt til-
teknu skipi í eigu fyrir-
tækis sem stundar físk-
veiðiútgerð. Til skoðun-
ar kæmi hvort eðlilegt
væri að setja reglur um
hámarksúthlutun á afla
til einnar og sömu físk-
veiðiútgerðarinnar eins
og nánar er vikið að hér
á eftir.
Gildistími og viðskipti
með aflahlutdeild
í nýjum lögum um fískveiðiútgerð
þyrfti að taka afstöðu til þess hvort
og í hvaða tilvikum ætti að setja það
sem skilyrði fyrir því að veita fyrir-
tæki aflahlutdeild að um sé að ræða
Tryggvi Axelsson
fískveiðiútgerð sem er
almenningshlutafélag
sem skráð er á hluta-
bréfamarkaði. Einkum
ætti þetta við ef við-
komandi fiskveiðiútgerð
hefur náð tiltekinni
stærð og stefnir í að
skip í hennar eigu muni
ráða yfir stórum hluta
úthlutaðra aflaheimilda.
Sjónarmið löggjafans
ætti að vera skýrt um
hversu mikla samþjöpp-
un aflahutdeilda á eina
hendi er unnt að leyfa.
í gildandi lögum er eng-
in slík ákvæði að fínna.
Setja þyrfti ákvæði um
til hversu langs tíma
leyfisbréf um aflahlutdeild skuli gilda
en viss rök eru fyrir því að leyfisbréf
gildi lengur ef um er að ræða skip
sem í eru bundnir miklir fjármunir.
Taka verður afstöðu til þess með
hvaða hætti íslenska ríkið ætlar að
úthluta aflahlutdeildum í íslenskri
Sjónarmið löggjafans
ætti að vera skýrt, segir
Tryggvi Axelsson, um
hversu mikla samþjöpp-
un aflahlutdeilda á eina
hendi er unnt að leyfa.
landhelgi. Margir fræðimenn, jafnt
innlendir sem útlendir, hafa bent á
að eðlilegt er að leyfisbréf um afla-
hlutdeild séu seld og fiskveiðifyrir-
tæki greiði fyrir afnotin. Þetta þýðir
að setja yrði í lög ákvæði um uppboð
og eftirfarandi framsal aflahlutdeilda
þann tíma sem að heimildin væri í
gildi. Núverandi ákvæði um rétt
sveitarstjóma til að kaupa aflaheim-
ildir ef hætta er á að þær flytjist frá
byggðarlaginu yrðu væntanlega tek-
in til skoðunar við slíka lagasetn-
ingu, annars vegar með hliðsjón af
stefnu löggjafans í byggðamálum og
hins vegar með hliðsjón af því hversu
ríka áherslu Alþingi legði á hag-
kvæmnissjónarmið óháð búsetu físk-
veiðiútgerðarinnar. Hér kæmi einnig
til athugunar t.a.m. hvort stærri og
öflugri útgerðarfyrirtæki sem skráð
em í kauphöll kunna að nýta betur
skipastól heldur en mörg smáút-
gerðarfyrirtæki sem hver um sig
hafa yfir einu skipi að ráða af ákveð-
inni gerð. í þann hluta lagasetningar
um sjávarútveg sem fjallaði um afla-
hlutdeild kæmi einnig til álita hvort
skipta ætti leyfilegum heildarafla á
hveiju ári milli útgerða sem ættu
lögskráð heimili í tilteknum lands-
fjórðungum eða hvort telja ætti allt
landið sem eitt og sama úthlutunar-
svæðið. Eins og áður hefur verið
nefnt yrði nauðsynlegt að skilgreina
rétt smærri útgerðar til aflaheimilda
og hvemig tryggja mætti að end-
umýjun ætti sér stað innan hennar
á afnotarétti á fískimiðum íslands.
Reikna yrði með að eðlilegur aðgang-
ur yrði tryggður á jafnréttisgrund-
velli fyrir sjómenn sem vilja hasla
sér völl í þeirri atvinnugrein. Upp-
fylli þeir hin almennu og einstakl-
ingsbundnu skilyrði sem sett væru
fyrir leyfí til smábátaútgerðar þá
væri tryggt að sjómenn hefðu raun-
hæfa möguleika til að eignast afla-
hlutdeild (afnotarétt) í hinni sameig-
inlegu fískveiðilögsögu samkvæmt
almennum samkeppnislögmálum. í
sambandi við framsal aflahlutdeilda
Til studningsmanna.
Takkl Bestu þakkir til ykkar allra sem á síðustu vikum hafið lagt á ykkur
ómælda vinnu í kosningabaráttunni. Þið hafið lyft Grettistaki til að kynna
þjóðinni stefnu okkar og framtíðarsýn.