Morgunblaðið - 24.11.1995, Síða 23

Morgunblaðið - 24.11.1995, Síða 23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1995 23 LISTIR Aftur til lindanna BOKMENNTIR Ljóöabók í MEÐALLANDINU eftir Finn Torfa Hjörleifsson. Mál og menning 1995 - 57 síður. STÓR hluti orðaforða íslenskunn- ar er í raun sokkinn í gleymsku. Hann er ótækur og ónothæfur til daglegs brúks í þeirri hugtaka- og hlutaver- öld sem málnotendur dagsins í dag búa og starfa í og sem virðist svo frábrugðinn hinum gamla heimi sem allur þessi skari af veður- fars-, vinnu og náttúru- orðum spratt upp af. En þessi orð eru þama. Þau eru til og það er ekki hvað síst í ljóðlist- inni sem þau stinga aftur upp kollinum. Hljómur þeirra gefur ljóðinu blæ. Hann vek- ur upp tengingar hjá lesanda og opnar hon- um margar luktar dyr. Finni Torfa Hjörleifssyni em þessi gleymdu orð kær. Þau má sjá hvarvetna í þessari nýju ljóðabók hans. Orð eins og: „lambarjómi“, „svartalogn“ eða „dimmumót". Orð sem hann notar hér oftast til að lýsa heimi náttúru og óbyggða. Heimi sem höfundi er afar hugleikin og sem hann leitast við að umvefja þessum margslungnu hugrenningatengslum sem hin gleymdu orð vekja upp. Náttúran og óbyggðirnar eru ljóðmælanda iðu- lega líkn. Ljóðin eru ferðir inn á dreifbýlislendur sem að vísu eru markaðar því að sú menning sem eitt sinn tengdist þeim, sveitamenn- ingi'n, er horfin. Sá ljóðmælandi sem nú leitar aftur út í náttúruna reikar um rústir af gömlum heiðarselum, hann minnist horfínna tíma og þjóð- sagna sem ekki megna að vakna aftur til lífsins í nútím- anum. En þessi ljóðmælandi þráir í raun ekki þennan horfna sveitaheim í sjálfu sér. Hann þráir að finna sig sjálfan í spegli hinnar upphöfnu og í raun ímynduðu náttúru. Fundur sjálfsveru og umhverfis er í ljóðum Finns Torfa ætíð settur fram sem fundur ein- staklingsins og náttúr- unnar í víðasta skilningi þessara hugtaka. Þetta er leiðarstef bókarinn- ar, hvort sem ljóðmynd- irnar þverfast um þetta ímyndaða og upphafna náttúruland, eins og í fyrsta hluta bókarinnar „I meðallandinu" sem jafnframt er heildstæður ljóðabálkur, um hin ein- stöku ljóð sem oft eru ort frá ein- hveiju tilefni eins og í miðhluta hennar „Rísi ey“ eða ástarljóðin í lokahluta hennar „Styrkur stráa“ sem líkt og fyrsti hlutinn er sam- stæður bálkur ljóða. í öllum þessum þremur hlutum gegnir náttúran hlut- verki miðs og marks. Jafnt einsemd- in sem ástin eru klædd í þetta ef til vill gamalkunnuga náttúrugervi. Myndir ástarinnar eða samvistanna við þá sem ljóðmælandanum eru kærir eru meira og minna stóttar til vorsins, til gróðursins, til sauðfjár og smalamennsku. Þess konar lík- ingarmál hefur óneitanlega nokkuð oft verið haft um hönd og það er því kannski ekki furða að það sé hvað helst á þessum hálu stigum sem Finni verður fótaskortur. Þegar óbældum svæflinum í rúminu við hlið ljóðmælanda er líkt við gimbil sem enga götu getur runnið (bls. 42) eða að barn sem villst hefur af leið er orðið að móðurlausu lambi (bls. 55), er ekki laust við að viðlík- ingin verði nokkuð bragðdauf. En í fyrsta ljóðabálkinum, „í með- allandinu" og í mörgum hinna stöku ljóða má vel sjá hvernig þessar nátt- úru- og óbyggðamyndir þéttast og vefjast saman við reynslu einstakl- ings sem fínnst sem skynjun sín og tenging við tímann sé splundruð og óheilsteypt. Hann sækir styrk til að afbera þessa splundrun inn á þetta „meðalland", inn í sinn ljóðræna, upphafna, innri heim. Þessi heimur er settur saman úr táknum lífs og gróðurs, himinhnatta og náttúru- afla. Hann er gerður úr orðum. Hann lýsir í senn hinum innra tæt- ingi vitundarinnar sem og þránni eft- ir að hinn ytri heimur: Hin líkandi vötn, vindar og grös, komi skipulagi á þennan tæting og skapi heilsteypta