Morgunblaðið - 17.10.1995, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 17. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 17. OKTÓBER 1995 29
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AUÐ RÚM í
D-ÁLMU?
HART var deilt um byggingu D-álmu Sjúkrahúss Suður-
nesja á fundi Ingibjargar Pálmadóttur heilbrigðisráð-
herra og sveitarstjórnarmanna á Suðurnesjum á fundi í
Grindavík síðastliðinn föstudag. Þessar hörðu deilur og
þær stórorðu yfirlýsingar, sem forsvarsmenn Suðurnesja-
manna höfðu uppi, eru eflaust aðeins forsmekkurinn af
því, sem heilbrigðisráðherra og samráðherrar hennar geta
búizt við á næstunni er þeir fara að veija ýmsar sparnaðar-
aðgerðir í ríkisfjármálunum í héraði eða gagnvart hags-
munasamtökum, sem telja sig missa spón úr aski sínum.
Fram hefur komið að samningurinn um D-álmuna, sem
var undirritaður rétt fyrir seinustu kosningar, gerir ráð
fyrir framkvæmdum upp á 130 milljónir króna. Öll bygging-
in er hins vegar talin kosta um 400 milljónir króna og fé
til að ljúka henni er ekki til í ríkissjóði.
Eins og heilbrigðisráðherra hefur bent á, eru ekki til
fjármunir til að reka þær stofnanir heilbrigðiskerfisins, sem
þegar hafa verið byggðar. „Það eru ekki sjúkrarúm sem
okkur vantar hér á íslandi heldur rekstrarfjármagn,“ seg-
ir heilbrigðisráðherra í Morgunblaðinu síðastliðinn sunnu-
dag. Þetta er vandamál, sem flestir landsmenn þekkja.
Árlega er fleiri eða færri sjúkradeildum á hinum glæsilegu
sjúkrahúsum, sem byggð hafa verið, lokað vegna fjárskorts.
í þessu Ijósi má spyija hvað fyrrverandi heilbrigðisráð-
herra og fjármálaráðherra hafi verið að hugsa þegar þeir
skrifuðu undir samninginn við Suðurnesjamenn fyrir kosn-
ingarnar og hvaða áætlanir hafi legið fyrir um fjármögnun
byggingarframkvæmdanna og rekstur álmunnar í framtíð-
inni.
Heilbrigðisráðherra hefur lagt til að D-álmunni verði
breytt og umfangsminni bygging reist. Hún segir hins
vegar í Morgunblaðinu á sunnudag að ekki verði byggt á
Suðurnesjum í trássi við vilja heimamanna. Suðurnesja-
menn hljóta nú að velja þann kostinn, sem líklegur er að
gagnist þeim bezt, miðað við ástandið í ríkisfjármálum.
Það er afar óskynsamlegur málflutningur að heimta, í
krafti byggðasjónarmiða, byggingu sem gæti orðið í stöð-
ugu fjársvelti. Tæplega vilja Suðurnesjamenn D-álmu, þar
sem sjúkrarúmin standa auð.
AÐHALD AÐ FRAM-
KVÆMDAVALDINU
UMBOÐSMADUR Alþingis hefur gert athugasemdir við
gjaldtöku Einangrunarstöðvar ríkisins í Hrísey fyrir
vörzlu gæludýra, sem fólki er skylt að setja í sóttkví er
það flytur þau til landsins. Umboðsmaður segir að heimild
fyrir gjaldtökunni sé ekki til í lögum.
Af tölum um kostnað ríkisins við að halda gæludýr í
Hrísey annars vegar og um tekjur Einangrunarstöðvarinn-
ar af gjaldtöku fyrir gæludýr hins vegar verður ekki betur
séð en að fullyrðing gæludýraeigandans, sem leitaði álits
umboðsmanns, um að gjaldið sé óeðlilega hátt og notað
til að niðurgreiða aðra starfsemi stöðvarinnar, sé rétt-
mæt. Kostnaðurinn af gæludýrum er um 30% af gjöldum
stöðvarinnar, en tekjurnar yfir 50% af heildartekjunum.
