Morgunblaðið - 20.01.1996, Blaðsíða 35
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 1996 35
MINNINGAR
+ Jón Pétur Þor-
steinsson var
fæddur í Reykja-
hlíð, Mývatnssveit,
29. okt. 1907. Hann
lést á Sjúkrahúsi
Húsavíkur 15. jan-
úar síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru hjónin Guð-
rún Friðrika Ein-
arsdóttir, f. 9. maí
1876 í Svartárkoti,
d. 24. mars 1964,
og Þorsteinn Jóns-
son bóndi í Reykja-
hlíð, f. 19. júní 1874
á Grænavatni, d. 20. nóv. 1958.
Börn þeirra auk Jóns Péturs,
Jónasína Þuríður, f. 5. nóv.
1903, d. 6. sept. 1958, Einar
Ulugi, f. 20. júní 1909, d. 24.
feb. 1911, Einar, f. 30. sept.
1912, d. 14. okt. 1941, Maria,
f. 29. okt. 1920.
Utför Jóns Péturs fer fram
frá Reykjahlíðarkirkju í dag
og hefst athöfnin kl. 14.
JÓN PÉTUR var fæddur í Reykja-
hlíð og átti heima þar alla tíð. Þar
stunduðu foreldrar hans búskap. í
Reykjahlíð bjuggu þá þrír bræður
og ein systir undir sama þaki í
nýbyggðu steinhúsi, hver fjölskylda
í sinni íbúð. Jón Pétur ólst þannig
upp í stórum barnahópi.
Hann byijaði ungur að aldri að
vinna öll venjuleg sveitastörf. Jón
Pétur naut þeirrar menntunar sem
barnaskóli þeirra tíma gat veitt og
var i Alþýðuskólanum á Laugum.
Þegar lítill drengur kom í
Reykjahlíð fyrir hart nær fjörutíu
árum var Jón Pétur tekinn við búi
foreldra sinna ásamt Maríu systur
sinni, hvert sumar eftir það höfðu
orðið breytingar í sveitinni sem
tekið var eftir, hægar í fyrstu en
síðan með vaxandi hraða, en hjá
Jóni Pétri breyttist ekkert. Öll störf
unnin á sama hátt og áður. í fyrstu
fannst nýjungagjörnum dreng
þetta undarlegt en eftir því sem
árin liðu og allar breytingar urðu
örari var slík festa í lífsháttum eins
og svalandi lind sem gott var að
bergja á, var sem akk-
eri í heimi sem allur
er á ferð og flugi.
Það sem einkenndi
Jón Pétur fyrst og
fremst var þolgæði og
þrautseigja. Hann brú-
aði bilið milli gamalla
búskaparhátta og nú-
tímans. Þau ár sem ég
var í sveit í Reykjahlíð
var ekki meiri umferð
um þjóðveginn en svo
að hægt var að þekkja
hljóðin í þeim farar-
tækjum sem óku hjá
án þess að líta út. Eg
get enn heyrt innra með mér, Jón
Pétur koma á dráttarvélinni með
heyvagninn á leið suður í sléttu,
lágvært malið í Farmalnum, veg-
hljóðið í vagninum og skröltið í
lausum hrífum þegar vagninn fór
yfir ójöfnur á veginum. Nokkru
seinna kom Jón Pétur með fullhlað-
inn vagninn að sunnan, á leið út á
Hól. Það var ekki óðagot eða asi á
Jóni Pétri, einungis verið að frá
morgni til kvölds. Um heyskapar-
tímann var þetta eins og gangverk
í lífsklukku sveitarinnar, sumar
eftir sumar og mundi vara að ei-
lífu. Erfitt er að hugsa sér Reykja-
hlíð án Jóns Péturs.
Þannig háttaði til í Reykjahlíð
að bændur höfðu samvinnu um
margt og nytjuðu hlunnindi saman
eftir föstu skipulagi. Við fórum því
með Jóni Pétri og Maríu í varp á
hverju ári, annað árið á Vesturland-
ið og hitt í eyjarnar. Það eru
ógleymanlegar ferðir, bátsferð á
spegilsléttu vatninu, gengið varp,
borðað nesti og fyrir heimferðina
var skorinn njóli til að borða á leið-
inni. Eitt árið heyjuðum við eyjarn-
ar eins og forðum hafði verið gert.