mynd. Þessum flókna fundi manns við sjálfan sig og þessum samslætti manns og náttúru er oftar en ekki brugðið í búning sem nær markmiði sínu prýðilega. Því markmiði að vekja ótal horfin meginiönd tungumálsins: Ég er fyrir norðan mána og sunnan sól. Hér erum við þijú og fleyið mitt sem ber mig með vélarslætti yfir svartan lognsjó" (bls.10). Kristján B. Jónasson Finnur Torfi Hjörleifsson Saksóknarinn, lög- fræðingurinn, eiginkonan hans ... KVIKMYNPIR Iláskólabíó „JADE“ ★ ★ Leikstjóri: William Friedkin. Handrit: Joe Eszterhas. Framleið- andi: Robert Evans. Aðalhlutverk: David Caruso, Linda Fiorentino, Chazz Palminteri, Richard Crenna. Paramount. 1995. ERU þetta ekki kunnugar slóðir? Glæsileg kona, sem ber það með sér að vera tæfa af því hún leikur sér að karlmönnum og er haldin brókarsótt, er grunuð um hrottalegt morð. Gamall elskhugi hennar rannsakar málið og hún reynir að vefja honum um fingur sér. Hún er tíðum í yfírheyrslu hjá lögregl- unni þar sem kynlíf hennar er mjög til rannsóknar. Enn ein lesbían fær það óþvegið, kynlífssenurnar eru margar og klúrar, orðbragðið er klámfengið og stuðandi og persón- urnar eru upp til hópa andstyggileg- ar. Sumsé ekkert sem maður hefur ekki séð áður í myndum byggðum á handritum Joe Eszterhas (Ognar- eðli, „Sliver"). Sakamálaformúlan hans er margreynd en leikstjóran- um, William Friedkin, tekst að vinna úr henni miðlungsgóða spennumynd, aðallega vegna þess að David Caruso, Linda Fiorentino og Chazz Palminteri eru allir ljóm- andi góðir leikarar. Friedkin gerði listgrein úr bílaelt- ingaleikjum í Franska sambandinu forðum tíð og spreytir sig hér á einum slíkum með góðum árangri. En fyrst og fremst reynir hann að fínna botn í handrit og persónur Eszterhas án þess að komast nema hálfa leið. Hann heldur uppi góðum hraða í frásögninni og breiðir þann- ig yfir gallana en myndin þolir ekki mikla nærskoðun enda sjálfsagt aldrei ætlunin. Stærsta meinið eru fáránlega opin endalok, sem gera myndina fullkomlega ómóralska, og alkunn kvenfyrirlitning Eszterhas, sem löngu er orðin vond klisja. Karlar eru greindir og valdamiklir. Þegar kvenfólk á í hlut er myndin hins vegar full vandlætingar og ýjar stöðugt að því að konur séu skrýmsli af því þær njóta þess að sofa hjá. Framleiðandinn gamalreyndi, Robert Evans, sér til þess að sjálf framleiðslan sé óaðfínnanleg og James Horner gerir góða spennu- tónlist. Caruso leikur saksóknarann og er snjall í að undirleika með þreytulegu yfírbragði þess sem þekkir alla spillinguna en getur lítið við henni gert. Fiorentino er kvödd til að endurtaka leikinn úr Síðustu tælingunni og Palminteri er ábúðar- mikill sem forríkur lögfræðingur og eiginmaður Fiorentino. Þetta er gott leikaralið í spennumynd sem hefði þurft nýstárlegri og nokkuð greindarlegri sögu að segja. Arnaldur Indriðason. — Útsölustaðir: Bókaverslanir Kaupfélög M inj agripaverslanir SNERRUÚTGÁFAN SF Almanaksútgáfa & náttúruljósmyndun Höfðabakki 3 • 132 Reykjavík Pósthólf: 12210 • Sími: 567-3350 • Fax: 567-6671 Netfang: http://www.print.is/snerra/snerra.html piÖ ‘.'i,..j*' fl T kJF M í 'llf llffliÉ m nt tei k fsfm gr m fia S§' M tí m m Til vina og viðskiptamanna í útlöndum 1. 41 r," ' .V ísland í sinni fegurstu mynd sumar vetur vor og haust. Almanökin eru vandaðar og skemmtilegar gjafir sem minna á sig allt árið. Almanaksútgáfa í 15 ár 11601. íslcnska alinanakió. W' 11602. Breiða náttúrualmanakið fít 11603. íslcnska náttúrualmanakiö. 11604. Stóra nátturualmanakið. 11605. íslenska hestaalmanakið. 11606. ísland í naermynd (borðalmanak) íslcnska jólasveinadagatalið. (A íslensku, ensku og þýsku.) Jólakort 14 stk. í pakka. Myndatextar á crlendum málum.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.