Engu að síður lítur landbúnaðarráðuneytið svo á, að
gjaldið sé þjónustugjald en ekki skattur. Markmið stjórn-
valda með innheimtu þjónustugjalda er hins vegar að með
þeim sé borgað fyrir það, sem opinber þjónusta kostar í
raun og veru, eða þá hluta af raunverulegum kostnaði
eins og gerist víða í heilbr-igðiskerfinu. Þegar gjaldið er
komið umfram kostnaðinn, er í raun verið að leggja skatt
á almenning.
Samkvæmt stjórnarskránni má ekki leggja á skatta
nema með lögum frá Alþingi. Umboðsmaður þingsins vakti
athygli á því í skýrslu sinni fyrir árið 1992, að stjórnvöld
settu oft reglugerðir um gjaldtöku og skattheimtu án laga-
heimildar. Þá var hvatt til þess, meðal annars í forystu-
grein Morgunblaðsins, að Alþingi tæki á þessu máli, veitti
framkvæmdavaldinu nauðsynlegt aðhald og rétti hlut
greiðenda hinna ýmsu opinberu gjalda, sem eru skattar í
raun og algerlega úr samræmi við raunverulegan kostnað
við þá þjónustu, sem veitt er á móti. Dæmið frá Hrísey
sýnir að enn er pottur brotinn í þessum málum.
Nítján milljón sígarettupakkar á ári •Aukin sala í munn- og neftóbaki #Bandaríkjamenn skilgreina nikótín sem fíkniefni
• Hækkun aldurstakmarks til tóbakskaupa •Hertari löggjöf um reykingar •Óbeinar reykingar frá fæðingu
Ríkið fær 62% af -
verði vindlingapakka
Reykingar hafa lengi
veríð fylgifískur mann-
anna, þrátt fyrir að ótví-
rætt hafi verið sýnt fram
á skaðsemi þeirra. Ung-
lingar byija stundum „að
fikta“, en verða háðir
nikótíninu. í greina-
flokki, sem birtist í dag
og næstu daga, fjallar
Ragnhildur Sverris-
dóttir um tóbak og
skaðsemi þess.
Sala tóbaks 1989-94
á verðlagi 1994
milljónir kr.
5000
4000
3000
2000
Hlutur ríkis í hverjum
sígarettupakka er 62%.
Þá er reiknað saman
1000 tóbaksskattur,
heildsoluálagning ÁTVR
og virðisaukaskattur.
LLtl LJ___I Ll__ILLJ LLJlU
1990 1991 1992 1993 1994
algengum sígarettum, Winston
King Size Filter, kostar 267 krónur
í verslun. Til innflytjanda, Áfengis-
og tóbaksverslunarinnar, kostar
hver pakki 71,39 krónu. Inni í þeirri
tölu er þóknun framleiðenda til
umboðsaðila hér á landi, en að sögn
umboðsfyrirtækjanna er afar mis-
jafnt hve há sú upphæð er og hún
fékkst ekki gefin upp, enda sögð
„viðskiptaleyndarmál".
Ofan á innkaupsverðið leggst
tóbaksskatturinn, sem lagður er á
hvert mille tóbaks, eða tæpar 96
krónur. Mille er fímmtíu pakkar,
hver með 20 stykkjum, eða 1.000
sígarettur. Næst leggst 10% heild-
söluálagning ÁTVR á verðið og loks
24,5% virðisaukaskattur. Þá er
heildsöluverðið orðið 229 krónur,
smásöluálagning nemur 30,38
krónum og virðisaukaskattur þar á
7,44 krónum. Vert er að taka fram
að ÁTVR veitir 3,6% staðgreiðslu-
afslátt af heildsöluverði, kaupi
verslanir fyrir minnst 51.600 krón-
ur og sæki vöruna, eða fyrir 84.750
krónur og fá hana senda.
