Morgunblaðið - 17.10.1995, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 17. OKTÓBER 1995
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Mannréttindi
eldri kvenna
MÁLEFNI kvenna
hafa verið áberandi í
þjóðfélagsumræðunni
síðustu áratugi. í kjöl-
far þessara umræðna
hafa mannréttindi
kvenna orðið umræðu-
efni. Á íslandi er laga-
legur réttur kvenna vel
tryggður, a.m.k. ef
miðað er við réttleysi
kvenna í hinum ýmsu
samfélögum. Eigi að
síður hafa íslenskar
konur orðið að viður-
kenna þá staðreynd að
mannréttindi þeim til
handa eru önnur í orði
en á borði. Þetta á ekki
hvað síst við um eldri konur.
Hvað eru mannréttindi?
Þeir þættir sem helst koma inn
í umræðuna þegar rætt er um
mannréttindi eru félagsleg réttindi,
efnahagsleg réttindi og menningar-
leg réttindi. Þannig er almennt álit-
ið að almenn velsæld og viðunandi
lífsgæði grundvallist á að stjórnvöld
fullnægi þessum þáttum.
Auk þess er einnig talið að allir
eigi að njóta borgaralegra og stjórn-
málalegra réttinda án afskipta
stjórnvalda. Allavega er viðurkennt
að norræn velferðarsamfélög eiga
rætur að rekja til slíkra hugmynda.
Efnahagsleg réttindi
eldri kvenna
Ætli við getum ekki öll verið
sammála um að á íslandi er almenn
velsæld. í fljótu bragði
finnst okkur að ekki
séu framin mannrétt-
indabrot hér. Eða
hvað? Ef við berum
saman efnahagslegt
öryggi eldri karla og
kvenna kemur í Ijós að
eldri konur hafa al-
mennt mun rýrari ráð-
stöfunartekjur en karl-
ar.
Samt sem áður
tryggir samfélagið
kynjunum sömu eftir-
launagreiðslur og ekki
hefur kynferði áhrif
hvenær á lífsferlinum
þessar greiðslur hefj-
ast. Þessi mismunun kemur hins-
vegar til, vegna þess að þorri þeirra
kvenna sem nú er á eftirlaunaaldri
hefur ekki rétt á greiðslum úr lífeyr-
issjóðum.
Lífsstarf þeirra var á heimilun-
um, að fæða og ala önn fyrir okkur
sem nú erum máttarstólpar samfé-
lagsins. Þessi störf voru ólaunuð
og þeim fylgdu ekki þau réttindi
að vinnuveitandinn greiddi ákveðna
prósentu, sem tæki mið af launum
þeirra, í lífeyrissjóð.
Þær eldri konur sem voru á hin-
um almenna vinnumarkaði hafa
fram til þessa dags borið mun
minna úr bítum en jafnaldrar þeirra,
karlkyns, og hafa því mun lægri
lífeyrisgreiðslur þegar starfsævinni
lýkur.
Ráðstöfunartekjur margra eldri
kvenna eru því afar rýrar og vart
Sigurbjörg
Björgvinsdóttir
Við framsóknarkonur
trúum því, segir Sigur-
björg Björgvinsdóttir,
að með samvinnu kynj-
anna sé helst að vænta
árangurs í þessu mann-
réttindamáli.
hægt að segja, kinnroðalaust, að
þessi hópur þjóðfélagsins njóti efna-
hagslegra réttinda og þeirra mann-
réttinda sem þeim fylgja.
Samvinna kynjanna
Nú dettur mér ekki í hug að
ætla að karlar vilji konum sínum,
mæðrum og dætrum svo illt að
þeirra mannvirðingu sé misboðið á
efri árum. Þvert á móti held ég að
karlar vilji að konur fái sömu laun
fýrir „jafnverðmæt og sambærileg
störf“, eins og segir í jafnréttislög-
unum.
í jafnréttisáætlun ríkisstjórnar-
innar segir að „kerfisbundið mat
eigi að fara fram á störfum ríkis-
starfsmanna" þannig að mögulegt
verði að framfylgja þessu ákvæði
jafnréttislaganna. Við framsóknar-
konur trúum því að með samvinnu
kynjanna sé helst að vænta árang-
urs í þessu manréttindamáli.
