Morgunblaðið - 25.06.1996, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚNÍ 1996 31
rneignir og siðfræði
hún best vissi væru þær í þriðja
sæti á eftir Japönum og Svíum.
Reyndarrannsóknir
verði stórefldar
Kristján Kristjánsson heimspek-
ingur og dósent við Háskólann á
Akureyri ræddi um hvort umræða
um fóstureyðingar væru í blind-
götu, en mikið hefði verið rætt og
ritað um þetta álitamál í siðfræði
heilbrigðisstétta. Stakk hann upp á
þeim kosti nytjastefnunnar að flytja
umræðuna úr upphæðum akadem-
ískrar heimspeki niður á fasta jörð,
með því að stórefla reyndarrann-
sóknir á raunverulegum áhrifum
fóstureyðinga, m.a. á mæður, feð-
ur, heilbrigðisstarfsfólk og aðra
samfélagsþegna, en rannsóknir ein-
ar gætu skorið úr um hvort bölið
sem fóstureyðingu er samfara vegi
þyngra eða léttara en kostir henn-
ar, við ákveðnar gefnar aðstæður.
Sigfríður Inga Karlsdóttir hjúkr-
unarfræðingur, ljósmóðir og lektor
við Háskólann á Akureyri og dr.
Sigríður Halldórsdóttir hjúkrunar-
fræðingur og forstöðumaður heil-
brigðisdeildar háskólans kynntu
rannsókn á umhyggju og um-
hyggjuleysi á meðgöngu en niður-
stöður rannsóknarinnar bentu til
þess að kona sem gengur gegnum
meðgöngu hafi mikla þorf fyrir
umhyggjusama og færa ljósmóður,
sem væri áhugasöm og styddi hana,
hjálpaði henni að sjá meðgönguna
sem jákvæðan atburð í lífi sínu jafn-
vel þó hún geti verið erfið. Einnig
bentu niðurstöðurnar til þess að
konur upplifa ákveðna sameigin-
lega þætti þegar þær upplifa með-
gönguna.
Bylting í þekkingu
Sigríður Jónsdóttir hjúkrunar-
fræðingur og ljósmóðir flutti fyrir-
lestur sem hét Meðganga barns —
siðfræðileg ákvörðun? og sagði m.a.
að bylting hefði orðið í þekkingu
og möguleikum varðandi barns-
getnað og meðgöngu. Eftir að
tæknileg leið til getnaðar hefði ver-
ið valin og getnaður tekist lenti
meðgangan oft í flokki áhættumeð-
gangna og við tæki tími mikils
kvíða og álags fyrir verðandi for-
eldra. Þekkingin hefði einnig teygt
anga sína alla leið inn í kvið móður-
innar og „lagfæringar" og rann-
sóknir á hinu ófædda fóstri væri
ekki lengur ótrúleg fjarstæða. Hún
fjallaði um þær siðfræðilegu vanga-
veltur sem upp koma þegar sjúk-
dómar eða vanskapnaður barns
uppgötvaðist, hvort vægi þyngra,
réttur hins ófædda barns, réttur
móðurinnar til eigin líkama eða
óskin um hið fullkomna barn.
Móðurhlutverkið og æxlunar-
tæknin var lieiti fyrirlesturs sem
Arna Yrr Sigurðardóttir guðfræð-
ingur flutti og kom m.a. inn á fé-
lagsmótun kvenna sem miðaði að
því frá blautu barnsbeini að þær
yrðu mæður og hvernig konur í
gegnum tíðina hafi í raun verið
metnar út frá þessum eiginleika,
„verðgildi“ þeirra væri metið út frá
því hvort þær ættu börn eða ekki,
hversu mörg og af hvoru kyni þau
væru. Ama benti á að umfjöllun
heilbrigðisstéttanna um heilbrigði
kvenna hefði einskorðast við æxl-
unarhlutverk þeirra, en í annarri
umfjöllun um heilbrigði væri karl-
maðurinn viðmiðunin.
Nýjar rannsóknir
Kynntar voru á ráðstefnunni
nokkrar nýjar rannsóknir sem
hj úkrunarfræðingar brautskráðir
frá Háskólanum á Akureyri hafa
gert. Ein þeirra nefndist „Svelti í
von um betra líf“ og var um upplif-
un á lystarstoli. Þá var kynnt rann-
sókn um upplifun foreldra af því
að eignast fyrirbura sem þarfnast
umönnunar á ungbarnagjörgæslu.
jíinnig var kynnt rannsókn á upplif-
un ungs fólks á því að greinast
með sykursýki á unglingsárum og
loks fjallaði ein rannsókn um upplif-
un á að vera nýrnarþegi.
