Morgunblaðið - 09.06.1996, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 1996 13
MYND af veiðimanni í helli í Afriku. Rannsóknir
benda til þess að hinn skapandi maður hafi fyrst
komið fram í Afríku, en ekki Evrópu eins og talið
hefur verið.
og maðurinn, og því oft
orðið fyrir spörkum
dýranna.
Mesti munurinn á
þessum tveimur teg-
undum felst í því hvern-
ig einstaklingarnir
tengdust. Brooks segir
að maðurinn hafi ferð-
ast langa vegu til að
selja eða kaupa gæða-
steina og annan varn-
ing í Afríku fyrir að
minrista kosti 100.000
árum. Svipuð viðskipti
gætu hafa átt sér stað
meðal ísaldarmanna í
Evrópu. Þegar menn-
irnir tóku að búa saman
í stærri hópum jókst
þörf þeirra fyrir að tjá
hópvitund sína og
sjálfsvitund.
Listin var
nauðsyn
Tengslin milli sköp-
unarstarfa manna og
félagslyndis þeirra eru
greinileg í einu af elstu
dæmunum um forna
listsköpun: talnaskreyt-
ingunni. Randall White,
við New York Univers-
ity, segir að hellamynd-
irnir í Lascaux séu að-
eins dæmi um „miðhlut-
ann í listasögu manns-
ins“. Listsköpunin hafi
hafist tugum þúsunda
ára fyrr og mannslík-
aminn hafi verið notað-
ur sem nokkurs konar
strigi. Tölur úr fílabeini
voru saumaðar á föt og
tennur úr rándýrum
voru notaðar í belti og höfuðbönd.
Talið er að tekið hafi klukku-
stund að gera eina tölu og að mati
White hefði svo tímafrek vinna
ekki verið stunduð nema skreyting-
in hafi verið nauðsynlegur þáttur
í tilvist mannsins. „Við höfum litið
svo á að listin sé afleiðing þess að
fólk hafi mikinn frítíma. En það er
í algjörri andstöðu við það sem við
höfum séð. í augum þessa fólks
var listin nauðsyn."
Hellamyndirnar, sem
fundist hafa í Vestur-
Evrópu, virðast hafa
gegnt mikilvægu hlut-
verki í samfélagi þessa
fólks. Þessi list kann að
hafa verið þáttur í marg-
brotnum athöfnum þar
sem tónlist kom við
sögu.
Margbrotnar
athafnir
Talið er að leikið hafi
verið á flautur í hellun-
um. Rannsókn hefurleitt
í ljós að myndirnar eru
þar sem hljómburðurinn
í hellunum er bestur.
Önnur rannsókn leiddi í
ljós að nálægt hellis-
munnanum í Lascaux',
þar sem fundist hafa
myndir af hestum, vi-
sundum og ýmsum hóf-
dýrum, bergmálar
klapphljóð þannig að
hljómurinn líkist hófa-
skellum. Innar í hellinum
ber mest á pardusdýrum
og fleiri dýrum sem
læðast og bergmálið þar
er daufara.
Listsköpunin var ekki
einskorðuð við ísaldar-
menn í Evrópu. Hella-
myndir frá sama tíma
hafa einnig fundist í
Afríku og nýleg könnun
ástralska fornleifafræð-
ingsins Rhys Jones
bendir til þess að nokkr-
ar bergristur í Astralíu
séu um 60.000 ára gaml-
ar. Reynist þetta rétt eru
þessar myndir elstu
listaverk sem vitað er um í heimin-
um og fundarstaðurinn bendir enn-
fremur til þess að maðurinn hafi
getað smíðað þróaða báta fyrir
60.000 árum.
• Byggt á U.S. News & World
nokkurra aðstoðarmanna hans,
hefur fagmennska hennar orðið
til þess að feðginin hafa varla
nokkurn tíma verið sökuð um
klikuskap. Vinir hennar segja
hana „tilfinningaríka, meðvitaða
og hreina og beina“.