Aðeins með því að launajafnrétti
kynjanna verði að veruleika er
hægt að tryggja efnahagsleg rétt-
indi eldri kvenna. Um þetta og
margt fleira verður fjallað á Lands-
þingi okkar framsóknarkvenna,
sem haldið verður í Kópavogi dag-
ana 20.-22. október.
Höfundur er formaður Freyju,
félags framsóknarkvenna í Kópa-
vogi.
Grófgun til
missis mennsku
MIÐVIKUDAGINN
6. sept. 1995 klukkan
að ganga 10 að morgni
lagði ég leið mína inn
á hárklippingarstofu í
þeirri höfuðborg sem
heitir í Mjódd. A með-
an ung stúlka starfaði
að höfðinu á mér fór
ég að taka eftir því
sem heyrðist úr út-
varpsviðtæki sem hún
hafði í sambandi
álengdar. Þetta virtist
vera spilun hljómlistar
með tali á milli. Karl-
maður einhver, fremur
ungur, var þarna að
látast vera ekki vitund
Davíð Erlingsson
fyndinn,
heldur settlega og alvarlega talandi
BRETTALYFTUR
HVERGI BETRA VERÐ!
CML brettalyftur
eru úrvalsvara
á fínu verði.
Þær eru á einföldum
eða tvöföldum
mjúkum hjólum,
sem ekki skaða gólf.
Verð frá
kr. 35.990 stgr.

Hringás hf.
Smiðjuvegi 4a, s. 567 7878.
um þá feiknlegu
sprengingu sem borizt
hefði úr suðurhöfum
og hrist alla heims-
byggðina og heims-
menninguna, þegar"
stórmerkur fatameist-
ari eða fleiri fóru
þangað til þess að baða
sig í skírgrænum sjó
og kynna þaðan ver-
öldinni nýtt snið bað-
klæða, æskilega
smárra, handa ítur-
drósum. Fyrirbærinu
fann síðan einn frábær
snillingur það ráð að
nefna það eftir úthafs-
eyjunum þessum: Bikini. - Ekkert
af þessari ræðu man ég orðrétt,
veit ég vel, en hún var um þessa
„sprengingu", vitandi það og leik-
andi á það (án þess að nefna það)
að fréttin um aðra sprengingu ný-
orðna í suðurhöfum á öðrum svip-
uðum eyjum var nýkomin inn í vit-
und áheyrenda útvarps þennan
morgun: kjarnorkusprenging
Frakka neðan sjávarbotns í gíg
Mururoa-eyjarinnar. Og svo spilaði
maðurinn raul stelpu
um . . „teeny weeny / yellow
polka-dot bikini“- . . -flíkina og,
að ég ætla, kitlandi unaðsemd
hálfnektarinnar fyrir siðmenntaðan
vesturlandabúa; en ég man ekki
textann.
Ekki bar á tilfinningu fyrir því,
að fólki mætti hér þykja helzti ólíku
saman jafnað, eða að um of skelfi-
lega og alvarlega hluti væri að fást
til þess að hafa mætti þá að leik
í tilfinningalausu gaspri, fara með
hvað sem er yfír hvern sem er og
láta sem ekkert sé, vita ekki af því
að svona skynleysi gæti komið illa
við þá sem ekki eru orðnir að .búfé
Að mínu viti var hér um
að ræða stórkarlalegt
dæmi þeirrar grófgunar
í almennri skynjun, seg-
ir Davíð Erlingsson.
sem reka mætti til slátrunar án
þess að því fyndist sá rekstur eigin-
lega koma sér við.
Eða eru þessi orð mín aðeins
forneskjutaut manns sem ekki
skildi hve þetta var fyndið og
snjallt? Það geri lesandi 'þessara
orða upp við sjálfan sig. En að
mínu viti var hér um að ræða stór-
karlalegt dæmi þeirrar grófgunar
í almennri skynjun sem virðist vera
að gerbreyta öllu mannlífi. I fjöl-
miðlunum og þeim heimi sem tekur
mótun sinni af þeim ágerist upp-
blástur þess greinarmunar í merk-
ingum sem æ virðist hafa verið
meginatriði menningarinnar.
