Morgunblaðið

Dagsetning
  • fyrri mánuðurjanúar 1996næsti mánuður
    SuÞrMiFiLa
    31123456
    78910111213
    14151617181920
    21222324252627
    28293031123
    45678910

Morgunblaðið - 20.01.1996, Blaðsíða 31

Morgunblaðið - 20.01.1996, Blaðsíða 31
MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 1996 31 ) I I I I I J j I i . j I i I I I € I ti -I Aðskílnaður ríkis og kirkju KRAFAN um að- skilnað ríkis og kirkju hefur að vonum verið hávær upp á síðkastið og benda lauslegar kannanir til að sjö til átta af hveijum tíu landsmönnum séu nú fylgjandi slíkum að- skilnaði. Ég er á meðal þessara aðskilnaðar- sinna eins og íjölmarg- ir aðrir sem (enn) eru skráðir í þjóðkirkju hins lútersk-evangel- íska safnaðar, sem níu af hveijum tíu lands- mönnum eru skráðir í. Einn af þeim sem eru á móti aðskilnaðinum er Guð- mundur Árni Stefánsson þingmað- ur, minn gamli ritstjóri og félagi þá er við unnum saman á Alþýðu- blaðinu í gamla daga. Guðmundur Árni (hér eftir nefndur GÁS) rit- aði Morgunblaðsgrein um málefn- ið þriðjudaginn 16. janúar sl. og langar mig til að koma inn á mál- flutning hans. I. ÞANN 7. ágúst sl. kom út bókin Gengnar götur á vegum Sögufélags Skagfirðinga. Eru þetta frásagnir og minningaþættir eftir Björn Egilsson frá Sveinsstöðum. Björn hefur lengi verið minn uppáhaldshöf- undur, enda sendi ég honum heillakveðju í bókinni. Á bls. 141-162 er þáttur af Hjörleifi Sigfússyni, eða Marka-Leifa, þjóðsagnapersón- unni er varð hin „lifandi marka- skrá“. Hjörleifur var fæddur á Stóru- Ökrum þann 12. maí 1873, en dó 22. febrúar 1963 á Sjúkrahúsi Sauðárkróks. Fjallskilastjórar á svæðinu milli Héraðsvatna og Blöndu gengust fyrir því, að Hjörleifi Sigfússyni var haldið samsæti í Varmahlíð sunnudaginn 11. maí 1952. Hinn rétti afmælisdagur var 12. maí, er hann varð áttræður, „enda fóru menn ekki fyrr en eftir miðnætti og þá glaðir", segir í Gengnum götum. Einn ræðumanna í afmælishófi Hjörleifs benti á, að Hjörleifur ætti að fá kross Fálkaorðu. Á eftir, þegar samkomunni var að ljúka, heyrði ég Ólaf á Hellulandi segja frá því í fárra manna hópi, að því miður væri það ekki hægt, því Hjörleifur hefði þolað dóm. Sat í hegningarhúsinu við Skóla- vörðustíg frá 7. nóv. 1903 til 7. júlí 1904. Hann hafði selt kindur, sem hann hafði undir höndum, látið sumar upp í skuld og var ekki búinn að skila andvirði þeirra. Dæmdur í 12 mánaða betr- unarhúsvinnu, en sat aðeins af sér 242 daga, eða fangelsisárið. II: í orðsendingum mínum til orðu- nefndar hefi ég bent á tvenn mis-. tök, sem nefndarmenn hafa orðið sekir um, veitt manni sem dæmd- Hvaða misskilningur? GÁS veltir því fyrir sér hvort umræðan um aðskilnað sé ekki á misskilningi byggð. Fyrir það fyrsta telur GÁS að þjóðkirkjan sé ekki ríkiskirkja, þar sem söfnuðir landsins séu undir stjórn sóknamefnda (sem lúti ekki stjóm ríkisins). Og fá heldur ekki framlög úr ríkis- sjóði, segir GÁS, því sóknargjöld em ekki skattur heldur e.k. félagsgjöld sem em aðeins inn- heimt af ríkinu til afhendingar „rétthafa“ að hans mati. „í raun em því söfnuðir þjóðkirkjunnar, eins og söfnuðir annarra trúfé- laga, mjög sjálfstæðir og engin þörf að skilja þá að frá ríkinu," segir GÁS. GÁS er þarna mjög frumlegur í málflutningi, en ekki að sama ur hafði verið fyrir landráð orðu og síð- ar manni einum fálkaorðuna fyrir að gera árás á Álþingi og reyna að hindra störf þess. Þá vaknar sjpurn- ingin: „Hafði Olafur á Hellulandi á röngu að standa þann 11. maí 1952, eða hefur orðunefnd breytt vinnureglum sín- um?“ Fyrst Hjörleif- ur Sigfússon var þess ómaklegur að fá fálkaorðuna, þá voru þeir Eðvarð Sigurðsson og Ólafur Jensson það líka. m. Læknar á íslandi, 3. útgáfa, kom út í Reykjavík árið 1984. Þar segir svo á bls. 66 um æviferil dr. Bjama Jónssonar bæklunarlækn- skapi í námunda við kjarna máls- ins. í fyrsta lagi er það útúrsnún- ingur að sóknargjöldin (og svo kirkjugarðsgjöldin) séu ekki hluti af skattheimtu ríkisins og snar þáttur í tengslum ríkis og kirkju. Allt eins mætti segja að ríkið bara innheimti útsvörin fyrir sveitarfé- lögin og því séu engin tengsl milli ríkis og sveitarfélaga. Eða að vaxta- og barnabætur komi ríkinu ekkert við. Eins konar félagsmálastofnanir í öðru lagi víkur GÁS sér fim- lega undan aðalatriði málsins og kjama þess; krafan um aðskilnað er fyrst og fremst krafan um raun- verulegt trúfrelsi, krafan um að ein trúarbrögð njóti ekki stjórnar- skrárbundinna forréttinda. Þar í liggur upphaf og endir þessa máls. í Samtökum um aðskilnað ríkis og kirkju er fólk í þjóðkirkjunni, fríkirkjunum, kaþólska söfnuðin- um, ásatrúarfélaginu, þarna eru trúleysingjar og fleiri. Þetta fólk á fátt sameiginlegt annað en þessa Ég óskaði eftir því við orðunefnd, segir Leifur Sveinsson, að upplýst væri hve margir hefðu afþakkað orðuna, en hef ekki fengið svar. is: „Afþakkaði r.fálk. 28. des. 1972.