Frá því að Chirac hóf þriðju
tilraunina til að verða forseti
Frakkiands, hefur Claude ekkert
tjáð sig um samband þeirra. Aður
hafði hún látið hafa eftir sér á
prenti að hann væri „ekki aðeins
faðir, heldur besti vinur minn“.
Þannig hefði það verið frá
barnæsku hennar.
Claude þótti lífleg og
einkar vel gefin og jafneirð-
arlaus og karl faðir hennar,
að sögn móður Claude,
Bernadette. Claude leitaði
víða áður en hún ákvað
hvað hún ætlaði að leggja
fyrir sig. Hún lærði sljórn-
málafræði við Sciences Po,
einn virtasta skóla landsins,
eins og báðir foreldrarnir.
Henni fannst hins vegar hin
venjubundna leið til met-
orða lítt spennandi. íhugaði
að gerast dýralæknir, en
átti síðan stutta viðkomu í
auglýsingafaginu, þar sem
hæfileikar hennar fóru að koma
í ljós.
Arið 1987 fékk hún til dæmis
föður sinn, sem þá var borgar-
stjóri í París, til að hafa afskipti
af tónleikum poppstjörnunnar
Madonnu, sem hafði verið hætt
við. Myndir af Chirac að hlusta á
tónlist Madonnu i heyrnartólum
Claude vöktu mikla athygli og
urðu upphafið að breyttri ímynd
stjórnmálamannsins. Þar með var
hafið kraftmikið og áhrifamikið
samstarf, sem varð formlegt árið
1990 er hún bættist í hóp starfs-
liðs hans.
Þetta samstarf hefur gert
Claude Chirac að afar valdamik-
illi ungri konu. En að baki býr
hlýrri og viðkvæmari manneskja.
Vinir hana segja hana „lævirkja"
en þá hliðina sýnir hún aldrei á
sér utan vinahóps og fjölskyidu.
Erfiðleikar að baki
Fæðing sonarins hefur ekki
vakið neina hneykslun á meðal
Frakka, enda elska Frakkar börn
og teija að siðferði sé einkamái
hvers og eins. Nú eru aðeins um
4,4 hjónabönd á hveija 1.000 íbúa,
í Bretlandi er talan 5,9, þriðja
hvert barn er fætt utan hjóna-
bands og 2,2 milljónir ógiftra para
eru í landinu. Aðeins í Svíþjóð eru
giftingar sjaldgæfari en í Frakk-
landi.
Chirac afi varð yfir sig hrifinn
af barnabarninu og lét stytta at-
höfn í Elysée-höll svo hann gæti
hraðað sér á spítalann er fréttist
af fæðingu dóttursonarins, sem
er fyrsti drengurinn sem fæðist
inn í Chirac-fjölskylduna frá árinu
1932.
Claude Chirac virtist láta sér
fátt um finnast á meðgöngunni,
hætti ekki að reykja fyrr en á síð-
ustu dögum hennar og vann úti
alla meðgönguna. Þrátt fyrir að
hún hafi sagst aldrei munu gift-
ast, vill hún eignast þijú börn.
Afinn skiptir sér ekki af þessu og
bregst við svipað og fyrirrennari
hans, Mitterrand, gerði þegar
hann var spurður hvort hann ætti
óskilgetna dóttur, svarar „og hvað
með það?
Fæðing sonar Claude var gleði-
atburður í fjölskyldu sem hefur
kynnst sorgarhliðum tilverunnar.
Eldri systir Claude, Laurence, sem
er 37 ára gömul, hefur verið mik-
ið veik, hefur m.a. þjáðst af lystar-
stoli og þunglyndi i tvo áratugi.
Árið 1990 kastaði hún sér út um
glugga á fjórðu hæð, lifði fallið
af en slasaðist mikið og hefur
ekki sést opinberlega frá þeim
tíma. Talið er að Bernadette, eig-
inkona forsetans, hafi ákveðið að
láta lítið á sér bera, til að geta
sinnt dótturinni.