Það greinarleysi eða greinarmun-
arleysi, sem þannig verður, er í ver-
unni andlegt straumleysi, af því að
ekki er lengur spenna milli plús og
mínus á rafhlöðu hugarins. Þegar
svo er komið, verður maðurinn til-
finningalaus, og vitanlega á end-
anum bæði menningarlaus og mál-
laus, hættur að vera til sem mann-
eskja með heimkynni í mannheimi
sem einkennist af „siðmenningu“.
Af hverju gæti slíkt stafað? Ein
veruleg ástæða, samfara allri ann-
arri grófgun sem á gengur, er
vitanlega ofáreitingin á nútíma-
manninn, sem neyðir hann í varnar-
stöðu, til að útiloka frá sér eins
mikið og hann getur, og það getur
leitt hann áleiðis til þess búfénaðar-
lífs greinarmunarleysisins, sem er
í raun og veru lífleysi hans sem
manns, dauði.
Höfundur er háakólakennari.
Greinin er endurbirt vegna
mistaka við fyrri birtingu.
Að skynja
tækifærin
NÝ ÍSLENSK vara er að hasla
sér völl á heimsmarkaðnum. Hér
er um að ræða skynjarakerfi fyrir
frystiiðnaðinn sem framleidd eru
af fyrirtækinu RKS-skynjara-
tækni á Sauðárkróki. Margir hafa
hvatt mig til að segja sögu þessar-
ar nýju íslensku hátæknivöru með
það fyrir augum að sýna dæmi
um vel heppnaða rannsóknarsam-
vinnu og hvetja til dáða.
Á stúdentsárum mínum vann
ég á sumrin í frystihúsum í Vest-
mannaeyjum. Morgun einn í júlí
þegar fólk kom til vinnu hafði
vinnslusölum verið
lokað vegna ammón-
íaksmengunar.
Sprungið hafði leiðsla
um nóttina og starfs-
maður brennst illa við
að reyna að loka kerf-
inu. Hann hafði verið
fluttur til Reykjavíkur
í sjúkraflugvél. Atvik-
ið festist mér í minni.
Tuttugu árum síðar
voru nokkrir starfs-
menn Háskólans og
Rannsóknastofnunar
fiskiðnaðarins að
vinna að athugun á
beitingu svokallaðrar
hálfleiðaratækni til að
greina gæði í ferskum fiski. Minn-
ugur reynslunnar úr frystihúsinu
tók ég hliðarspor meðfram verk-
efninu og hannaði einfalt skynj-
arakerfi sem gat mælt ammóníak
og freon í lofti. Skynjarinn var
prófaður í frystihúsi og reyndist
vel. Hugmyndin var að hann gæti
numið leka t.d. að næturlagi, sett
viðvörunarkerfí í gang og hringt
sjálfvirkt til verkstjóra eða vakt-
manns. Ég kostaði þetta sjálfur
vegna þess að heppnin var ekki
með mér í styrkumsókn til rann-
sóknasjóðs.
Veðjað á landsbyggðina
Þegar frumgerð tækis lá fyrir
var ljóst að þarna blasti líklega
við ágætt viðskiptatækifæri á sviði
hátækni. Æskilegt var að þró-
unarumhverfið innihéldi fisk-,
kjöt- og mjólkuriðnað. Á þessu
stigi tók ég ákvörðun sem engin
hefð var fyrir og margir viðmæ-
lendur töldu full djarfa. Fremur
en að stuðla að þróun vörunnar í
hlýju Reykjavíkur hafði ég sam-
band við iðnráðgjafa á lands-
byggðinni. Fyrir valinu varð Norð-
urland vestra, þar sem matvæla-
framleiðsla er töluverð en engin
reynsla var af hátækniframleiðslu.
Iðnráðgjafinn stefndi fulltrúum
rafmagnsverkstæðis Kaupfélags
Skagfirðinga suður á fund um
málið.
Við verkstæðið' unnu á annan
tug manna og fengust við viðgerð-
ir og uppsetningarvekefni á breiðu
bili, allt frá kælitækjum til sjón-
varpskerfa. I fyrirtækinu var mik-
ill áhugi á þróunarverkefnum með
framleiðslu og markaðssetningu í
huga.