“ Tveir starfsmenn í hlutafélagi, er ég á hlut að, hafa afþakkað fálkaorðuna og er það vel. Ég óskaði eftir því við orðunefnd, að upplýst væri, hve margir hefðu afþakkað orðuna, en hef ekki fengið svar. Nú spyr ég enn: „Hve marga sakamenn á að heiðra 17. júní 1996, eða verður hlé?“ Spurningin, segir Frið- rik Þór Guðmundsson, er um stjórnarskrár- bundna mismunun. grundvallarkröfu, sem GÁS sneið- ir hjá. GÁS viðurkennir tengsl ríkis og kirkju að því leyti að hann veit að íslenskir prestar taka laun frá ríkinu. En GÁS réttlætir þessi rík- isframlög (upp á 430 milljónir króna á ári, en 530 milljónir ef rekstur Biskupsstofu bætist við) með því meðal annars að benda á að prestar séu „eins kpnar félags- málastofnanir“ fyrir utan hefð- bundna starfsemi sína og að lítt myndi sparast við að hætta þess- um tilteknu launagreiðslum. Stjórnarskrárbundin mismunun Hvað í ósköpunum kemur það málinu við, með leyfi að spyija, að prestar séu hjálparhellur undir ýmsum kringumstæðum? Þótt það þyrfti að ráða fullt af félagsráðgjöf- um, sálfræðingum og félagsmála- fulltrúum með því að hætta að hafa presta á launaskrá ríkisins þá er það bara í stakasta lagi. Það er enginn að tala um að spara rík- isútgjöld í þessu sambandi. Kjam- inn er sem fyrr segir spumingin um stjómarskrárbundna mismun- un. Prestar lútersk-evangelísku kirkjunnar eiga ekki frekar en aðr- ir prestar að vera ríkisstarfsmenn. Hvað myndi GÁS segja ef t.d. Sjálf- stæðisflokkurinn fengi stjómar- skrárvernd sem þjóðflokkur ís- lands? Að menn eins og Albert Guðmundsson hefðu oft verið góðir við „litla manninn“ og því væra tengslin réttlætanleg? (Sumir kynnu að segja að trú og stjóm- málaskoðanir séu ekki sambærileg- ir hlutir. Ég er á annarri skoðun.) Til að forðast misskilning er rétt að undirstrika að krafan um að- flcoletti E Salotti skilnað er ekki krafa „kverúlanta" og trúleysingja um að leggja niður (rífa niður!) lútersk- evangelísku kirkjuna. Það er að minnsta kosti fjarri mér að óska slíks. Það verður að gera ráð fyrir því að lútersk- evangelíska kirkjan höfði eftir sem áður til meginþorra landsmanna. Og aðskilnaðarkrafan er heldur ekki endilega krafa um afnám sóknargjalda, sem öll trúfélög fá (nema hvað gjöld fólks utan trúfé- laga renna til Háskólasjóðs). Þetta er krafa um afnám allra beinna tengsla ríkis og kirkju, afnám allr- ar mismununar í trúmálum. Kirkjan í upphæðum Það er mín skoðun að þótt stjórn- c arskrárvemdin sé afnumin og hin beinu ríkisframlög einnig þá geti lútersk-evangelíska kirkjan_ áfram verið yfirburða trúfélag á íslandi. Til að halda uppi safnaðarstarfi og launa prestum eiga sóknargjöldin að duga og vel það og væri sök sér ef þau hækkuðu enn eitthvað í nafni raunveralegs trúfrelsis. Frá 1985 hefur þjóðkirkjan fengið um einn milljarð króna á ári í sóknar- gjöldum. Hingað tiLhafa sóknimar nær undantekningarlaust farið þjösnalega með það fé. Stór hluti hefur farið í of margar og of stór- ar nýbyggingar og ýmiss konar veraldlega hluti. Minnsti hlutinn . hefur farið í eiginlegt safnaðarstarf eða rannið til líknarmála. GÁS ætti að vita þetta. Hahn hefur áreiðanlega gluggað (með bróður sínum séra Gunnlaugi) í skýrslu séra Amar Bárðar Jónssonar sem ber heitið „Kirkjan í upphæðum." Sú skýrsla ber ekki vott um mikið félagsmálastarf. Hún felur í sér þungan áfellisdóm en liggur ekki fyrir sjónum almennings. Hana er þó að finna í fóram höfundarins í Biskupsstofu. Ég tek undir með GÁS að skynsamleg umræða um trúmál og kirkjulegt starf sé af hinu góða. Það getur ekki talist skynsamleg umræða að sneiða framhjá kjama málsins um afnám 62. greinar stjómarskrárinnar og laga og reglna sem fela í sér mis- munun milli trúfélaga. Höfundur er stjórnarmaður í Sam- tökum um aðskilnað ríkis og kirkju. Natuzirí Höfundur er lögfræðingur HJÖRLEIFUR Sigfússon, hin „Iifandi markaskrá" fyrir dyrum úti á Hátúni. Frábært úrval af nýjum sófasettum, homsófum og stökum sófum í leðri frá ítahu. Litir í miklu úrvali. Verð við allra hœfi. Valhusfföfín ö O ÁRMÚLA 8, SÍMAR 581 2275, 568 5375 VISA Friðrik Þór Guðmundsson Hvers átti Marka- Leifi að gjalda? Leifur Sveinsson