Claude var ekki aðeins ung og
ólofuð dóttir stjórnmálamanns er
hún kynntist barnsföður sínum,
Rey. Arið 1992 giftist hún Philippe
Habert, stjórnmálaritstjóra Le
Figaro. Sex mánuðum síðar var
hún orðin ekkja, maður hennar
fannst látinn en hann hafði tekið
of stóran skammt af svefnlyfjum.
Claude hellti sér af enn
meiri krafti en áður út í
starfið fyrir föðurinn. Hún
hefur ekki tjáð sig um lát
eiginmannsins, en hún skrif-
aði eitt sinn: „Að vita hvern-
ig maður á að fela sorg sína
er, í augum föður míns, ekk-
ert annað er virðing fyrir
öðrum.“ Hann ráðlagði
henni að vera sterk og ekki
að bera sorg sína á torg.
Á uppleið
Styrkurinn virðist nú vera
að borga sig. Eftir erfiðleika
á fyrsta árinu í embætti og
minni vinsældir, hefur fylgið
við forsetann aukist að nýju. Hann
hefur komist óskaddaður frá
gagnrýninni vegna kjarnorkutil-
rauna Frakka í Kyrrahafi, von-
brigða vegna kosningaloforðanna
sem ekki voru haldin og verkföll-
um og ólgu vegna breytinga á
velferðarkerfinu. Fylgið við hann
hefur aukist jafnt og þétt að und-
anförnu og skoðanakannanir hafa
sýnt að yrði gengið til kosninga
nú, myndi hann bera sigur úr být-
um.
Þetta er að mestu þakkað
Claude. Nokkrir í starfsliðinu í
Elysée-höll voru ekkert sérlega
hrifnir af starfi hennar og vildu
að forsetinn legði meiri áherslu á
virðuleik og þunga embættisins.
En Chirac, sem þérar nærri því
alla, vill ekki vera einvaldur og
Claude beindi honum inn á þá
braut sem lionuin er eiginlegust;
að tala, kyssa, klappa fólki á bak-
ið og snæða risavaxnar sveitamál-
tíðir. Og það hefur heppnast.
Byggt á T/ie Daily Telegraph.
Claude Chirac er sjaldan langt
undan þegar faðir hennar, Chirac
Frakklandsforseti, fer í viðtöl eða
kemur fram á fundum en gætir
þess vandlega að sjást ekki. Hún
er helsti ráðgjafi hans og hefur
verið sögð ein valdamesta kona
Frakklands
LISTIR
Japanskt
leyndarmál
slær í gegn
Hljómsveitarstjórinn Takashi Asahina
er einn virtasti stjórnandinn í heimalandi
sínu en nær ekkert þekktur utan þess.
Hann gerði stormandi lukku fyrir skemmstu
er hann stýrði flutningi á fimmtu
sinfóníu Bruckners í Chicago.
ÁHORFENDUR á tónleikum
Chicago-sinfóníunnar í maí voru sem
heillaðir af manninum á stjórnenda-
pallinum og ekki eingöngu vegna
hæfileika hans með tónsprotann;
ekki síður vegna mannsins sjálfs,
sem þykir óvanalega biíður á mann-
inn. Hann er enginn nýgræðingur í
faginu, orðinn 87 ára gamall, og
heitir Takashi Asahina.
„Yndislegt," sagði hann brosandi
við hljómsveitarmeðlimi á æfingu á
fímmtu sinfóníu Bruckners og eftir
velheppnaðan einleikskafla hrópaði
hann „bravó". Hljóðfæraleikarnir
voru yfir sig hrifnir, einn þeirra sagð-
ist hafa frestað því að fara á eftirla-
un til þess eins að fá tækifæri til að
vinna með honum. Forstjóri sinfó-
níunnar réð Asahina til starfa eftir
að hafa heyrt hann stjóma flutningi
á sinfóníu eftir Richard Strauss. Seg-
ir flutninginn hafa verið stórkostleg-
an, þann fegursta sem hann hafi
heyrt. Stór orð það.