Verðmyndum á vindlapakkanum
er með nokkuð öðrum hætti. í pakk-
anum eru 10 vindlar og tóbaks-
skatturinn er nú mun lægri en inn-
kaupaverðið, vegna reglna um út-
reikninga skattsins miðað við mille.
Hlutur ríkisins í verði 10 stykkja
vindlapakka er 52%.
Þóknun umboðsaðila
ekki gefin upp
Ómögulegt er að áætla hve háar
Ú'árhæðir umboðsaðilar tóbaks-
framleiðenda hér á landi fá á ári
hveiju.
Umboðsaðili algengustu sígar-
ettutegundanna, s.s. Winston, Ca-
mel og Salem, auk More og Gold
Coast, er Rolf Johansen og Comp-
any. Þar varð Friðrik Theódórsson
fyrir svörum. Hann sagði að ÁTVR
hefði áður pantað tóbak í gegnum
umboðsaðila, en nú væri það pantað
beint frá framleiðanda. Umboðsað-
ilar fylgdu hins vegar pöntunum
eftir, eins og hann orðaði það og
þóknun til umboðsaðila væri innifal-
in í kostnaðarverðinu til ÁTVR.
„Það er mjög misjafnt hvað um-
boðsaðilar fá margar krónur af
hveijum pakka og við gefum ekki
upp hvernig samningar okkar eru.“
I sama streng tók Börkur Árna-
son hjá Globus, sem er umboðsaðili
Viceroy, Lucky Strike, Capri og
Pall Mall. „Við gefum þetta ekki
PAKKI af algengustu vindl-
ingum eða sígarettum
kostar 267 krónur í versl-
unum. Þar af er inn-
kaupaverð rúm 71 króna og smá-
söluálagningin rúmar 30 krónur.
Ríflega 165 krónur, eða 62% verðs-
ins, renna hins vegar í ríkissjóð í
formi „tóbaksskatts", 10% heild-
söluálagningar Áfengis- og tóbaks-
verslunar ríkisins og virðisauka-
skatts. Á undanförnum árum hefur
dregið lítillega úr sölu á vindlingum,
vindlum og reyktóbaki, en sala nef-
og munntóbaks hefur aukist.
Sala á tóbaki hjá ÁTVR nam á
síðasta ári rúmum 4,8 milljörðum
króna, framreiknað til núgildandi
verðlags miðað við lánskjaravísi-
tölu. Alls seldust rúmlega 19 milljón
sígarettupakkar, eða tæpléga 381
milljón stykki. Sala á vindium í
fyrra nam 11,409 milljónum, heild-
arsala reyktóbaks var 12.852 kíló
og heildarsala munn- og neftóbaks
12.600 kíló.
Verðmyndun á
sígarettupakka
Frá 1993 til 1994 dróst sala á
sígarettum saman um 0,95%, sala
á vindlum minnkaði um 1,96% og
á reyktóbaki um 2,17%. Hins vegar
jókst sala á munn- og neftóbaki
milli þessara ára um 1,47%.
Á meðfylgjandi skýringarmynd
sést verðmyndun tóbaks. Pakki af
REYKINGAR unglinga í Bandaríkjunum
minnka um helming á næstu sjö árum,
náist takmark Clintons Bandaríkjafor-
seta, en hann hefur kynnt áætlun sína um hvern-
ig eigi að beijast gegn' sölu tóbaks til ung-
menna. Hér á landi sýna kannanir Krabbameins-
félagsins að reykingar unglinga hafa aukist.
Stúlkur byijuðu lengi vel að reykja fyrr en
drengir, en í síðustu könnun, sem gerð var árið
1994 kom fram veruleg aukning hjá 14-16 ára
drengjum. Þessi aukning hélst í hendur við aukna
áfengisneyslu þeirra. Erfitt er þó að segja til um
hvort áfengis- og tóbaksneyslan á sér sameig-
inlega rót, eða hvort áfengisneyslan dregur úr
varkárni unglinganna gagnvart reykingum.
Tillögur Clintons byggjast á því, að hið vana-
bindandi nikótín sé fíkniefni og takmarkið er
greinilega að koma í veg fyrir að unglingarnir
ánetjist, svo nikótínið sleppi smám saman taki
sínu á þjóðinni. Ráðist verður í áróðursherferð,
til að upplýsa unglinga um skaðgemi reykinga
og eiga tóbaksframleiðendur að bera kostnaðinn
af herferðinni, um 20 milljarða íslenskra króna.
Þá verða tóbaksauglýsingar í sambandi við
íþróttaviðburði bannaðar og tóbaksauglýsingar á
vörum, sem eru alls óskyldar tóbaksframleiðslu,
Koma þarf
í veg fyrir
aðungt
fólk ánetjist
upp frekar en aðra heildsöluálagn-
ingu.“
Tóbak fyrir 4,8 milljarða
í annarri meðfylgjandi töflu sést
heildarsala tóbaks hér á landi, í
krónum talið. Allar tölur eru fram-
reiknaðar miðað við lánskjaravísi-
tölu.
Af töflunni sést, að tæpir 4,8
milljarðar komu í kassann árið
1989, en það er mjög svipuð tala
og á síðasta ári. Árið eftir var upp-
hæðin 5% lægri, árið 1991 var
lækkun frá fyrra ári 0,4% og lækk-
unin nam 0,9% frá 1991 til 1992.
Árið 1993 hækkar talan hins vegar
á ný, eða um 3,8% frá árinu áður
og í fyrra hækkaði talan um 3,1%.
Tóbakssalan undanfarin sex ár hef-
ur því numið frá 4,5-4,8 milljörðum
króna og hlutur ríkisins hefur num-
ið frá 2,8-3,0 milljörðum króna.
Þegar hlutur ríkisins í heildarsölu
á tóbaki er metinn, er hér miðað
við verð á sígarettupakka. Ríkið fær
62% af verði hvers pakka og miðað
við það hafa tæpir þrír milljarðar
króna runnið til ríkisins í fyrra.
Miðað er við sígarettupakka, þar
sem sala á sígarettum er lang
stærsti hluti tóbakssölunnar og sala
á vindlum, neftóbaki, munntóbaki
og reyktóbaki hverfandi í heildar-
sölunni. Sem dæmi um slíkt má
nefna, að vindlasala í fyrra náði
ekki 3% af sölu á sígarettum.
verða bannaðar. Tillögur Bandaríkjaforseta fela
einnig í sér, að tóbaksauglýsingar verða takmark-
aðar við svart/hvítan myndarlausan texta ef þær
birtast í tímaritum sem lesin eru af unglingum,
tóbaksauglýsingar utandyra verða bannaðar inn-
an 300 metra frá skólum og leikvöllum, þess
verður krafíst að allir tóbakskaupendur sanni
aldur sinn, en aldurstakmark til kaupa á tóbaki
verður 18 ár og loks verða ýmis markaðssetning-
arbrögð bönnuð, s.s. ókeypis sýnishorn eða sala
á stökum sígarettum, sem og sala í póstkröfu og
í sjálfsölum.
Annar bragur hér á landi
Af tillögum Bandaríkjaforseta má ráða, að
margt er með öðrum brag í Bandaríkjunum en
hér á landi. Tóbaksauglýsingar eru til dæmis
bannaðar hér, sem og óbeinar tóbaksauglýsing-
ar. Skemmst er að minnast athugasemda sem
gerðar voru við útstillingu verslunar í Hafnar-
firði, sem selur úr með vörumerkinu Camel.
Markaðssetningarbrögðin, sem tillögurnar tí-
unda, falla einnig undir íslensk tóbaksvarnarlög
og hafa ekki skotið upp kollinum hér á landi. Þá
er bannað hér að selja tóbak úr sjálfsölum.
