Morgunblaðið - 09.06.1996, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
L
Morgunblaðið/Sverrir Vilhelmsson
„SAGÐIFYRST NEI
- SÍÐAN ÓKEI“
VIÐSKffTI iflVINNULÍF
Á SUIMNUDEGI
►Fyrir aldarfjórðungi, nánast upp á dag, tóku nokkr-
ir aðilar sig til og stofnuðu byggingaverktakafyrir-
tæki sem fékk nafnið ístak. í dag er fyrirtækið styrk-
ara en nokkru sinni fyrr og leiðandi á sínu sviði hér
á landi. Stórverkefni á borð við Vestfjarðagöngin eru
að baki og önnur í líkum dúr, s.s. Hvalfjarðargöngin
eru í deiglunni. Einn stofnenda hefur verið fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins frá upphafi. Hann heitir
Páll Sigurjónsson og Morgunblaðið tók hús á honum
að fyrrnefndu gefnu tilefni.
Eftir Guðmund Guðjónsson
Páll er fæddur í Vestmanna-
eyjum 5. ágúst 1931,
sonur Þórunnar Eyjólfs-
dóttur Kolbeins og Sigur-
jóns Þorvaldar Árnasonar, sóknar-
prests í Eyjum. Páll er fimmti í röð
sjö systkina og segir það hafa verið
sína gæfu í lífinu að föður hans
bauðst prestakall í Reykjavík. Það
varð til þess að hann átti greiðari
leið til mennta, annars segir hann
aldrei að vita hvað um sig hefði
orðið. Séra Sigutjón var ráðinn til
Hallgrímsprestakalls og Páll gekkst
undir inntökupróf í MR vorið 1946,
einmitt er skólinn fagnaði aldaraf-
mæli sínu.
„Þetta breytti öllu. Að pabbi yrði
embættismaður í Reykjavík bauð
upp á allt aðrar aðstæður. Ég
fermdist í Reykjavík og hef stund-
um hugsað til þess að þá stóð ég
e.t.v. í fyrsta skipti í fötum sem öll
voru keypt á mig. Svona var nú
munurinn á því að búa í höfuðstaðn-
um eða úti á landi,“ segir Páll.
En hann talar þó hlýlega um
Vestmannaeyjar, þær eru þó þrátt
fyrir allt hans æskustöðvar og þar
var hann alinn upp við hefðbundinn
búskap og sókn í úteyjar. „Ég hef
auðvitað komið til Eyja síðan, var
þar meira að segja fyrir stuttu. En
eins og gjarnan er með embætt-
ismannabörn, þá á ég enga ætt-
ingja í Eyjum,“ segir Páll.
Eftir að hafa lokið stúdentsprófi
frá MR vorið 1952 fór Páll í verk-
fræðinám við HÍ. Hann lauk þar
fyrrihlutaprófi 1955 og síðan prófi
í byggingaverkfræði frá Danmarks
Tekniske Hojskole í Kaupmanna-
höfn 1959. Síðan fylgdi námskeið
hjá danska verkfræðingafélaginu
um atvinnulífið, m.a. í lögfræði og
hagfræði 1966-68.
Páll var verkfræðingur á Verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsens
1959-60 og hjá bandaríska flug-
hemum á Keflavíkurflugvelli
1960-61. Árið 1961 urðu kafla-
skipti í lífi hans. Danska verkfræði-
fyrirtækið Pihl & Son óskaði eftir
því að hann stjórnaði byggingu
jarðganga á Suðurey í Færeyjum,
þeim fyrstu á eyjunum.
„Þetta var í maí 1961 og ég var
nýgiftur. Ég var því ekki spenntur
og sagði nei, en síðan ókei eftir
umhugsun. Þarna var ég í þijú ár.
Verkið gekk að óskum, en það var
unnið við fremur frumstæðar að-
stæður. Þarna mótaðist viðhorf sem
ég hef löngum haldið á lofti. Það
varðar algengt vandamál í rekstri
fyrirtækja þar sem ekki er tekið
mið af því að ungir menn eru full-
orðnir. Árið 1961, er ég var að
hefja stjórnunarstörf við umrædda
jarðgangagerð í Færeyjum var ég
aðeins þrítugur. Stjómendur fýrir-
tækja átta sig oft ekki á því, að
ungu mennimir hafa þekkingu og
getu til að vinna krefjandi verk.
Það er of ríkjandi að eldri stjprnend-
urnir ætli sér að halda utan um
alla hluti sjálfir, annaðhvort af
gömlum vana eða af því að þeir
treysta ekki ungum yfirmönnum
sínum.
Dæmi um að ég hef ekki unnið
eftir þeim línum er að það var ég
sem réð því að Þorsteinn Pálsson
var ráðinn sem framkvæmdastjóri
VSÍ á sínum tíma. Mönnum þótti
hann helst til ungur til slíks starfa,
aðeins þrítugur. Ég stend hins veg-
ar í þeirri meiningu að þetta hafi
verið eitt af mínum betri verkum.“
Hyllir undir fstak
Eftir ævintýrið í Færeyjum fór
Páll til starfa hjá danska fyrirtæk-
inu og var þar til 1968, er hann
kom heim til annarra starfa. „Viss-
ar breytingar voru í farvatninu hér
á landi. Áður höfðu stærri verk
komið með hléum, en lögum um
opinberar framkvæmdir var breytt
og það hafði í för með sér fleiri og
stærri útboð. Við tókum því nokkr-
ir af skarið árið 1970 og stofnuðum
Ístak.