I stuttu máli urðu viðbrögð KS
undraverð. Skipuð var stjórn verk-
efnisins. Kerfin hlutu vörumerkið
RKS. Strax var ráðist í ítarlega
markaðskönnun og vöruþróun og
fyrstu kerfin sköpuð á innan við
einu ári. Með aðstoð Utflutnings-
ráðs var unnið að erlendum sam-
skiptum og náðist samband við ,
fulltrúa danska kælitæknifyrir-
tækisins SABROE á alþjóðlegri
kælitækjasýningu í Niirnberg.
SABROE ákvað að velja íslensku
RKS-kerfin og óskaði eftir að setja
þau inn í kælikerfi sín, sem eiga
tugmilljarða hlutdeild í heims- •
markaði. Búist er við nýjum reglu-
gerðum í Evrópu sem skylda notk-
un viðvörunarkerfa í kæliiðnaði.
Málið hefur verið í stöðugri sókn
og notið aðstoðar ýmissa aðila
hérlendis sem styðja slíkar fram-
kvæmdir. Byggðastofnun aðstoð-
aði t.d. við verkefnið. Kostnaður
sem nú nemur um tveimur tugum
milljóna hefur verið borinn að
langstærstum hluta af KS. Hið
nýja Rannsóknaráð studdi hluta-
stöðu rafmagnsverkfræðings í fyr-'
irtækið. Því starfi gegnir nú ný-
menntaður rafmagnsverkfræðing-
ur frá HÍ. Verkfræðifyirtækið RT
í Reykjavík vann að
örtölvumálum kerfis-
ins.
Á Sauðárkróki
flutti RKS í nýtt og
veglegt húsnæði. KS
kom á fót sérstakri
stöðu gæðastjóra sem
m.a. skyldi undirbúa
ferli skynjaranna í
gegn um nálaraugu
ISO 9000-gæðavott-
unarkerfisins. Þetta er
einn af höfuðlyklum
eriends markaðar. Allt
stjórnunarumhverfi
fyrir norðan hefur ein-
kennst af fag-
mennsku. Heimamenn
ganga ótrauðir til verks og ekki
vottar fyrir vanmætti hins smáa
byggðarlags.
Smugur fullar
af tækifærum
Þrotlaust starf er framundan
og aldrei laust við boðaföll; slíkt
er eðli metnaðarfullra vekefna á
í þessum smugum
þekkingariðnaðarins,
segir Þorsteinn I.
Sigfússon, hygg ég að
liggi framtíðartækifæri
þjóðfélags með mennt-
unar- og þróunarstig
okkar íslendinga.
sviði hátækni. Viðtökur vörunnar
eru góðar. Búist er við að RKS-
skynjaratækni verði hlutafélag frá
áramótum. Þá verða liðin þrjú ár
frá upphafi þessarar samvinnu.
Ýmislegt bendir til að fyrirtækið
geti talist til stærri rafeindafyrir-
tækja landsins áður en langt um
líður.
Blessun þessa verkefnis hefur
'verið öguð samvinna margra aðila
undir háleitu markmiði. Rann-
sóknarverkefni sem skírskotaði
til markaðsreynslu reyndist far-
sælt. Rótgróið fyrirtæki var til-
búið að hasla sér völl á nýju sviði
þekkingariðnaðar og lagði í þá
langtímafjárfestingu. Stoðaðilar
þróunar í landinu lögðu verkefn-
inu lið.
Nokkurn lærdóm rríá draga af
verkefninu. í þekkingariðnaði sem
þessum búa menn sér til eigin
„smugur“. Þetta eru smugurnar
sem enskan kallar „niche“. Þar er
auðlindin ekki takmörkuð og menn
ráða sjálfír möskvastærð og veiði-
aðferðum. í þessum smugum
þekkingariðnaðarins hygg ég að
liggi framtíðartækifæri þjóðfélags
með menntunar- og þróunarstig
okkar íslendinga.
Höfundur er prófcssor við Há-
skóla Islands og framkvæmda-
stjóri Vcrkfræðistofnunar HI.
Þorsteinn I.
Sigfússon