Enn er of snemmt að segja til um afdrif til-
Morgunblaðið/Emilía
UNGLINGAR í 10. bekk Hvaleyrarskóla í Hafnarfirði fóru á námskeið í fyrra, til að hætta að reykja. Örfáir hættu, en aðrir ætla sér
að hætta. Á myndinni eru strákarnir Sindri, Davíð og Guðmundur og stelpurnar Þórdís, Helga, Unnur, Rakel og Hafdís.
.: V., .á';1 .,-S*},^
Fyrst töff en
núna ógeðslegt
„ÞAÐ eru svona tvö til þrjú ár
siðan við byrjuðum að fikta við
reykingar. Fyrst fengum við
smók þjá öðrum, en svo keyptum
við sígarettur sjálf. Okkur fannst
töff að reykja og við spáðum ekk-
ert í hvað það var ógeðslegt."
Þetta segja nokkrir unglingar
í 10. bekk Hvaleyrarskóla í Hafn-
arfirði. Um 15 unglingar í skólan-
um fóru á námskeið til að hætta
að reykja í fyrra, þegar þeir voru
14 ára. I þeirra tilfelli bar nám-
skeiðið lítinn árangur, því aðeins
örfáir hættu að reykja. Hinir
segja, að þeir ætli sér svo sannar-
lega að hætta, bara einhvern tím-
ann seinna.
Byijuðu að fikta 12-13 ára
Blaðamaður Morgunblaðsins
hitti tíu þessara unglinga að máli.
Flestir sögðust hafa byijað með
fikti fyrir tveimur til þremur
árum, tólf til þrettán ára, og byij-
að svo að reykja að staðaldri sum-
arið fyrir 9. bekk, fjórtán ára.
„Skólastjórinn stakk upp á því að
við færum á námskeið til að hætta
að reykja. Flestir hættu á meðan
á námskeiðinu stóð, en byijuðu
svo aftur.“
Ástæða þess að þau hættu segja
þau þá, að þeim hefði verið sýnt
fram á hve ógeðslegar reykingar
væru. „Á námskeiðinu voru okkur
sýnd lungu úr manni, alvöru
lungu í kassa með vökva. Þau
voru svört af tjöru og hryllilega
ógeðsleg," segir ein stúlkan.
En hvers vegna hélt bindindið
ekki lengur en þá 1-2 daga sem
námskeiðið stóð?
„Þegar allir reykja í kringum
mann langar mann ekkert að
hætta," segir einn strákanna og
annar bætir við „allir vinir manns
reykja.“
Þegar þessi hópur unglinga fór
á námskeið til að hætta að reykja
voru það ekki fyrstu kynnin af
áróðri gegn reykingum. Meðal
annars höfðu allir séð myndbönd
með slíkum áróðri þegar þeir
voru í yngri bekkjum grunnskól-
ans. „Þá ætlaði maður sko aldrei
að byija á þessu ógeði.“ Flestir
eru unglingarnir af reykinga-
heimilum. Þeir fóru heim fullir
vandlætingar og sýndu foreldrun-
um fram á hættur reykinganna.
En foreldrarnir hættu ekki.
En hvers vegna byijuðu þau
þrátt fyrir sannfæringuna í
bernsku? Höfðu reykingar for-
eldranna áhrif á þau?
„Já, ég hef til dæmis verið í
óbeinum reykingum frá fæð-
ingu,“ segir ein stúlkan. Hin vilja
ekki viðurkenna að reykingar
foreldra hafi haft úrslitaáhrif, en
auðvitað hafi þær haft sitt að
segja. Fyrirmyndirnar eru þó
aðrar: „Eldri krakkar voru að
reykja og okkur fannst það full-
orðinslegt."
Mörg þeirra eiga yngri systk-
ini. „Við viljum ekki vera svona
slæm fyrirmynd og við viljum
ekki að litlu systkinin reyki. En
það þýðir kannski ekki að segja
það við þau, ef við reykjum svo
sjálf.“
Aldrei stoppuð úti í sjoppu
En hvar fá þau sígaretturnar?
„Við kaupum þær bara úti i
sjoppu," segja þau og eru greini-
lega dálítið undrandi á spurning-
unni. Aðspurð kannst þau þó öll
við að bannað sé að selja ungling-
um undir 16 ára aldri sígarettur.
„Við erum aidrei stoppuð úti í
sjoppu. Og ef við erum spurð, þá
segjum við bara að við séum 16
ára. Það er aidrei tékkað á því.“
Mjög misjafnt er hve mikið
unglingarnir reykja. Ein stelpa
reykir sýnu minnst, aðeins um
helgar. Hinir segjast reykja allt
frá einum pakka á viku upp í einn
og hálfan pakka á dag. „Já, ég
veit að það kostar hundrað þús-
und kall á ári að reykja pakka á
dag,“ segir einn strákanna, sem
reykir svo mikið sjálfur.
Og hvaðan fá þau peningana?
„Vasapeninga frá foreldrum og
svo eiga sumir pening eftir sum-
arvinnuna.“
Viyi er allt sem þarf
Þau eru öll ákveðin í að hætta.
„Núna finnst öllum frekar haljær-
islegt að reykja," segja þau. „Ég
er búinn að reyna að hætta þrisv-
ar, en hef alltaf sprungið," segir
einn strákanna. Ánnar hætti eitt
sinn í 2-3 mánuði, en gafst upp
„af því að allir voru að reykja í
kringum mig.“ Stelpa í hópnum
segir að hún ætli að minnka reyk-
ingarnar smám saman og þrátt
fyrir misheppnaðar tilraunir eru
þau öll sammála um að það sé í
rauninni ekkert mál að hætta.
„Vilji er allt sem þarf. Við vor-
um ekki tilbúin til að hætta þegar
námskeiðið var haldið í fyrra, en
við fórum að hugsa mikið um
hvað reykingarnar eru ógeðsleg-
ar. Við höfum samt aldrei prófað
nikótínplástur, tyggjó eða nál-
arstungu eða neitt slíkt. En við
verðum að gera þetta sjálf, það
þýðir ekkert að hætta fyrir ein-
hvem annan.“ Ein stelpan segir
að mamma hennar hafi viljað fá
hana til að hætta. „Ég ætla fyrst
að sjá hvað mamma gerir. Hún
reykir ennþá,“ segir hún.
Þau sem bragða áfengi segja
að reykingarnar aukist mjög þeg-
ar drukkið er. „Sumir reykja bara
þegar þeir drekka," segja þau og
einn strákanna bætir við, að þótt
hann reyki yfirleitt mikið, þá
margfaldist það þegar hann
bragði áfengi.
„Það á bara að banna sígarett-
ur,“ segir strákur í hópnum, sem
hætti eftir námskeiðið. „Ég hætti
af því að reykingar eru dýrar og
hættulegar og það er alltaf ógeðs-
leg lykt af manni. Núna líður mér
miklu betur, ég hef til dæmis
miklu betra úthald. Auðvitað á
að banna þetta.“
Getum alveg eins
brennt peningum
Þegar blaðamaður kveður
ítreka unglingarnir að þeir ætli
allir að hætta að reykja. „Við
getum alveg eins brennt pening-
um og við vitum alveg að þetta
er óhollt."
Krakkarnir fylgja ljósmyndara
út fyrir skólann, en ætlunin er
að mynda hópinn rétt fyrir utan
skólalóðina, þar sem reykinga-
menn safnast saman í frímínút-
um. Napur vindur og köld rigning
hrekja hópinn þó á annan og
skjólsælli stað. Tveir viðmælend-
anna eru ekki með á myndinni,
annar reykir og vill ekki vera
með, hinn hætti að reykja „og ég
ætla ekki að láta bendla mig við
reykingar núna!“
lagna Clintons, því tóbaksframleiðendur brugðust
ókvæða við, eins og vænta mátti og höfða nú
hvert dómsmálið á fætur öðru til að koma í veg
fyrir að vilji forsetans verði.