x

Morgunblaðið

Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
1021-7266
Tungumál:
Árgangar:
111
Fjöldi tölublaða/hefta:
55657
Skráðar greinar:
3
Gefið út:
1913-í dag
Myndað til:
31.07.2024
Skv. samningi við Árvakur útgáfufélag Morgunblaðsins er ekki hægt að sýna efni frá síðustu þremur árum Morgunblaðsins í almennum aðgangi á Tímarit.is.
Útgáfustaðir:
Ritstjóri:
Vilhjálmur Finsen (1913-1921)
Þorsteinn Gíslason (1921-1924)
Jón Kjartansson (1924-1947)
Valtýr Stefánsson (1924-1963)
Sigurður Bjarnason frá Vigur (1963-1970)
Matthías Johannessen (1959-2000)
Eyjólfur Konráð Jónsson (1960-1974)
Styrmir Gunnarsson (1972-2008)
Ólafur Þ. Stephensen (2008-2009)
Davíð Oddsson (2009-í dag)
Haraldur Johannessen (2009-í dag)
Útgefandi:
Félag í Reykjavík (1924-1947)
Árvakur (1947-í dag)
Efnisorð:
Lýsing:
Dagblað. Fréttir og greinar um innlend sem erlend málefni.
Styrktaraðili:
Fylgirit:

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað: 16. tölublað (20.01.1996)
https://timarit.is/issue/128122

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

16. tölublað (20.01.1996)

Aðgerðir: