Morgunblaðið - 28.03.1996, Blaðsíða 48

48 FIMMTUDAGUR 28. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
RAGNAR
G UÐLEIFSSON
+ Ragnar Guð-
leifsson var
fæddur 27. október
1905 í Keflavík.
Hann lést 15. mars
síðastiiðinn í Víði-
hlíð i Grindavík.
Foreldrar hans
voru Guðleifur
Guðnason, f. 8.
sept. 1870 á Beru-
stöðum í Holta-
hreppi, Arnessýslu,
d. 5. júní 1950 á
heimili sínu íshús-
stíg 8 í Keflavík, og
kona hans Erlends-
ína Marín Jónsdóttir, f. 7. nóv.
1880 í Keflavík, d. 17. okt. 1960
í Keflavík. Ragnar var næstelst-
ur fimm systkina, en þau voru
Jónína Valdís, f. 1902, d. 1920,
Guðni, f. 1907, d. 1995, Sigríð-
ur, f. 1908, d. 1980 og Mar-
grét, f. 1913. Hann var fyrstu
ár sín hjá foreldrum sínum á
Ishússtig en frá áttunda ári ólst
hann upp hjá ömmu sinni Val-
dísi Erlendsdóttur og manni
hennar Sigurði Bjarnasyni á
Vesturgötunni.
Ragnar var tvígiftur, fyrri
kona hans var Guðbjörg Þórð-
ardóttir, f. 27. sept. 1909 að
Bollastöðum Hraungerðis-
hreppi í Árnessýslu, d. 28. apríl
1939 í Keflavík. Þau voru barn-
laus. Foreldrar hennar voru
Þórður Helgason og kona hans
Gróa Erlendsdóttir. Seinni
kona Ragnars er Björg Kristín
Sigurðardóttir, f. 15. febr. 1920
í Reykjavík, kennari. Foreldrar
hennar voru Sigurður Krist-
jánsson og Guðjónína Sæ-
mundsdóttir. Barn þeirra er
Sigrún, f. 23. mars 1947 í
Reykjavík, tungumála- og tón-
listarkennari í Garðabæ. Maður
hennar er Ágúst Haraldsson
Bjarnason, rafmagnsverkfræð-
ingur. Börn þeirra eru Helga
Björg, Ragnar Þórarinn og
María Björg. Sonur Bjargar og
fóstursonur Ragnars er Svein-
björn Steingrímur Jónsson, f.
9. okt. 1944 í Reykjavík, búsett-
ur í Mc. Dounough í Georgíu-
fylki í Bandaríkjunum, starfar
þar við flugrekstur. Kona hans
var (skildu) Sigríður Kalmanns-
dóttir, f. 23. ágúst 1932 í Höfn-
um. Kjörbörn þeirra eru Linda
Rós, gift Haraldi Hjálmarssyni
sjómanni í Grindavík og eiga
þau 3 börn, og Ragnar Ingi.
Ragnar lauk kennaraprófi
árið 1933. Hann var kennari
við unglingaskólann í Gerðum
í Gerðahreppi 1933-1934, við
unglingaskólann og iðnskólann
í Keflavík 1934-1936, og við
Nú er Ragnar Guðleifsson farinn.
Leitun er að manni sem hefur unn-
ið svo mikið ævistarf og eftir hann
liggur. Þegar hann varð sjötugur
héldu Verkalýðs- og sjómannafélag
Keflavíkur, Kaupfélag Suðumesja,
Sóknarnefnd Keflavíkur og Bæjar-
stjóm Keflavíkur honum samsæti.
Þar var hann tilnefndur fyrsti heið-
ursborgari Keflavíkur og heiðursfé-
lagi verkalýðsfélagsins. Að svo
margir aðilar skyldu sameinast um
að heiðra Ragnar sýnir að hann var
óvenjulegur maður.
Hugsjónamaður í þess orðs bestu
merkingu. Starfsævi hans markað-
ist af dugnaði, heiðarleika, fómfýsi
og baráttu fyrir betra lífi meðborg-
aranna. Sjálfur ólst hann upp í sárri
fátækt og kynntist af eigin raun
kjörum þeirra sem lítið áttu undir
sér í þjóðfélaginu og því þjóðfélags-
lega óréttlæti sem þeir bjuggu við.
En hann ólst upp á góðu heimiii
hvar hann naut hvatningar til að
afla sér menntunar sem hann vissu-
lega þráði. Eftir nokkurra ára dag-
launavinnu hóf hann nám í Kenn-
araskóla íslands og lauk kennara-
prófi 1933.
barnaskólann í
Keflavík 1954-1975.
Hann stundaði
framhaldsnám í
Lýðháskólanum í
Askov og kennara-
skólanum í Emtrup-
borg 1964, og i
Lýðháskólanum Ry
á Jótlandi 1970.
Hann var formaður
Verkalýðs- og sjó-
mannafélags Kefla-
víkur árin 1935 til
1970 og fulltrúi á
öllum þingum ASI
1936 til 1968, einnig
var hann í stjóm Verkamanna-
sambands íslands 1965 til 1970.
Hann stóð fyrir rekstri pöntun-
arfélags Verkalýðs- og sjó-
mannafélagsins í Keflavík 1934
til 1937, var deildarstjóri
KRON í Keflavík 1937 til 1943
og í stjórn Kaupfélags Suður-
nesja 1945 til 1964. Þá var hann
í sljórn Félagsbíós í Keflavík í
áratugi. Gjaldkeri Sjúkrasam-
lags Keflavíkur frá miðju ári
1943 og til ársloka 1946. Hann
var einn af stofnendum Alþýðu-
flokksfélags Keflavíkur og for-
maður hans frá stofnun til
1974, og hreppsnefndarmaður
fyrir hann 1938 til 1950 og
bæjarfulltrúi 1950 til 1974.
Oddviti Keflavíkurhrepps 1946
til 1950, og bæjarstjóri 1950 til
1954, hinn fyrsti er gegndi því
starfi. í skattanefnd 1946 til
1954. Fyrsti heiðursborgari
Keflavíkurbæjar 1975. Hann
átti sæti i stjórn Alþýðuflokks-
ins, var varaþingmaður í
Reykjaneskjördæmi frá 1959
og sat á Alþingi 1962, 1965,
1966, 1969 og 1970. Einnig átti
hann sæti í héraðsnefnd lýð-
veldiskosninga í Gullbringu- og
Kjósarsýslu 1944. Hann var í
sóknarnefnd Keflavíkur og riU
ari hennar frá 1933 til 1986. í
stjórn Samvinnutrygginga og
líftryggingafélagsins Andvöku
1964 til 1988. Forstöðumaður
Lífeyrissjóða verkalýðsfélag-
anna á Suðurnesjum 1970 til
1981. Einn af sex stofnendum
Málfundafélagsins Faxa 1939
og félagi þar á meðan heilsa
hans leyfði, síðan heiðursfé-
Iagi, og í ritstjórn tímarits
þeirra, Faxa, árin 1940 til 1946
og 1973 til 1987. Þá varð hann
félagi nr. 23, árið 1959, í Lions-
klúbbi Keflavíkur og Melvin
Jones-félagi þar. Hann hlaut
Riddarakross fálkaorðunnar
árið 1971.
Útför Ragnars fer fram frá
Keflavíkurkirlqu í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.00.
Eftir að hann kom heim frá námi
hlóðust fljótlega á hann "störf að
félags- og stjómmálum. Hann tók
þátt í að stofna nýtt verkalýðsfélag
1932, eftir að fyrra félagið hafði
verið barið niður af harðneskju og
ofstopa sem lengi verður minnst í
sögu verkalýðshreyfíngarinnar. Til
forystu í félaginu valdist bróðir
Ragnars, öðlingurinn Guðni Guð-
leifsson, sem lést fyrir nokkrum
mánuðum. Ragnar sýndi strax að
hann var vel til forystu fallinn og
var kosinn formaður 1935 og gegndi
formennsku síðan í 35 ár, eða til
1970. Hann gerði Verkalýðs-og sjó-
mannafélagið að stórveldi í bæjarfé-
laginu. Þessi lágvaxni, fíngerði og
hægláti maður var virtur af bæði
félagsmönnum og viðsemjendum
sínum. Hann var yfirburðamaður
við samningaborðið. Félagið var
ekki einungis sverð og skjöldur í
launabaráttunni undir hans stjóm,
heldur var því fátt mannlegt óvið-
komandi. Það bauð fram í hrepps-
nefndarkosningum árið 1934 og
aftur 1938 og unnust þá tveir full-
trúar og var Ragnar annar þeirra.
Hann var í hreppsnefnd og síðar
bæjarstjóm til ársins 1974, en frá
árinu 1946 var hann kosinn af lista
Alþýðuflokksins.
Verkalýðsfélagið skipulagði og
stóð fyrir garðrækt fyrir félagsmenn
svo félagar gætu notið nýrra og
ódýrra garðávaxta. Það stofnaði
pöntunarfélag svo félagsmenn
fengju ódýrari vömr. Pöntunarfé-
lagið varð undanfari Kaupfélags
Suðurnesja sem líka naut ómældra
starfskrafta Ragnars. Verkalýðsfé-
lagið beitti sér fyrir stofnun sjúkra-
samlags og var Ragnar starfsmaður
þess frá öðm starfsári. Félagið
byggði samkomuhúsið Félagshús
(Félagsbíó), sem síðar varð eitt aðal
samkomuhús bæjarins.
í formannstíð Ragnars í verka-
lýðsfélaginu voru miklir umbrota-
tímar á Suðumesjum. Varnarstöðin
á Miðnesheiði hafði mikil áhrif á
alla uppbyggingu þar. Því var verka-
fólki og sjómönnum mikils virði að
hafa við stjómvölinn sterkan for-
ingja í þeim ólgusjó, sem fýlgdi því
mikla umróti. Það er ólíklegt að
margir geri sér grein fyrir þeim
erfíðleikum sem fylgdu því að vera
í forystu verkalýðsfélags í næsta
nágrenni við herstöð. Við slíkar
aðstæður er verkfallsvopnið ekki
eins beitt og við venjulegar kring-
umstæður, því ef verkamenn lögðu
niður vinnu var ekkert sem gat
hamlað því að hermenn tækju upp
störfín og ónýttu áhrif verkfalls. Það
var því óhægt um vik að taka þátt
í verkfallsaðgerðum á landsvísu.
Verkafólkið skildi þessar aðstæður.
Það treysti sínum foringja til að
meta stöðuna. En þegar pólitískar
hremmingar í kringum varnarliðið
vom hvað mestar réðust pólitískir
andstæðingar, þá einkum kommún-
istar, að Ragnari og verkalýðsfélag-
inu. Þar vom á ferðinni utanríkis-
pólitískar ástæður fremur en hags-
munir verkamanna, en fríunarorð
og grimmilegar árásir höfðu ekki
áhrif á Ragnar. Hann hafði fólkið
með sér, það varð öllum ljóst sem
reyndu að hrekja hann af leið. Full
ástæða er til að hugleiða hvernig
ástandið hefði verið hér syðra í sam-
skiptum Bandaríkjamanna og ís-
lendinga, hefði verkafólk ekki notið
forystu Ragnars Guðleifssonar.
Fyrstu kynni mín af Ragnari era
frá því ég var krakki og sjúkrasam-
lagið var til húsa í kjallaranum á
æskuheimili mínu. Frá þeim tíma
er mér minnisstæð góðvild hans og
hlýlegt viðmót. Þá var mjög deilt
um tilvist almannatrygginga og
fylgdust eym bamsins gjarnan með
þegar viðskiptamennirnir hækkuðu
róminn. Eitt sinn varð ég vitni að
því að maður einn reifst og skamm-
aðist og bölvaði alþýðutryggingun-
um og þá sérstaklega sjúkrasamlag-
inu og vildi ekki greiða iðgjaldið.
Þetta atvik er mér svo minnisstætt
þar sem ég hélt að maðurinn ætlaði
að beija Ragnar. Ragnar hélt ró
sinni og benti viðkomandi á að e.t.v.
yrði hann einhvem tíma veikur og
lærði þá að meta samhjálpina.
Löngu síðar sagði ég Ragnari frá
þessari endurminningu og við rifjuð-
um upp að þessi einstaklingur var
síðar rúmfastur á sjúkrastofnun í
rúman áratug.
Síðar lágu leiðir okkar saman upp
úr 1960, þegar við urðum samkenn-
arar um langt skeið og samstarfs-
menn í bæjarstjórn. Hann var vin-
sæll o g virtur af nemendum og sam-
starfsmönnum í skólanum. í bæjar-
stjórn naut hann einnig virðingar
og trausts og skipti þá ekki máli
hvort hann var í meirihluta eða
minnihluta. Á sama tíma hófst líka
farsælt samstarf okkar í verkalýðs-
félaginu. Þá hafði Ragnar verið for-
maður í aldarfjórðung. Hann hafði
á þessum tíma séð mörg hugsjóna-
mál sín verða að vemleika en var
samt óþolinmóður og vildi gera bet-
ur. Honum rann til rifja misréttið í
lífeyrismálum og hvernig verðbólg-
an fór með fjármuni gamla fólksins.
Hann gladdist því mjög þegar tókst
að semja um lífeyrissjóði verkalýðs-
félaganna. Síðustu starfsárin
byggði hann upp Lífeyrissjóð Suður-
nesja sem framkvæmdastjóri hans.
Lífsskoðun Ragnars byggðist á
hugsjónum jafnaðarstefnunnar og
án efa hefur forysta hans í bæjar-
málum átt sinn þátt í hve Alþýðu-
flokkurinn á sér sterkar rætur í
Keflavík. Hann var mikill trúmaður
og lifði í samræmi við kærleikshug-
sjón kristninnar. Naut kirkjan
starfskrafta hans sem ritara sókn-
amefndar í 50 ár.
Ragnar náði 90 ára aldri. Síðasti
áratugurinn var honum erfíður og
hann var farinn að heilsu og kröftum
þegar yfír lauk. En hvarvetna í bæ-
jarlífi Keflavíkur má sjá spor hans
og áhrif. Hann var einn þeirra fá-
gætu hugsjónamanna sem fyrst og
fremst hugsuðu um að vinna fyrir
aðra.Beijast á málefnalegum gmnd-
velli án tillits til persónulegs ávinn-
ings. Björg Sigurðardóttir, eftirlif-
andi eiginkona Ragnars, var honUm
ailtaf stoð og stytta. Hún átti ríkan
þátt í hve mörgu Ragnar kom í verk.
Hafðu þökk fyrir, Björg. Persónulega
á ég Ragnari mikið að þakka. Það
má segja að hann hafí verið einskon-
ar pólitískur fóstri minn. Ég naut
leiðbeininga hans og góðvildar í rík-
um mæli og bar til hans ómældan
hlýhug og virðingu. Innilegar samúð-
arkveðjur sendum við fjölskylda mín
til Bjargar, Sveinbjöms og Sigrúnar
og fjölskyldna þeirra.
Karl Steinar Guðnason.
Við andlát vinar rifjast upp kynn-
in frá fyrri tíð. Þá koma þau glöggt
fram í hugann og skýrast, þó að
sambandið háfí um skeið ef til vill
eitthvað legið í láginni. Þetta er
reynsla flestra. Góð og jákvæð kynni
hverfa ekki, þótt árin líði.
Ragnar Guðleifsson var orðinn
aldraður maður. Hann lifði langa
og farsæla ævi svo að segja á sama
staðnum. Slíkt er mikil hamingja.
Þeir sem slíks verða aðnjótandi geta
helgað krafta sína sama byggðar-
laginu og fest vel rætur, ef svo má
að orði kveða.
Ragnar var fæddur í Keflavík.
Hann lauk kennaraprófí frá Kenn-
araskóla íslands og stundaði
kennslu við barnaskólann í Keflavík .
um þijá áratugi. En Ragnar sinnti
fleira en barnakennslu. Hann var
félagsmálamaður mikill og kom víða
við á þeim vettvangi. Hann var for-
maður verkalýðsfélagsins á staðn-
um um langt árabil. Hann var einn
af stofnendum Málfundafélagsins
Faxa, sem lengi hefur gefíð út sam- ’
nefnt rit. Annars ætla ég mér ekki
að rekja starfssögu Ragnars á opin-
beram vettvangi, enda mun það
gert á öðmm stað. Hveiju máli, sem
hann tók að sér, var vel borgið.
Hann rasaði ekki um ráð fram, enda
íhugull og staðfastur vel.
Ragnar var fyrsti bæjárstjóri
Keflavíkur. Á sjötugsafmælinu, 27.
október 1975, var hann kjörinn heið-
ursborgari kaupstaðarins, og það
mjög að verðleikum. Þá hlaut hann
riddarakross Fálkaorðunnar 17. júní
1971. Margir telja slíkt hégóma, en
þama var um verðugan mann að
ræða.
Kynni okkar Ragnars urðu, er
við sátum námskeið í Askov hoj-
skole á Jótlandi í júlímánuði 1974.
Kona Ragnars, Björg Sigurðardótt-
ir, var þar með honum. Kynni min
við. þessi ágætu hjón urðu allnáin
og mjög ánægjuleg. í Askov hafa
margir íslenskir kennarar og fleiri
stundað nám sér til mikils gagns
og gleði. Þarna dmkkum við, sem
þama voram, víst um tveir tugir, í
okkur mikinn fróðleik og áhrif, sem
við geymum öll til æviloka. Ragnar
og Björg voru einkar samrýnd hjón
og menntasækin.
Eftir námsdvölina í Áskov lá leið
okkar margra úr hópnum til Kaup-
mannahafnar, þeirra á meðal Ragn-
ars og Bjargar. Þar framlengdist
dvöl okkar um hálfan mánuð og þar
með kynnin. Kennari okkar á Kenn-
araháskólanum var frk. Ragna Lor-
entzen, mag. art. Hún fór í ferðalög
með hópinn og lét sér mjög annt
um okkur, enda mikill íslandsvinur.
Ragnar og Björg létu sig ekki vanta
í hópinn, og var hann þó elstur af
okkur, reyndar ekki nema tæplega
sextugur. A skólanum orti ég ljóð
til Rögnu, sem flutt var á heimili
hennar í Soborg og síðar við loka-
hóf. Ljóð þetta skrautritaði Ragnar
og myndskreytti fagurlega. Þykir
mér vænt um það, og varðveiti að
sjálfsögðu. Allir íslendingarnir á
námskeiðinu fengu þetta listaverk
Ragnars í hendur, svo og stór hópur
annarra Norðurlandabúa, sem
þarna stundaði nám á sama tíma,
meira að segja H.C. Branner skáld,
sem var gestur okkar í lokahófínu.
Fannst öllum mikið til handverks
Ragnars koma. Hann var sem sagt
mjög drátthagur.
Minnisstætt er, þegar Ragnar ók
með okkur hjón frá heimili sínu út
á Garðsskaga, bauðst til þess. Hann
sá ekki eftir því að gera okkur þenn-
an greiða. Litli fólksvagninn hans
var þægilegt farartæki. Og maður-
inn, sem sat undir stýri, var þægi-
legur í viðmóti og alþýðlegur.
Þegar Ragnar varð sextugur, 27.
október 1965, átti ég heima í
Þykkvabæ í Rangárþingi. Sendi ég
honum þá svohljóðandi heillaskeyti:
„Sittu heill með sextíu ár.“ Því mið-
ur afiagaðist skeytið smávegis í
meðförum og barst Ragnari þannig
i hendur: „Sittu heill í sextíu ár.“
.En þetta skildist allt saman.
Góður félagi og vinur er genginn.
Minningarnar um hann eru einungis
ljúfar. Þetta er ekki nein ævisaga,
fremur smávegis uppriijun liðinna
stunda, sem geymast í huganum,
engu síður þótt yinur vor sé horfinn
af hinu jarðneska sviði.
Með innilegum samúðarkveðjum
til aðstandenda Ragnars Guðleifs-
sonar.
Auðunn Bragi Sveinsson.
Hann var bezti vinur föður míns
og var aldrei kallaður annað en
Ragnar í Keflavík á mínu bernsku-
heimiii. Þeir voru samheijar í Al-
þýðuflokknum og Alþýðusamband-
inu. Það var því mikill samgangur
milli heimilanna.
Ég minnist Ragnars einkum frá
6. og 7. áratugnum, enda kom ærið
oft fyrir á þingtíma Alþýðusam-
bandsins, að Ragnar dvaldi heima
hjá okkur, einkum ef þinghald stóð
fram á nótt, enda fannst Ragnari
óhentugt _að fara sífellt milli staða
daglega. í þann tíma ráku foreldrar
mínir fjölritunarstofu, þar sem flest
ef ekki öll þinggögn Alþýðusam-
bandsins voru prentuð, auk þess sem
faðir minn var þá framkvæmda-
stjóri Alþýðusambandsins og hafði
í nógu að snúast. Þá kom leiðveizla
Ragnars sér vel.
Þegar farið var í ökutúra á sunnu-
dögum, þá var oftar en ekki ekið
suður í Keflavík til að heimsækja
Ragnar og Björgu. Alltaf var okkur
tekið tveim höndum, hvort sem við
gerðum boð á undan okkur eða ekki.
Þau voru höfðingjar heim að sækja.
Ég minnist þess úr þessum heim-
sóknum okkar til þeirra, að Ragnar
tók stundum fram skuggamynda-
vél, sem hann hafði yfir að ráða,
og sýndi okkur myndir úr ferðalög-
um, sem þau Björg höfðu farið í,
eða Ragnar hafði farið í í boði verka-
lýðshreyfingarinnar, og sagði okkur
þá ferðasöguna um leið. Þar var
hann í essinu sínu.
Eg hygg líka, að það hafí verið
þess vegna, sem faðir minn valdi
hann til að vera leiðsögumann ásamt
sér, þegar ráðstefnugestir á verká-
lýðsráðstefnu fulltrúaráðs Verka-
lýðsfélaganna að Laugarvatni í upp-
hafí 7. áratugarins fylltu tvær rútur
á ferðalagi um Árnessýslu.
Ragnar var listamaður í eðli sínu.
Þess bám skrautrituð og skreytt
jólakort og skeyti, sem okkur bár-
ust við ýmis'tækifæri, ljósan vott,
svo aðdáun vakti.
Hann var líka einstaklega barn-
góður og átti auðvelt með að laða
að sér ungt fólk og umgangast það.
Það áttu þau raunar sammerkt,
Björg og hann, eins og svo margt
annað. Því fékk ég að kynnast, og
hversu gott lag Ragnar hafði á börn-
um og unglingum.
Um leið og ég kveð þennan aldna
heiðursmann og heimilisvin að leið-
arlokum, vil ég þakka honum góð
og göfug kynni, einstaka tryggð og
vináttu gegnum árin og bið honum
blessunar Guðs í nýjum heimkynn-
um. Björgu og öðmm aðstandendum
sendi ég mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Blessuð sé minning um mætan
mann.
Guðbjörg Snót Jónsdóttir.