Nafn Asahina hljómar ekki kunn-
uglega. Hann hefur verið hljómsveit-
arstjóri fílharmóníusveitarinnar í
Osaka frá 1947 og heldur tæplega
þijátíu tónleika á ári. Upptökur með
honum eru afar sjaldséðar utan hei-
malandsins.
Það er engum vafa undirorpið að
ferill Asahinas hefði orðið annar ef
ekki hefði komið til heimsstyijöldin
síðari. í kjölfar hennar höfðu menn
á Vesturlöndum lítinn áhuga á að
bjóða til sín japönskum listamanni.
í heimalandinu, Japan, nýtur hann
ómældrar virðingar og þegar lesend-
ur þarlends tónlistarrits voru beðnir
að nefna bestu hljómsveitarstjóra
allra tíma lenti Asahina i 18. sæti,
langefstur Japana. Sá japanski
hljómsveitarstjóri sem þekktastur er,
Seji Ozawa, komst ekki á lista yfir
fimmtíu efstu.
Asahina nýtur ekki síst vinsælda
hjá ungum tónlistarunnendum. Sjálf-
ur segist hann í samtali við Newswe-
ek ekki vita hvers vegna en japansk-
ur tónlistargagnrýnandi hefur getið
sér þess til, að gamli maðurinn sé
„ÞAÐ er starf mitt að standa
upp á endann," segir Asahina.
hinum ungu nokkurs konar föðurí-
mynd.
Eftirlætistónlist Asahinas er þýsk
rómantík. Hann hefur stjórnað flutn-
ingi á öllum sinfóníum Bruckners í
þrígang og hefur verið líkt við þýska
stjórnandann Wilhelm Furtwángler.
Asahina ólst upp í Tókýó, lék fót-
bolta og á fiðlu en sneri sér að hljóm-
sveitarstjórn er hann lágði stund á
laganám. Frumraun hans var árið
1940 og á stríðsárunum stjórnaði
hann sinfóníuhljómsveit í kínversku
borgunum Shanghai og Harbin.
Hann segist ekki stefna að frekari
frama í Vesturheimi, minnir á aldur
sinn og segist frekar vilja einbeita
sér að því að vinna með einni góðri
hljómsveit en að dreifa kröftunum,
sem fara nú þverrandi. Raunar svo
að fyrir fimm árum gat hann ekki
stjómað heilum tónleikum. Hann
hefur nú náð heilsu en gætir þess,
eins og hann hefur alltaf gert, að
láta frægð og frama ekki gleypa sig.
„Ég hef náð góðu jafnvægi á milli
tónlistarinnar og heimsins fyrir
utan,“ segir hann og brosir. „Það er
starf mitt að standa upp á endann.“
Listahátíð í Reykjavík 1996
Sunnudagur 9. júní
Philharmonia Quartett-Berlin. Islenska óperan: Tónleikar kl. 16.
Ljóð & Jass. Loftkastalinn: Dagskrá kl. 21.
Féhirsla vors herra. íslenski dansflokkurinn. Borgarleikhúsið: 3.
sýn. kl.20.
Páll á Húsafelli Listasafn Sigurjóns: Opnun kl. 15.
Klúbbur Listahátíðar. Loftkastalinn: Opið frá kl. 17. Útvarpsþáttur
eftir Þorstein J. Vilhjálmson: „SO what? Uptown Chicago, þar sem
örvæntingin er eina árstíðin" er heiti á útvaipsþætti eftir Þorstein
J. sem fluttur verður í Loftkastalanum sunnudaginn 9. júní kl. 18.
Þáttur Þorsteins J. tekur íjörutíu mfnútur í flutningi. Pétur Grétars-
son flytur eigin slagverkstónlist undir og samtímis verða sýndar ljós-
myndir Einars Fals Ingólfssonar, sem hann tók af vettvangi.
Mánudagur 10. júní
Ljóðakvöld Listahátíðar. Ljóðskáld flytja eigin ljóð úr Ljóðasam-
keppni Listahátíðar 1996.