Vert er að staldra við þá tillögu Clintons, að
allir tóbakskaupendur sanni aldur sinn, en þeir
verði að hafa náð 18 ára aldri til að kaupa tóbak.
í íslenskum lögum um tóbaksvarnir er sérstak-
lega kveðið á um að tóbak megi ekki selja ein-
staklingum yngri en 16 ára. Brot gegn ákvæðinu
varða sektum, en „fella má refsingu niður ef
málsbætur eru miklar“, eins og segir í viðurlaga-
kafla laganna.
Embætti ríkissaksóknara gefur út leiðbeining-
ar um sektarupphæðir vegna algengra brota,
s.s. brota á umferðarlögum eða lögum um ávana-
og fíkniefni. Hjá embættinu er hins vegar ekki
að finna neinar leiðbeiningar um sektaruþphæð,
selji einhver barni eða unglingi, undir
16 ára aldri, tóbaksvörur.
Ástæða þess er sú, að litið er á
brot gegn 8. grein sem „sjaldgæft
brot“ á sérlögum. Sú skilgreining er
eðlileg þai>sem hún byggir á því, hve
sjaldan mál sem þessi koma til kasta
yfirvalda, en fjölmargir viðmælendur
Morgunblaðsins eru hins vegar sammála um að
brotið sjálft sé algengt. Lagagreininni sé hins
vegar einfaldlega ekki framfylgt.
Clinton ætlar að gera framleiðendur og dreif-
ingaraðila ábyrga fyrir sölu tóbaks til ungmenna
undir lögaldri og færa þannig ábyrgðina af herð-
um kaupandans og smásölukaupmannsins. Að
vísu er vandséð hvernig því verður komið við,
enda hlýtur að mega ætla að smásölukaupmaður-
inn eigi að ganga eftir því að skilríkjum sé fram-
vísað. Selji hann ungmenni tóbak gegn betri vit-
und hlýtur hann að axla þá ábyrgð.
Tillögur Clintons Bandaríkjaforseta um hertar
aðgerðir til að koma í veg fyrir að fleiri ánetjist
nikótíní eru skýrt dæmi um þá hugarfarsbreyt-
ingu, sem víða verður vart. Eins og við mátti
búast fögnuðu heilbrigðisstofnanir um allan heim
frumkvæði Clitons.
Á meginlandi Evrópu undirbúa
mörg ríki hertari löggjöf um reyking-
ar. I bjórstofum og kaffihúsum hafa
víða verið mörkuð reyklaus svæði og
slík svæði þekkja íslendingar einnig.
Flugleiðir hafa bannað reykingar í
öllu áætlunarflugi félagsins og flugfé-
lögin British Airways, KLM og Luft-
hansa hafa hafnað reykingum um borð í vélum
sínum.
Víða eru reykingar bannaðar á opinberum
stöðum, til dæmis hér á landi og fram hefur
komið að innan Evrópusambandsins eru uppi
kröfur um að tóbaksauglýsingar verði bannaðar
í öllum aðildarríkjunum fimmtán.
Sinnaskipti
áróðursmanns
„Nokkrir af slyngustu mönnum Bandaríkjanna
helga alla sína starfskrafta aðeins einu verkefni,
-að finna leiðir til að fá ykkur til að reykja,“
sagði Victor Crawford, lögmaður og beindi orðum
sínum til bandarískrar æsku, um leið og hann
tók undir tillögur Bandaríkjaforseta til að stemma
stigu við reykingum.
Crawford starfaði áður í þágu tóbaksframleið-
enda með því að beijast gegn tilraunum heil-
brigðisyfirvalda til að setja reykingum skorður.
Sinnaskipti Crawfords má rekja til þess, að
krabbamein í hálsi af völdum áratuga reykinga
er að draga hann til dauða.
Lýsingar hans á áróðursstarfi tóbaksframleið-
enda eru vatn á myllu Bandaríkjaforseta og ann-
arra, sem beijast gegn reykingum.
Unglingar
upplýstir um
skaðsemina