í hópnum voru auk mín feðgarn-
ir Kay og Sören Langvad, Jónas
Frímannsson, Einar Sigurðsson og
Gunnar Möller sem nú er látinn.
Fyrstu verkefni ístaks voru vega-
gerð á Hellisheiði og stækkun Búr-
fellsvirkjunar, en á árunum
1968-70 var ég einmitt yfírverk-
fræðingur hjá Fosskrafti við Búr-
fellsvirkjun. Við vorum fullir
ákveðni, það var að myndast meiri
samfella í verklegum framkvæmd-
um og því annaðhvort að hrökkva
eða stökkva," segir Páll.
Feðgarnir dönsku voru einmitt
forkólfar danska fyrirtækisins Pihl
& Son sem byijaði á verkefnum í
Færeyjum og með þátttöku í ís-
taki, á íslandi. í dag er fyrirtækið
með starfsemi um allan heim, t.d.
vinnur það nú m.a. að stóru verk-
efni í ísrael. Páll segir um 20 ís-
lenska verkfræðinga vinna fyrir
Pihl & Son og sumir þeirra hafa
aldrei komið heim til Islands eftir
námið.
ístak er að þreifa fyrir sér erlend-
is á sama hátt með 10% þátttöku
í samsteypunni Permagreen Kons-
ortium, sem gengur þessa dagana
frá samningum við grænlensku
landsstjórnina um fiugvallargerð í
Grænlandi. Meðal annarra í sam-
steypunni er danska fyrirtækið Pihl
& Son.
„Þetta er æ algengara fyrir-
komulag. Með því að nokkrir aðilar
taki sig saman á þennan hátt dreifa
menn áhættunni," segir Páll.
Að halda sig vera ríka
Páll segir það grundvallaratriði
í verktakabransanum að vera
lægstur, þ.e.a.s. að fyrirtæki eigi
lægsta tilboð í verk og tilboðið sé
þó svo traust að því sé tekið. Hver
er galdurinn að vera lægstur?
„Hvað skal segja? Við hjá ístak
reynum að hafa allt saman vel
skipulagt. Við reiknum allt frá
grunni, allan kostnað, vinnu og efni.
Hvað rekstur vinnustaðarins kost-
ar. Leggjum ofan á dálítinn hagnað
sem er jafnan lítill hluti tilboðs. Það
er ekki sniðugt að gefa með sér til
lengdar, þá fer að halla undan fæti
og í mörgum tilvikum er betra að
missa verk en að taka áhættu.“
- Geta menn ekki metið það svo
að betra sé að bjóða mjög lágt ef
þeir eru að reyna að hasla sér völl?
„Þá verða menn að hafa ein-
hveija peninga á bak við sig, ann-
ars geta þeir lent í vondum málum.
Svo er annað, að þegar vel gengur
og veltan eykst þá er hætta á því
að menn haldi að þeir séu orðnir
ríkir. Því meiri velta, því meiri
hætta, því peningar eru ótrúlega
fljótir að ijúka út í veður og vind.
Hjá ístaki hefur aldrei verið tekin
króna úr fyrirtækinu."
- Hefur ístak tapað á einstökum
verkum?
„Já, já, en ég ætla ekkert að tí-
unda hvaða verk það hafa verið.
En auðvitað kemur það fyrir.
Stundum lenda verktakafyrirtæki í
erfiðum verkum. Ég skal reyndar
nefna eitt, virkjunartengdar fram-
kvæmdir við Þórisvatn. Það fór
raunar fyrir gerðardóm og við unn-
um þar 99% sigur. Samt myndi ég
segja að menn ættu að leita eftir
því lengstra leiða að leysa málin
án gerðardóms.
Það er eitt og annað sem getur
farið úrskeiðis; of margir tímar í
mótauppslátt, of margir tímar í
vinnuvélar. Þetta er fljótt að koma
ef menn fylgjast ekki náið með því
sem þeir eru að gera.“
- Eitt og annað getur farið úr-
skeiðis, t.d. geta vatnsæðar sprung-
ið íjarðgöngum eins og á Vestfjörð-
um?
„Já, eins og til dæmis það. Það
var raunar nokkuð dramatískt, það
fóru menn inn í göngin til að kanna
málin eftir sprengingu og fengu ána
á móti sér. Þetta var talsvert vatn
og óhappið tafði okkur nokkuð.
Aftur á móti var lausnin í sjálfu sér
einföld, vatnið var að stærstum
hluta leitt út úr göngunum í píp-
um,“ segir Páll.
Undir hafsbotninn
Umræðan um fossandi vatn í
göngum leiðir hugann að stærsta
verkefni ístaks um þessar mundir,
gerð jarðganganna undir Hvalfjörð
og mikla umræðu sem farið hefur
fram í þjóðfélaginu um kosti og
galla þeirra framkvæmda . Páll
segir:
„Það hafa mörg orð fallið um að
þetta sé tóm della og í raun stór-
hættulegt fyrirbæri. Það er þó ekk-
ert merkilegt við þessa gangagerð
annað en með hvaða hætti hún er
fjármögnuð. Varðandi vatnsleka við
gerð jarðganga undir sjó, þá er
unnið samkvæmt öryggisstöðlum.
Það eru alltaf sprengdar prufuholur
til að kanna ástandið. Álgengt er
að það seitli vatn og ef það nær
samtals 10 lítrum á mínútu eftir
I
►
)
í
>
I
I
t
I
1
I