Norræn skógræktar- og umhverfisráðstefna haldin í Reykjavík
Taka verður upp betra
eftirlit með notkun skóga
Náttúran verður aldrei
hin sama eftir að 5,7 -
milljarðar manna hafa
notfært sér hana án mik-
illar umhugsunar. Við
þurfum að rækta þá
skóga sem eyðst hafa en
það þarf að taka tillit til
margra ólíkra þátta þeg-
ar skógrækt er annars
vegar. Jóhannes Tóm-
asson sat norrænu skóg-
ræktarráðstefnuna og
greinir frá þessum og
fleiri atriðum sem þar
komu fram í fjölmörgum
fyrirlestrum.
MARGIR sérfræðingar fluttu erindi á skógræktarráðstefnunni.
Eeva Hellström frá Finnlandi er í ræðustól.
VIÐ verðum að bera virðingu
fyrir náttúrunni, rækta
skóga að nýju þar sem
þeim hefur verið eytt og
taka upp betra eftirlit með notkun
skóga ef unnt á að vera að viðhalda
þeim umhverfisgæðum sem skógar
bjóða, en þetta er okkur unnt þar sem
þekking á þeim vistfræðilegu þáttum
sem viðhalda lífríki skóganna er sí-
fellt að aukast var meðal þess sem
J.P. Kimmins, skógvistfræðingur og
prófessor við háskólann í Bresku
Kolombíu í Kanada, fjallaði um í er-
indi sínu á norrænni skógræktar- og
umhverfisráðstefnu á laugardaginn.
Ráðstefnan var haldin í tilefni af
50 ára afmæli Norræna skógarsam-
bandsins og fjallaði erindi Kimmins
um virðingu fyrir hinu náttúrulega
umhverfi og hvernig samræma megi
það við skógrækt á 21. öldinni.
J.P. Kimmins sagði að gífurleg
fólksfjölgun og ágangur manna á
náttúruna hefði haft mikil áhrif á
hana undanfarna áratugi og að hún
yrði aldrei hin sama og verið hefði
jafnvel þótt menn bæru fyrir henni
fulla umhyggju. Náttúran og lífríki
hennar væri síbreytilegt. Þó væru til
þau svæði þar sem maðurinn hefði
lifað í sátt og samlyndi við skóginn
í aldir og árþúsundir án þess að
skemma hann. Ef takast ætti að
anna t.d. timburþörf heimsins yrði
að vernda þá skóga sem eftir væru
og nýta þá á sjálfbæran hátt.
Vandinn væri sá að menn væru
ekki sammála um skilgreininguna á
því hvað væri sjálfbær. Ef litið væri
til fárra átatuga væru skógar ekki
sjálfbærir en ef horft væri á t.d. eina
öld í senn gætu margir skógar verið
það. Við vemdun skóga þyrfti líka
að taka tillit til svo margra þátta,
loftslags, jarðvegs, byggðar o.fl. og
hér væri ekki einfalt mál á ferðinni.
Vistfræðilegar reglur
Sjálfbæra skógrækt sagði Kimm-
ins byggjast á því að unnið væri eft-
ir vistfræðilegum grundvallarreglum,
hún byggðist ekki á pólitískri mælsk-
ulist um verndun, bætt vinnubrögð
eða stefnur í skógrækt. Allt það
væri þó nauðsynlegt og sagði hann
umhverfissamtök gegna mikilvægu
hlutverki og eiga mikinn þátt í að
koma á breytingum.
I erindinu minnti hann og á mikil-
vægi þess að kynna sjónarmið um
verndun náttúrunnar og nýtingu
skóga og greindi m.a. frá því að til
væru nú orðið tölvuleikir sem gengju
út á það hvernig menn spjöruðu sig
við að vemda skóga heimsins. í spjalli
að loknu erindinu var hann spurður
nánar um þýðingu þess að koma sjón-
armiðum um skógrækt á framfæri:
„Síðustu misserin hef ég í starfi
mínu lagt mun meiri áherslu á þýð-
ingu þess að ná til almennings með
fræðslu af þessum toga og læt. ég
nemendur mína taka að sama skapi
mun meiri ábyrgð á öllum rannsókn-
um,“ segir Kimmins.
„Oft hættir vísindamönnum til að
sökkva sér svo ofan í rannsóknir og
vísindastörf að þeir gleyma að koma
visku sinni á framfæri við almenning.
Það er mjög mikilvægt að vinna með
fjölmiðlum og vísindam.enn verða
bæði að gera sér grein fyrir hvað
almenningur er að hugsa og vinna
með fjölmiðlum að því að koma nauð-
synlegri fræðslu á framfæri svo að
við getum náð árangri umhverfis-
vernd.