Margir ungir frændur hafa dval-
ist hjá Jóni Pétri og Maríu á sumr-
in, oft fleiri en einn í einu, þeim
stjórnaði Jón Pétur af festu og
hélt til vinnu eins og aldur þeirra
og þroski leyfði. Þóttist vera
strangur þegar ærslabelgirnir
gleymdu sér og duttu út úr hlut-
verkinu. Jón Pétur vildi að fólk
héldi sér að vinnu á meðan unnið
var. Þess á milli kom strákurinn
upp í honum og stundum hamaðist
hann með okkur í fótbolta, vestan
við kálgarðinn, langt fram á kvöld.
Jón Pétur var góður íþróttamaður
á yngri árum og bjó að því alla tíð.
Þegar aldraður einstaklingur
fellur frá, glatast með honum hluti
af sögunni, ekki bara hið ósagða
orð, einnig þær myndir sem sá hinn
sami geymir í hugskoti sínu. Jón
Pétur hafði frá mörgu að segja,
ferðum sínum og annarra, í fjár-
leit, kaupstaðaferðum og frá gamla
tímanum í Reykjahlíð og búskapar-
háttum þar. Hann var mikill Mý-
vetningur og fann sterkt til þeirra
tengsla sem buridu hann jörðinni,
sögu hennar og við sveitina alla.
Honum var oft mikið niðri fyrir
að koma þessari sögu forfeðra
sinna og ættingja frá sér. Oft gætti
einskonar óþolinmæði þegar honum
virtist viðmælandinn ekki hafa at-
hyglina óskerta við frásögnina. Við
Jón Pétur áttum í mörg ár slík
samtöl, á hverju hausti sagði Jón
Pétur frá og ég hlustaði. í þeim
frásögnum fórum við um fjöllin á
Mývatnsöræfum í góðu veðri og
slæmu, sumar sem vetur, stundum
einir en oft í fylgd annara. Hann
hafði verið gangnaforingi í marga
áratugi, fór mjög ungur í fyrstu
göngur og síðan á hveiju ári, síð-
ast áttræður. Jón Pétur mundi afa
sinn, Einar Friðriksson, vel og með
frásögn sinni kom hann viðhorfi
genginna kynslóða og lífsskoðun-
um til nútímans.
í júní á síðasta ári héldu afkom-
endur Einars Friðrikssonar niðja-
mót í tilefni hundrað ára búsetu
Einars og afkomenda hans í
Reykjahlíð. Þar hittust frændur og
vinir á ógleymanlegri samkomu,
Jón Pétur naut þeirrar samkomu
og tók nokkur dansspor í tilefni
dagsins.
Jón Pétur var trúaður maður,
var meðhjálpari í Reykjahlíðar-
kirkju í marga áratugi og bar hag
kirkjunnar mjög fyrir bijósti.
Vegna heilsubrests varð hann að
láta af því fyrir nokkrum árum.
Heilsu hans hrakaði hægt og síg-
andi síðustu árin, hann dvaldi þó
alltaf heima í skjóli Maríu systur
sinnar. Rétt eftir áramótin þurfti
hann að fara á sjúkráhúsið á Húsa-
vík, hafði dottið og átti erfitt með
hreyfingar. Þar fékk hann hægt
andlát 15. janúar, gamall maður
hafði lokið sínu dagsverki, sá stóri
hópur sem forðum bjó í Reykjahlíð
er óðum að þynnast, þeir sem farn-
ir eru á undan fagna nú Jóni Pétri
viðendurfundina.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
notið samfylgdar og vináttu þessa
góða drengs og kveð hann klökkur
í huga. Guð blessi minningu Jóns
Péturs frænda míns og veiti Maríu
styrk.
Sigurður Jónas Þorbergsson.
Mig langar að minnast með örfá-
um fátæklegum orðum nafna míns
og náfrænda, Jóns Péturs Þor-
steinssonar bónda í Reykjahlíð, sem
lést 15. janúar síðastliðinn í Sjúkra-
húsinu á Húsavík.
Ég átti því láni að fagna að fá
að dveljast á heimili Jóns Péturs
og systur hans Maríu frá unga aldri
fram á unglings ár. Þvílík forrétt-
indi að fá að njóta sveitalífsins með
þeim systkinum og taka þátt í dag-
legu lífi í sveitinni þeirra.
Minningarnar streyma í gegnum
huga minn þegar ég sit og skrifa
þessar línur. Stúss Jóns úti í fjár-
húsum í sauðburði á vorin, sitja
yfir ánum út við Eldá, lambamerk-
ingar, skráning í þar til gerða stíla-
bók með nöfnum og merkingum,
en Jón Pétur þekkti hveija einustu
kind með nafni og sýnir það hvað
hann var með afbrigðum fjárglögg-
ur og minnugur á alla hluti. Ekið
með kindur austur á milli brekkna,
stungið út úr húsunum, gamli
traktorinn settur í gang með til-
heyrandi rafmagnsgjöf, það er svo
margs að minnast þegar ég horfi
til baka og rifja upp minningar sem
tengjast Jóni Pétri frænda, en allt
var svo skipulagt hjá honum, öll
verk unnin í ákveðinni röð og á
vissum hraða. Hann var ekki svo
hrifinn af hraða og tækni á þeim
árum, gerði flest verk með hand-
afli. Oft þótti okkur bræðrum súrt
í brotið þegar í heyskap var komið
og þeir strákar suður á Hóteli,
ásamt Jóni Bjartmar og Baldri,
voru með öll nýjustu tækin í gangi
og jafnvel Land Rover-jeppi settur
fyrir snúningsvél, en við tveir bræð-
urnir, ásamt Jóni, með gamla far-
malinn og lítinn heyvagn og allt
hey tekið í fangið og borið upp á
vagn, borið inn í hlöðu á höndun-
um, en Jón Pétur með sína hand-
tækni var vanalega fyrstur með
allan heyskap og allt hans hey var
með afbrigðum gott.
Einnig kemur upp í huga minn
heyskapur úti í Geitey, slegið með
orf og ljá, bornir baggar, borið upp
hey sem síðan var sótt á ís næsta
vetur. Dregið fyrir silung úr Geit-
ey, heyjað á vesturlandinu. Mínar
síðustu og fyrstu rúningsgöngur
austur á Hlíðarhaga, en Jón Pétur
var gangnaforingi til fjölda ára.
Haustgöngur, staðið aftan á fjárbíl-
um inn á Húsavík. Allt eru þetta
ljúfar minningar unglingsáranna
og tengjast þær allar frænda mín-
um sem ég er að kveðja núna.
Jón Pétur bar hag sveitar sinnar
og sveitunga mjög fyrir bijósti.
Rétti hann öllum sem máttu sín
lítils hjálparhönd og studdi hvers
konar málefni, sem honum þótti
góð, dyggilega. Eitt kom mér á
seinni árum á óvart, hvað hann var
jákvæður til allra nýrra verka. Það
er oft með eldra fólk að það dregst
aftur úr og er frekar letjandi til
margra verka, en það var nú öðru
nær með frænda, studdi hann mörg
nýverk í sveitinni með ráðum og
dáð. Aftur á móti fór annað mjög
fyrir bijóstið á honum það voru
innansveitaeijur á milli norður- og
suður-hluta sveitarinnar. Oft bar
þetta mál á góma í samtölum okk-
ar seinni ár og alltaf var hann að
reyna að finna út hvemig mætti
sætta menn og koma í veg fyrir
sundrung í sveitinni hans.
Jæja, Jón minn, ég veit að þú
ert kominn í góðan hóp ættingja
og vina, sem hafa kvatt jarðríki
okkar, og veit ég líka að mikið er
spjallað og öllum líður vel. Ég vil
þakka þér allt sem þú hefur gert
fyrir mig og mína fjölskyldu, það
allt er ómetanlegt.
elsku Mæja mín, ég veit að miss-
ir þinn er mikill. Tómarúmið sem
Jón Pétur skilur eftir stórt, söknuð-
urinn sár, en eitt verður þú að vita
að fjölskyldu áttu alltaf í Beykihlíð-
inni. Megi sómamaðurinn og Mý-
vetningurinn Jón Pétur Þo'rsteins-
son hvíla í friði.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem.)
Jón Pétur Jónsson.
JONPETUR
ÞORSTEINSSON
ÞORVALDUR
ÁRNASON
Þorvaldur
Arnason fædd-
ist á Sauðárkróki
29. mars 1931.
Hann lést á sjúkra-
húsinu á Sauðár-
króki 14. janúar
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Arni Arna-
son og Sólveig Ein-
arsdóttir á Stóra-
Vatnsskarði í
Seyluhreppi. Þor-
valdur ólst upp á
Stóra-V atnsskarði.
10. júlí 1958
kvæntist hann Ingibjörgu Hall-
dórsdóttur á Halldórsstöðum.
Hún er dóttir hjónanna Hall-
dórs Gíslasonar og Guðrúnar
Sigurðardóttur er þar bjuggu.
Þorvaldur og Ingibjörg bjuggu
á Stóra-Vatnsskarði, á Hall-
dórsstöðum, í Sunnuhlíð í
Varmahlíðarhverfi, en frá 1971
á Sauðárkróki. Þau eignuðust
fjögur börn. 1) Sólveig, f. 12.3.
1960. Fyrri maður
hennar var Kristján
Alexandersson og
eignuðust þau börnin
Inga Björgvin og
Hrafnhildi Sonju.
Seinni maður Sól-
veigar er Gunnar
Pétursson og eiga
þau dótturina Elínu
Petru. 2) Guðrún
Halldóra, f. 31.5.
1961. Maður hennar
er Valgeir Þorvalds-
son. Börn þeirra eru
Þröstur Skúli, Linda
Fanney og Sólveig
Erla. 3) Kristín, f. 4.4. 1964.
Maður hennar er Björn Pálma-
son. Börn þeirra eru Sigríður
Inga og Þorvaldur Ingi. 4)
Halldór, f. 25.8. 1971. Sambýl-
iskona hans er Sonja Hafsteins-
dóttir og dóttir þeirra er Haf-
rún Yr.
Utför Þorvalds verður gerð
frá Sauðárkrókskirkju í dag
og hefst athöfnin klukkan 14.
FRÉTTIN um lát Þorvalds Árna-
sonar, mágs míns, kom aðstand-
endum hans ekki á óvart, úr því
sem komið var. Hefði hins vegar
einhver sagt mér fyrir tveimur
árum eða svo að þessi hrausti og
lífsglaði útivistarmaður ætti
skammt eftir ólifað hefði ég trúað
því varlega, nema þá að slys henti.
En enginn má sköpum renna. Mað-
urinn með ljáinn réðst til atlögu
og hafði betur eins og svo oft.
Eftir heiftarleg veikindi greindist
sj aldgæf ur beinmergssj úkdómur
sem læknavísindin áttu ekki svar
við. Síðustu vikurnar voru aðeins
bið eftir hinu óumflýjanlega.
Það er komið á fjórða áratug
síðan ég kynntist Þorvaldi. Þá var
hann búandi á ættaijörð sinni,
Stóra-Vatnsskarði, þar sem hann
og Benedikt Benediktsson frændi
hans voru að taka við búskap af
feðrum sínum. Nýtt og reisulegt
íbúðarhús hafði verið reist, eftir
að gamli bærinn brann árið 1963,
og Benedikt tókst með miklu harð-
fylgi að bjarga feðrum þeirra og
föðursystur úr eldinum. Tveimur
árum áður höfðu Þorvaldur og Ingi-
björg kona hans flust til foreldra
hennar á Halldórsstöðum, en fluttu
aftur að Stóra-Vatnsskarði árið
1964. Auk hefðbundins búskapar
annaðist Þorvaldur mjólkurflutn-
inga úr sveitunum út á Krók, og
það urðu fyrstu kynni mín af sveit-
um Skagafjarðar að fara með hon-
um á mjólkurbílnum um þær, þar
sem hann þekkti hvern mann og
sagði mér deili á byggð og fólki.
Á Stóra-Vatnsskarði bjuggu þau
Þorvaldur og Ingibjörg í fjögur ár
að þessu sinni. Þar kom að þau
ákváðu að flytja búferlum að nýju,
að þessu sinni niður í Varmahliðar-
hverfið til 1971, en þá fluttu þau
til Sauðárkróks, þar sem þau
bjuggu síðan. Þar starfaði Þorvald-
ur lengst af sem bílstjóri hjá Fisk-
iðju Sauðárkróks.
Á Stóra-Vatnsskarði hefur lengi
verið afbragðs hrossakyn og þeir
frændur miklir hestamenn. Ungur
maður var Þorvaldur knapi á kapp-
reiðunum á Vallabökkunum, sem
voru sannkölluð héraðshátíð í hinu
mikla hrossahéraði. Síðar meir varð
hann ræsir þar á kappreiðum og
síðar á Vindheimamelum, sem tóku
við hlutverki Vallabakkanna og eru
nú einn frægasti mótsstaður ís-
lenskra hestamanna og draga til
sín fólk úr fjarlægum heimshorn-
um, sem vilja sjá úrval íslenskra
gæðinga á heimavelli. Það þarf
mikla þekkingu á eðli og skaps-
munum hesta til að vera góður
ræsir á kappreiðum. Hestarnir eru
misjafnlega taugastrekktir, því þeir
vita hvað til stendur, logandi af
fjöri og ákafa, og ræsirinn verður
að gæta þess að þeir fái sem jafn-
asta aðstöðu í upphafi hlaups.
Fyrir þessu trúnaðarstarfi var
Þorvaldi oft trúað. Hestlaus gat
Þorvaldur ekki verið á Sauðár-
króki, og fljótlega kom hann sér
upp hópi gæðinga sem hann tamdi
og þjálfaði, enda áhugi barna og
síðar barnabarna mikill á hestum,
eins og þau eiga kyn til úr báðum
ættum.
Hann eyddi flestum frístundum
sínum með hestunum sínum, en
hann áttí fleiri áhugamál. Fyrir
þrjátíu og fjórum árum gekk hann
í karlakórinn Heimi, og með honum
söng hann á meðan kraftarnir
leyfðu og tók þátt i því mikla söng-
ævintýri að gera karlakór úr dreifð-
um byggðum að eijjum vinsælasta
kór landsins. Hann tók þátt í flest-
um eða öllum söngferðum hans,
síðast í sumar eð leið, þá orðinn
fársjúkur.
Þoi-valdur var afskiptalítill um
annarra hagi og hirti ekki um að
Erfidrykkjur
Kiwanishúsið,
Engjateigi 11
s. 5884460
bera út sögur um náungann. Þó
birtust á stundum brosviprur í
augnakrókum, og þá gat maður
bókað að einhver góð gamansaga
væri á bak við. En ávallt voru þær
græskulausar. Hann hafði mjög
ákveðnar skoðanir á mörgum hlut-
um, þar á meðal þjóðmálum. Hann
dansaði þar ekki eftir skoðunum
annarra og vandaði landsfeðrum á
stundum ekki kveðjurnar ef honum
þótti þeir standa sig illa, og skiptí
þá ekki máli hvar í flokki þeir stóðu.
Öll mærð var honum fjarri skapi.
Því verður hér mörgum hugljúfum
minningum sleppt, en á kveðju-
stundu er mér efst í huga minning
um traustan og hreinskiptinn
mann, sem miklaði ekki fyrir sér
vandamál heldur leysti þau, og
hafði fá orð um.
Fari hann í friði.
Ástvinum hans öllum votta ég
einlæga samúð.
Magnús Bjarnfreðsson.