Kynslóðir sem nú vaxa úr grasi
verða að skilja þann umhverfisvanda
sem við eigum við að glíma og ef við
kennum ekki börnum okkar sam-
hengið í náttúrunni og hvernig nauð-
synlegt er að viðhalda ákveðnú jafn-
vægi munu barnabörn okkar ekki lifa
það að njóta hennar. Við viljum ekki
sjá óheftan iðnað eða stóriðju hvar
sem er en þeir sem starfa að náttúru-
vernd verða líka að skilja að oft þarf
að sætta ólík sjónarmið. Ef 5,7 millj-
arðar manna eiga að geta búið áfram
á jörðinni með þeirri fólksfjölgun sem
nú ríkir er ljóst að allir verða að taka
höndum saman og finna leiðir sem
gerir okkur kleift að viðhalda bæði
náttúru jarðar og mannlífi.“
Ágreiningur
nauðsynlegur
R.A. Shebbeare sló á svipaða
strengi í erindi sínu um þróun skóg-
ræktar í Kanada til sjálfbærrar nýt-
ingar og breytts verðmætamats al-
mennings. Sagði hann mikilvægt að
miðla upplýsingum frá hagsmunaað-
ilum í skógrækt og menn yrðu að
gera sér grein fyrir að gagnrýni á
skógrækt tæki aldrei enda. Spurning-
arnar væru hins vegar þær hversu
mikinn skóg þyrfti að varðveita og
hvort skógrækt væri stunduð á viðun-
andi hátt.
Eeva Hellström, sem starfar við
Evrópsku skógræktarstofnunina í
Finnlandi, fjallaði um mismunandi
viðhorf til skógræktar og ágreining
manna á meðal og sagði að oft væri
talið að ágreiningur um skógrækt
væri til óþurftar, ekki síst af þeim
sem störfuðu við skógrækt. Sagði hún
oft litið svo á að kröfur umhverfis-
samtaka væru ógnun við starfsemi
skógfyrirtækja og rétt landeigenda.
„Hins vegar líta ýmsir svo á að
ágreiningur gegni því mikilvæga
hlutverki að tryggja að rödd þeirra
sem hlut eiga að máli heyrist og að
Ake Barklund, verkefnisstjóri hjá
Sambandi sænskra skógareigenda,
ræddi um umhverfisvottun í norrænni
skógrækt en skógareigendur og
skógariðnaður í Finnlandi, Noregi og
Svíþjóð eru aðilar að samtökunum
Norrænni skógarvottun. Meginhlut-
verk samtakanna er að veita upplýs-
ingar um skógarvottun á Norðurlönd-
um, samræma þróun skógarvottunar
í löndunum þremur og vera í for-
svari fyrir vottunina á alþjóðlegum
vettvangi.
Hann sagði nauðsynlegt að þróa'
skógarvottunarkerfi og samræma
slíka vottun á Norðurlöndum því litið
væri á þau sem eitt skógarsvæði,
timburframleiðsla sé byggð upp með
líkum hætti af sjálfstæðum skógar-
eigendum. Sjálfbær skógrækt á að
vera byggð á samræmi milli hag-
fræðilegra, vistfræðilegra og félags-
legra sjónarmiða og til að votta víð-
áttumikil skógsvæði á Norðurlöndum
verði að greina milli lágmarkskrafna,
markmiða og framkvæmda sem
skógareigendur þurfi að fara eftir og
vinna að.
Barklund sagði grundvöllinn að
skógarvottun,byggjast á kröfum og
stöðlum varðandi sjálfbæra skógrækt
sem þegar hefði náðst samkomulag
um og nú sé einnig verið að fjalla
um tengsl skógarvottunar við gæða-
og umhverfisvottun iðnaðarins og
afurða hans og hvernig unnt sé að
votta hráefni.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
NÁLEGA 400 manns sátu norræna skógræktar- og umhverfis-
ráðstefnu í Reykjavík á laugardag.
tekið sé tillit til nýrra þjóðfélagslegra
krafna. Enda þótt svo virðist sem
ágreiningur sé óhjákvæmilegur er
unnt að bæta samskipti, ákvarðana-
töku, stefnur og framkvæmd þeirra,
markaðsmál og auka þekkingu á'*
skógarauðlindinni."
Er skógrækt á Norðurlöndum
sjálfbær? spurði Oluf Aalde, skóg-
ræktarstjóri í Noregi, í erindi sínu
og svaraði spurningunni játandi.
Sagði hann ástand umhverfisins og
víðtæka þróun benda mjög til þess
enda litu margir nú orðið á sjálfbæra
skógrækt sem þróun.
Sagði hann sem dæmi um þetta
væri meiri samhæfing á viðhorfum
til landslags og vistfræði í skógrækt-
inni og aukna færni á mörgum svið-
um innan skógræktar. Þessa þróun
sagði hann halda áfram og stöðugt
þyrfti að fást við nýjan vanda og
mikilvægt væri að skapa ný viðhorf
eftir því sem þekking manna og færni>
ykist.
Samræming
með vottun